«ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ» – 1000 ΤΕΥΧΗ
Τον περασμένο Φεβρουάριο το γνωστό μηνιαίο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς», που βρίσκεται στον 89ο χρόνο έκδοσής του, συμπλήρωσε αισίως τα 1000 τεύχη. Πρόκειται αναμφίβολα για το μακροβιότερο ελληνικό περιοδικό στην Ελλάδα κι αν λάβουμε υπόψη ότι ανήκει στα έντυπα του λεγόμενου «ειδικού τύπου» -ακριβώς λόγω της θεματολογίας του- το επίτευγμα, νομίζω, εντυπωσιάζει. Το πρώτο τεύχος του περιοδικού κυκλοφόρησε στις 31 Οκτωβρίου του 1928 και η παρουσία του εξακολουθεί ως σήμερα με μοναδική διακοπή τεσσάρων χρόνων (1941-45), αναπόφευκτα εξαιτίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής. Σταμάτησε τον Μάρτιο του 1941 (τεύχος 150) και επαναλήφθηκε η έκδοση το Μάιο του 1945 (τεύχος 151), οπότε και συνεχίζεται ανελλιπώς ως τις μέρες μας. Αν δεν προέκυπτε αυτή η διακοπή ο αριθμός των τευχών θα έφτανε τα 1050.Να σημειώσουμε επίσης ότι το περιοδικό βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, το 1979 και το 2016 του απονεμήθηκε το Μετάλλιον Α’ τάξεως της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών.
ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΤΕΥΧΗ
Στο αρχείο της βιβλιοθήκης των «Τριών Ιεραρχών» στον Βόλο, υπάρχουν δεμένα σε πανόδετο τόμο τα 12 πρώτα τεύχη του περιοδικού (Οκτώβριος 1928 – Σεπτέμβριος 1929). Στο εξώφυλλο που έχει θαλασσί χρώμα, βεβαίως λόγω του περιεχομένου, σημειώνεται κάτω από τον τίτλο: «Τόμος Α’, έκδοση Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, 1929». Από τα τεύχη λείπουν τα εξώφυλλα τους και ο αριθμός των σελίδων σε καθένα από αυτά διαφέρει και κυμαίνεται από 16 (α’ τεύχος) έως 32, με τα περισσότερα να έχουν 24, αριθμός που σταθεροποιείται στα τελευταία της πρώτης χρονιάς, διαφορά που οφείλεται προφανώς στην έκταση της δημοσιευόμενης ύλης. Στο πρώτο τεύχος δίνεται η ταυτότητα και το στίγμα του νέου εντύπου: «Ναυτική Ελλάς. Μηνιαίον περιοδικόν εκδιδόμενον υπό του Γ.Ε.Π. Ναυτικού. Διεύθυνσις: Γενικόν Επιτελείον Π.Ν, Υπουργείον Ναυτικών. Έτος Α’. Αριθμός φύλλου 1, 31 Οκτωβρίου 1928. Συνδρομαί: ετήσια δρχ. 40, εξάμηνος δρχ. 25, τιμή φύλλου δρχ. 2».
Ακολουθεί το ενημερωτικό σημείωμα της έκδοσης: «Η Ναυτική Ελλάς, εκδιδομένη υπό του Γεν. Επιτελείου Π. Ναυτικού έχει ως πρόγραμμα την ψυχαγωγία των πληρωμάτων του Πολεμικού Ναυτικού, την διάδοσιν της Ελληνικής Ναυτικής Ιστορίας και λαογραφίας, την δημιουργίαν στενότερων σχέσεων μεταξύ του Ναυτικού και θαλασσινού γενικώς κόσμου και την ανάπτυξιν της αγάπης προς την θάλασσαν. Η σκέψις της έκδοσης της Ναυτικής Ελλάδος εντός του πλαισίου τούτου επεκροτήθη υφ’ ολοκλήρου του ναυτικού, αθλητικού και φιλολογικού κόσμου. Λόγιοι, άνθρωποι των γραμμάτων, ναυτικοί, εφοπλισταί, αθλητικαί και ναυτικαί οργανώσεις, φίλοι της θαλάσσης και φυσιολάτραι απλοί εδήλωσαν ήδη εις την Διεύθυνσιν του περιοδικού ότι η Ναυτική Ελλάς θέλει τύχη της εκθύμου υποστηρίξεώς των. Η Ναυτική Ελλάς εκδιδομένη υπό επισήμου γραφείου του κράτους, δεν αποβλέπει εις ουδέν εμπορικόν όφελος, αλλά μόνον εις την επιτυχίαν του σκοπού δι ‘ ον εκδίδεται. Πάσα είσπραξης εκ συνδρομών, διαφημίσεων κ.τ.λ. θα διατίθενται αμέσως προς βελτίωσιν της ύλης και γενικώς της εκδόσεως του περιοδικού».
Από το Β’ τεύχος αναφέρεται ως «Διευθυντής Συντάξεως» ο γνωστός λογοτέχνης – θαλασσογράφος Θέμος Ποταμιάνος, ενώ από το Γ’ διαφοροποιείται εν μέρει ο εκδότης: «Μηνιαίον εικονογραφημένον περιοδικόν εκδιδόμενον εν Αθήναις μερίμνη Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και συνδρομή της Ελληνικής Θαλασσίας Ενώσεως». Η «Ελληνική Θαλασσία Ένωσις», επίσημα ιδρύεται το 1931, ως φορέας με χαρακτήρα Ν.Π.Δ.Δ υπαγόμενος στο ΓΕΝ και από την ίδια χρονιά αναλαμβάνει αποκλειστικά την έκδοση του περιοδικού ως τα τέλη του 2012. Προφανώς υφίσταται ατύπως και συμμετέχει στην έκδοση του περιοδικού από το τεύχος Δεκεμβρίου του 1928.
Ξεφυλλίζοντας ετούτα τα πρώτα τεύχη του περιοδικού επισημαίνεται με την πρώτη ματιά η ποιότητα της ύλης μέσα από την οποία καλύπτονται όλες οι πτυχές των θαλασσινών – ναυτικών δραστηριοτήτων και θεμάτων. Τα δημοσιεύματα από τότε υπογράφουν γνωστά και κορυφαία ονόματα των γραμμάτων και του πνεύματος, κάτι που παρατηρείται σε ολόκληρη την 89χρονη παρουσία του εντύπου.
Θα ήθελα όμως να σταθώ σ’ ένα σημείο. Στις τελευταίες σελίδες υπάρχει η στήλη «Αθλητικός Κόσμος» όπου δεν συναντούμε μόνο θέματα και ειδήσεις ναυταθλητισμού. Καλύπτονται και άλλα αθλήματα, με έμφαση στο ποδόσφαιρο που τότε αποκτούσε στην Ελλάδα επίσημη υπόσταση (ίδρυση ΕΠΟ το 1926) και παρουσίαζε ιδιαίτερη ανάπτυξη. Ακόμη τα αθλητικά νέα δεν περιορίζονται στην πρωτεύουσα αλλά επιδιώκεται να καλύπτουν ολόκληρη την ελληνική επαρχία γι’ αυτό και ζητούνται ανταποκριτές από τις μεγαλύτερες, τουλάχιστον, πόλεις. Έτσι στο 6ο τεύχος αθλητικός ανταποκριτής από το Βόλο αναφέρεται ο Θ. Αναγνωστόπουλος και στο 7ο οι Ε. Μπομπός και Γ.Κ Γεωργιάδης που έστελναν τις ανταποκρίσεις τους για τα αθλητικά δρώμενα στην πόλη.
ΘΕΜΑΤΑ – ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ
Η θεματολογία του περιοδικού δίνεται ξεκάθαρα, όπως είδαμε στο πρώτο τεύχος. Η συντριπτική πλειοψηφία των δημοσιευμάτων είναι βέβαια θαλασσινού περιεχομένου, δίχως να απουσιάζουν και επιλεγμένες εξαιρέσεις. Η ποιοτική κι ενδιαφέρουσα ύλη καταδεικνύεται τόσο στα πρώτα εκείνα τεύχη που προαναφέραμε, αλλά και στη συνέχεια. Το προσωπικό αρχείο του γράφοντα καλύπτει τα τελευταία τριάντα χρόνια (από το τεύχος 649, Νοέμβριος 1987), οπότε υπάρχει μια σαφής εικόνα της στόχευσης και των περιεχόμενων του περιοδικού.
Θεματικά καλύπτονται όλες οι πτυχές των ναυτικών – θαλασσινών δραστηριοτήτων:
– Ειδήσεις και θέματα που αφορούν το Πολεμικό Ναυτικό.
– Ανάλογα δημοσιεύματα για την Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία.
– Ναυταθλητισμός.
– Ναυτική ιστορία από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας.
– Λογοτεχνία, ταξιδιωτικά κείμενα, αναμνήσεις, λαογραφικά.
– Φιλοτελισμός με έμφαση το «ναυτικό» γραμματόσημο, στήλη που επιμελείται ο μακροβιότερος συνεργάτης του περιοδικού κ. Πέτρος Λινάρδος.
– Διάφορα θέματα, μόνιμες στήλες (θαλασσινό βιβλίο, σταυρόλεξο κ.α)
Πάντοτε υπάρχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό – άλλωστε από τα πρώτα τεύχη η εικονογράφηση είναι αξιόλογη – κάτι που καθιστά το περιοδικό ιδιαίτερα ελκυστικό, πέρα από την ποιότητα και το ενδιαφέρον των κειμένων. Συνεργάτες σ’ αυτή την διαρκή διαδρομή του περιοδικού των εννιά, παρά κάτι, δεκαετιών, απαριθμούνται γνωστά και κορυφαία ονόματα από όλους τους τομείς των γραμμάτων, της τέχνης και του πνεύματος γενικότερα, (γνωστοί λογοτέχνες, πανεπιστημιακοί κ.ά) όπως και στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος, όλοι δόκιμοι συγγραφείς. Στη θαλασσινή λογοτεχνία συναντούμε σπουδαίους συνεργάτες με πρωτότυπες καταχωρίσεις διηγημάτων και άλλων κειμένων, όπως και επιλεγμένες επαναδημοσιεύσεις κλασικών δημιουργών. Η καταγραφή των ονομάτων θα έπαιρνε σε μάκρος που θα επέτεινε τα όρια του μικρού μας σημειώματος, αλλά και η παράλειψη κάποιων σημαντικών ονομάτων θα καθιστούσε την αναφορά ελλιπή. Στη σελίδα 7 του υπ. αρ. 1000 τεύχους παρουσιάζεται ένας ευρύς κατάλογος συνεργατών που επικυρώνει τα παραπάνω. Θα ήθελα μόνο μια ονομαστική παρουσίαση των συγγραφέων που υπηρέτησαν στο Πολεμικό Ναυτικό και έχουν συνεργαστεί ευρύτατα με το περιοδικό. Η καταγραφή γίνεται από μνήμης και ενδεχομένως να υπάρξουν κάποιες παραλείψεις: Σημειώνω: τον «κλασσικό» Στ. Εμμ. Λυκούδη, τον ιστορικό Μάριο Σίμψα, τον πολυγραφότερο λογοτέχνη αξιωματικό του Π.Ν, Νίκο Α. Σταθάκη, τους ναυάρχους ποιητές Τάσο Κόρφη και Κων/νοΚαταγά, τους επίσης ναυάρχους συγγραφείς Χρήστο Λυμπέρη και Δημ. Γιακουμάκη, τον ήρωα του υποβρυχίου Κατσώνης, πλοίαρχο Ηλία Τσουκαλά, τον ναύαρχο Λιμενικό Θεόφιλο Καλλίτσα – ας με συγχωρούν εκείνοι που τους λησμόνησα.
Ακόμη και σήμερα πολλοί συνεργάτες του περιοδικού είναι εν ενεργεία στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού.
Με τη Ναυτική Ελλάδα συνεργάζονταν κατά καιρούς δημοσιεύοντας διηγήματα ο γνωστός ζωγράφος και συγγραφέας Γιώργος Καφενταράκης, με τον οποίο είχαμε τα τελευταία χρόνια γόνιμη συνεργασία και που δυστυχώς απεβίωσε πριν από ένα περίπου χρόνο.
Το 2012, στο πλαίσιο αναδιάρθρωσης και περιορισμού των κρατικών φορέων λόγω της κρίσης, έπαψε να υφίσταται η Ελληνική Θαλασσία Ένωσις και οι αρμοδιότητές της μεταβιβάστηκαν στην Διεύθυνση Εθιμοτυπίας και Δημοσίων Σχέσεων του Πολεμικού Ναυτικού, οπότε τέθηκε θέμα για τη συνέχιση της έκδοσης του περιοδικού «Ναυτική Ελλάς». Ευτυχώς βρέθηκε άμεσα η λύση και την έκδοση ανέλαβε να συνεχίσει, από τον Ιανουάριο του 2013, δίχως να σημειωθεί παύση, η «Ένωσις Αποστράτων Αξιωματικών Ναυτικού» (Ε.Α.Α.Ν), φορέας με χαρακτήρα Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου που επίσης εποπτεύεται από το ΓΕΝ και το περιοδικό εξακολούθησε την έκδοσή του, για να εισέλθει πλέον στη δεύτερη χιλιάδα τευχών του. Εκδότης είναι ο Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α Σπύρος Περβαινάς ως πρόεδρος της Ε.Α.Α.Ν. Ψυχή της προσπάθειας και της συνέχισης του εντύπου ο σημερινός Διευθυντής του, Αντιναύαρχος Π.Ν ε.α Ξενοφών Μαυρογιάννης με άξια συνεργάτιδα του την Διευθύντρια Σύνταξης κ. Πολυξένη Χούση, λογοτέχνιδα, και βέβαια τους αξιόλογους συνεργάτες του περιοδικού.
Το 1000 τεύχος του περιοδικού πιθανόν οι αναγνώστες του να ανέμεναν πλουσιότερο και εμφανώς πολυσέλιδο, παρά τη μικρή αύξηση των σελίδων του (όπως το υπ. αρ. 900, το 2008), αλλά προφανώς η γενική οικονομική ύφεση απέτρεψε την δημιουργία ενός ξεχωριστού επετειακού τεύχους. Μολαταύτα η όπως πάντοτε ποιοτική κι ενδιαφέρουσα ύλη συμπληρώνεται από αφιερωματικές, για τα 1000 τεύχη, δημοσιεύσεις. Στο εξώφυλλο σημειώνεται εμφατικά «1000 τεύχη» και περιμετρικά υπάρχουν τα εξώφυλλα των αρχικών τευχών κάθε δεκαετίας από το 1928 ως το 2017. Ακόμη στις σελίδες 92-93 με τίτλο «Θύμησες», παρουσιάζονται 17 γοητευτικά εξώφυλλα παλιότερων τευχών, από το πρώτο ως τις αρχές της δεκ. του ’60, συνθέτοντας ένα ομολογουμένως εντυπωσιακό, αρχειακό «σαλόνι» μιας και τα εξώφυλλα του περιοδικού πάντοτε είναι όμορφα και εντυπωσιακά ως φωτογραφίες ή πίνακες ζωγραφικής.
Ήδη, τώρα που γράφονται οι γραμμές ετούτου του μικρού επετειακού σημειώματος έχει κυκλοφορήσει το τεύχος 1001 του περιοδικού. Ας ευχηθούμε να συνεχίζεται ευπρόσωπα η πορεία του στα ταραγμένα πέλαγα των καιρών μας με την πίστη και την ελπίδα ότι πάντοτε την κακοκαιρία τη διαδέχεται η μπουνάτσα.
