Γρ. Καρταπάνης: Το θ/κ. Γ. Αβέρωφ στον Βόλο για πρώτη φορά το 1911 (Μέρος α΄)

γρ-καρταπάνης-το-θ-κ-γ-αβέρωφ-στον-βόλο-86956

Ανάμεσα στις βασικές προτεραιότητες που τέθηκαν για την αναβάθμιση και ισχυροποίηση των ενόπλων δυνάμεων, από το Κίνημα στο Γουδί, υπήρξε και η αγορά μιας σύγχρονης, βαριάς μονάδας του στόλου, ώστε να αποκατασταθούν οι ισορροπίες με την Τουρκία στην κατά θάλασσα αντιπαράθεση. Τα τρία παλαιά θωρηκτά (Ύδρα, Σπέτσαι, Ψαρά) οπωσδήποτε αδυνατούσαν να φέρουν σε πέρας με επιτυχία μια γενικευμένη εμπλοκή με τον υπέρτερο τούρκικο στόλο. Έτσι αγοράστηκε ένα νέο, ταχύ, θωρακισμένο καταδρομικό, ιταλικής ναυπήγησης με συντονισμένες διαδικασίες, στις 30/11/1909, στο οποίο δόθηκε το όνομα του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, καθώς από δικό του κληροδότημα καλύφτηκε μεγάλο μέρος της δαπάνης. Η καθέλκυση του πλοίου πραγματοποιήθηκε στις 12/3/1910 κι αφότου ολοκληρώθηκαν οι εργασίες (υπερκατασκευές, οπλισμός κ.ά.) η επίσημη παραλαβή από το ελληνικό πλήρωμα και η ένταξή του στον στόλο έγινε στις 16/5/1911.

***

Η εφ. Πρωία, από τις αρχές του 1911 παραθέτει συχνά ειδήσεις σχετικά με την πρόοδο των εργασιών και τις τελευταίες δοκιμές του υπό παραλαβή νέου πολεμικού πλοίου. Οι διάφορες ανταποκρίσεις αναφέρονται στον σύγχρονο εξοπλισμό του, στις υψηλές ταχύτητες που ανέπτυσσε και στις μαχητικές του δυνατότητες που διέθετε. Σίγουρα θα αποτελούσε την αιχμή του δόρατος για τον ελληνικό στόλο στο Αιγαίο, κάτι που όπως είναι γνωστό, αποδείχτηκε περίτρανα περίπου δύο χρόνια αργότερα. Στις 5/1/1911 καταχωρείται μια ενδιαφέρουσα πληροφορία σχετικά με τον επικείμενο παρθενικό πλου του θωρακισμένου καταδρομικού στην Ελλάδα, κατά τον οποίο θα επισκέπτονταν πιθανότατα και τον Βόλο. Ο λόγος μιας τέτοιας επιλογής ασφαλώς έχει να κάνει με την στρατηγικής σημασίας θέση της περιοχής της Μαγνησίας σε ενδεχόμενη πολεμική εμπλοκή που και τότε ακόμη θεωρούνταν αρκετά πιθανή. Το λιμάνι του Βόλου ήταν άλλωστε το βορειότερο της χώρας και πλησιέστερα στο μελλοντικό θέατρο των ναυτικών αλλά και των χερσαίων επιχειρήσεων. Η έλευση του πλοίου μάλιστα, προσδιοριζόταν κατά τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου, με τιμητική συμμετοχή-παρουσία στους αγώνες «Ελευθέρια» που πραγματοποιούνταν τότε: «Ο Αβέρωφ καταπλέει πιθανώς εις Βόλον – ενίσχυσις εορτής Ελευθερίων». Ο τίτλος του δημοσιεύματος πιθανολογεί τον κατάπλου που μάλλον βεβαιώνεται από σχετικά ανακοινωθέντα του Υπουργείου Ναυτικών, καθώς θεωρούνταν σίγουρο πως το πλοίο θα παραλαμβάνονταν το Μάρτιο. Και συνεχίζει το δημοσίευμα: «Λέγεται ότι η πρώτη εμφάνισις του θωρηκτού εις τα ελληνικά χωρικά ύδατα θα γείνη εν τω λιμένι Βόλου, όπως λαμπρυνθή η κατά την 25ην Μαρτίου τελουμένη αυτόθι εορτήτων σκοπευτικών αγώνων τα Ελευθέρια».

Προφανώς η κατά δύο μήνες καθυστέρηση της παραλαβής του πλοίου, ματαίωσε τον σχεδιαζόμενο πλου. Όπως είναι γνωστό το πρώτο ταξίδι του θωρηκτού Γ. Αβέρωφ πραγματοποιήθηκε, αμέσως μετά την ένταξή του στον ελληνικό στόλο, στις 16/5/11, στην Αγγλία συμμετέχοντας στις εορταστικές εκδηλώσεις για την ενθρόνιση του βασιλιά Γεωργίου του Ε’. Όμως και τότε, το Μάιο του 1911, κυκλοφόρησαν πληροφορίες για πανηγυρικό κατάπλου στα Ιόνια νησιά και την Πάτρα, όπου θα γίνονταν επίσημη υποδοχή με την παρουσία ολόκληρης της ηγεσίας του κράτους. Τελικά ο Αβέρωφ κατέπλευσε πανηγυρικά στο αγκυροβόλιο στο Φάληρο την 1η Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου, επιστρέφοντας από την Αγγλία, στα νερά της οποίας είχε και το πρώτο ατύχημα.

***

Αμέσως μετά τον κατάπλου του στην Ελλάδα το καινούριο πλοίο μαζί με τις υπόλοιπες ομάδες του στόλου συμμετείχε σε προγραμματισμένα γυμνάσια. Υπήρχε άλλωστε η Βρετανική ναυτική αποστολή υπό τον ναύαρχο Τόφνελ για την αρτιότερη εκπαίδευση των πληρωμάτων του στόλου και ειδικότερα του Αβέρωφ που επιβάλλονταν άμεση και πλήρης εξοικείωση με τα νέα οπλικά και άλλα συστήματα του πλοίου. Η εμπλοκή σε πόλεμο με την Τουρκία ήταν και τότε εξαιρετικά πιθανή γι’ αυτό απαιτούνταν συντονισμός και επαγρύπνηση μπροστά σε μια τέτοια προοπτική. Μέρος των προβλεπόμενων γυμνασίων θα εκτελούνταν και στα νερά του Παγασητικού ή την ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Μαγνησίας, οπότε το θωρηκτό θα κατέπλεε στο λιμάνι του Βόλου. Το επικείμενο γεγονός προκάλεσε γενικό ενθουσιασμό και προσέλευση μεγάλου αριθμού επισκεπτών, ακόμα και από τα ενδότερα της Μαγνησίας και της Θεσσαλίας προκειμένου να θαυμάσουν από κοντά το νέο απόκτημα του στόλου. Χαρακτηριστικά είναι τα δημοσιεύματα που προηγούνται του κατάπλου. Διαβάζουμε στην εφ. Πρωία στις 12/9/1911:

«Ο στόλος αναχωρεί ερχόμενος εις τον Βόλον.

Η ναυτική μοίρα των γυμνασίων αποτελουμένη εκ των θωρηκτών Αβέρωφ και των ετέρων τριών, των αντιτορπιλλικών και των άλλων μικρών σκαφών αναχωρεί αύριονδιευθυνομένη εις Βόλον, όπου θα φθάση την πρωίαν της Τετάρτης».

Και πιο κάτω σημειώνεται η διάρκεια παραμονής των πλοίων:

«Πόσον θα μείνει ο στόλος.

Η μοίρα του στόλου θα παραμείνει εις Βόλον επί ολίγας μόνον ημέρας προς εκτέλεσιν γυμνασίων και κατόπιν θα επαναπλεύση εις το Φάληρον».

Ενδεικτικό της επιθυμίας του κόσμου να γνωρίσει και να θαυμάσει τον Αβέρωφ είναι και το παρακάτω δημοσίευμα της εφ. Πρωία, επίσης στις 12/9/1911:

«Η άφιξις του στόλου – Έκτακτα τραίνα.

Καθ’ α εβεβαιώθει χθες επισήμως, η μοίρα του στόλου υπό τον ναύαρχον Τώφνελ αναχωρεί σήμερον και φθάνη μεθαύριον εις τον λιμένα μας. Εις την μοίραν συμπεριλαμβάνεται και ο Αβέρωφ. Χθες το ΔιοικητικόνΣυμβούλιον της εταιρίας των Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων ετηλεγράφησε προς την Διέυθυνσιν παραγγείλαν εις αυτήν όπως διαθέση έκτακτα τραίνα, όπως κατέλθουν εις Βόλον όσοι θέλουν να επισκεφθούν τον Αβέρωφ».

***

Η επίσκεψη στο λιμάνι του Βόλου του νέου πολεμικού πλοίου, αποτελεί σημαντικότατο γεγονός. Οργανώνεται στο Δημοτικό Θέατρο «Έκτακτος εσπερίς, επί τη αφίξει του Αβέρωφ», την οποία επιβάλλεται να παρακολουθήσουν σύσσωμες οι τοπικές αρχές, αλλά και ο απλός κόσμος. Επιπλέον μεταβαίνει στο Βόλο και θίασος της Λάρισας, προκειμένου να συμμετάσχει σε διάφορες προγραμματισμένες πανηγυρικές εκδηλώσεις (Πρωία 13/9/11). Η έλευση του Αβέρωφ προκαλεί μάλλον φρενίτιδα ενθουσιασμού, αφού εκείνες τις μέρες εγκαινιάζεται νέο παραλιακό «μέγα εστιατόριον» που ονομάζεται από τον ιδιοκτήτη του ….«Αβέρωφ» (Πρωία 15/9/11).

Παράλληλα η καθημερινή ειδησεογραφία της Πρωίας ενημερώνει τους αναγνώστες και με τα νεότερα για τον επικείμενο κατάπλου του στόλου, μ’ επικεφαλής βέβαια το νέο απόκτημα. Η μέρα της άφιξης δεν είναι επακριβώς γνωστή, ενώ, σύμφωνα με τις νέες πληροφορίες ο στόλος θα παραμείνει για δύο εβδομάδες:

«Πότε θα έλθη ο Αβέρωφ στο Βόλο»

«Κατ’ ιδιαιτέρας ημών πληροφορίας εξ Αθηνών ο εκ Φαλήρου εκπλεύσας στόλος μετά του Αβέρωφ θα εκτελέσει κατά πρώτον γυμνάσια εν ανοικτώπελάγει, τα δε αντιτορπιλλικά γυμνάσια ανιχνεύσεως και κατόπιν θα καταπλεύσει εις τον Παγασητικόν. Εάν αι πληροφορίαιαυταί είναι βάσιμοι ο στόλος θα καταπλέυση το Σάββατον ή την Κυριακήν. Ο στόλος θα παραμείνει εις τον Παγασητικόν επί 15 περίπου ημέρας» (Πρωία 15/9/1911).

Η ίδια ασάφεια περί του κατάπλου, επαναλαμβάνεται και την επομένη:

«Ο στόλος πότε θα έλθη»

Άγνωστον αν θα καταπλεύση σήμερον ή αύριον ο στόλος μας με τον Αβέρωφ εις τον Παγασητικόν. Τέσσαρα τορπιλλοβόλατα υπ. Αριθ. 11,12,14 και 18 διήλθον τον Εύριπον χθες δια να συναντηθούν με τον στόλον, όστις κάμνει τον γύρον της Ευβοίας, έξωθεν των Τρικκέρων».

Τελικά ο κατάπλους πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 16 του μήνα, γι’ αυτό και τα δημοσιεύματα της επόμενης μέρας (17/9) στην εφ. Πρωία είναι ιδιαίτερα λεπτομερή και διεξοδικά αφού πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό γεγονός. Ο τίτλος είναι ενδεικτικός του κλίματος που επικρατούσε:

«Ο κατάπλους του στόλου – μεγαλοπρεπές θέαμα».

Το σχετικό εκτενές άρθρο αρχικά κάνει λόγο για την αδημονία του κόσμου ως προς τον επικείμενο κατάπλου του Αβέρωφ. Η είδηση ότι τα τορπιλοβόλα έπλεαν στην είσοδο του Παγασητικού, κορύφωσε την αναμονή, μιας και αποτελούσαν προπομπό της έλευσης του καινούριου πλοίου. Ας δούμε πως περιγράφει τα γεγονότα ο συντάκτης της εποχής:

«Παντού όπου και αν εκάθητο κανείς δεν ήκουε τίποτε άλλο ειμή περί της αφίξεως του στόλου και του νέου μας θωρηκτού Αβέρωφ και πάντες διηύθυνον τους οφθαλμούς των προς το βάθος του Παγασητικού κόλπου αναμένοντες να δουν τα πλοία…». Γύρω στις 10 το πρωί φάνηκαν να πλησιάζουν τα τέσσερα τορπιλοβόλα, «τα χελιδόνια του στόλου μας» τα οποία πρυμοδέτησαν σε κεντρικό σημείο της παραλίας, προσελκύοντας πλήθη κόσμου. Η κορύφωση του ενδιαφέροντος μεταφέρονταν στις μεταμεσημβρινές ώρες όταν πλησίαζαν και οι ευμεγέθεις σιλουέτες των βαρέων μονάδων του στόλου:

«Όλον όμως το ενδιαφέρον του κόσμου συνεκεντρώνετο εις τα θωρηκτά μεταξύ των οποίων ήτο και ο Αβέρωφ. Την 3ηνμ.μ. γίνονταν καταφανείς εις τον ορίζοντα του Παγασητικού οι μεγάλοι όγκοι των θωρηκτών Αβέρωφ, Ύδρα, Σπέτσαι και Ψαρά. Από πολύ μακράν διακρίνετο ο όγκος του Αβέρωφ μεγαλύτερος των άλλων θωρηκτών. Τα θωρηκτά πλησιάζουν πλέοντα κατά παράταξιν. Όπισθεν αυτών ήρχοντο επίσης κατά παράταξιν τα εξής αντιτορπιλλικά Ασπίς, Βέλος, Σφενδόνη, Θύελλα, Ναυκράτουσα και Λόγχη και κατόπιν αυτών ο Κανάρης και ο Αλφειός με τους Δόκιμους. Το θέαμα ήτο εξόχως μεγαλοπρεπές. Ιδίως εθαυμάσθη η παράταξις των πλοίων και η ευθεία γραμμή την οποίαν ετήρουν. Ούτω τα θωρηκτά έπλεον με μέτωπον προς τον Άναυρον. Πρώτος εις το αριστερόνέπλεεν ο Αβέρωφ με το επιβλητικόν του μέγεθος. Εις μίαν στιγμήν δίδεται διαταγή και τα πλοία στρέφουσι μέτωπον προς τον λιμένα και πλέουσιν κατά παραγωγήν, ήτοι το ένα κατόπιν του άλλου, ακολουθούν τα αντιτορπιλλικά κατά παραγωγήν και εισέρχονται μεγαλοπρεπώς εις τον λιμένα και αγκυροβολούν…».

Η περιγραφή είναι λεπτομερής και σαφής ώστε να μην χρειάζεται κάποια δική μας παρέμβαση. Να επισημάνουμε μόνο πως στα γυμνάσια ετούτα συμμετείχαν όλες οι μάχιμες μονάδες του στόλου, επρόκειτο δηλαδή για ευρείας έκτασης πολεμικές προετοιμασίες.

Στη συνέχεια του άρθρου πληροφορούμαστε για την αγκυροβολία των πλοίων, την επιθυμία του κόσμου να επισκεφθεί τον Αβέρωφ, αλλά και τη ρητή – δυστυχώς – απαγόρευση ανόδου στο πλοίο:

«Τα θωρηκτά ηγκυροβόλησαν έξωθεν του κυματοθραύστου, τα δε αντιτορπιλλικά εισήλθον και ηγκυροβόλησαν πλησίον της προκυμαίας. Η παραλία μας είνε γεμάτη από κόσμον αμφοτέρων των φύλων και πάντες εθαύμαζον τον Αβέρωφ και τα λοιπά σκάφη επί των οποίων βασίζομεντόσας ελπίδας. Πολλοί επέβησαν λέμβων και διηυθύνθησαν προς τον Αβέρωφ. Επειδή όμως η άνοδος ήτο απαγορευμένη από τον Άγγλον ναύαρχον (αχ αυτός ο Άγγλος!) περιορίσθησαν μόνον να περιφέρονται περίξ του θωρηκτού…».

Όμως, όπως σημειώνεται στη συνέχεια από το Σάββατο 17 του μήνα θα επιτρέπονταν οι επισκέψεις στον Αβέρωφ και τα άλλα πλοία, κατά την ανάπαυλα των γυμνασίων. Η προσέλευση του κόσμου προβλέπονταν αθρόα, καθώς θα κατέφθαναν από το Πήλιο, το εσωτερικό της Μαγνησίας αλλά και της Θεσσαλίας. Γι’ αυτό και προγραμματίστηκαν έκτακτα δρομολόγια του σιδηρόδρομου για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών, με οικονομικό εισιτήριο. Επίσης από το λιμεναρχείο ορίστηκαν οι τιμές της μετάβασης με λέμβους (λεμβουχικά) στα πλοία. Τέλος στο ίδιο δημοσίευμα πληροφορούμαστε και την περαιτέρω διεξαγωγή των γυμνασίων:

«Ο στόλος μέχρι της Τρίτης θα εκτελέση γυμνάσια εν όρμω, την Τετάρτην δε θα εκπλεύση δι’ άλλα γυμνάσια εις το ανοικτόν πέλαγος, μεθ’ ο θα επιστρέψη και πάλιν».

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου