Γρηγόρης Καρταπάνης:Πιστές κατασκευές ομοιωμάτων πλοίων

γρηγόρης-καρταπάνηςπιστές-κατασκευ-149185

Η ΜΙΚΡΟΝΑΥΠΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΤΖΟΥΜΑ

Εντυπωσίασε, κατά γενική ομολογία, όσους την επισκέφτηκαν, η έκθεση μικροναυπηγικής του Αντώνη Τζούμα, που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Γηροκομείου Βόλου (Αργοναυτών – Κοραή), το δεύτερο δεκαπενθήμερο του περασμένου Νοέμβρη.

Για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν στο ευρύ κοινό δεκαοχτώ ομοιώματα συγκεκριμένων ιστορικών καραβιών διαφόρων εποχών και εθνικοτήτων – το σύνολο περίπου του έργου του δημιουργού – που αποτελούν ακριβείς, πιστές αναπαραστάσεις των προτύπων τους, υπό κλίμακα, προσεγμένες ως την παραμικρή τους λεπτομέρεια. Μπροστά από κάθε έκθεμα υπήρχε πινακίδιο με το όνομα τα στοιχεία και σύντομο ιστορικό του πλοίου. Έτσι ο επισκέπτης πέρα από τον θαυμασμό αποκόμιζε και μια σύντομη, σφαιρική γνώση για το ιστορικό πρότυπο του ομοιώματος.

Αναλυτικά παρουσιάστηκαν τα εξής πλοία:

  1. PRINCE, αγγλικό πολεμικό ( 17ος αι. ).
  2. LE SAINT LOUIS, γαλλικό πολεμικό του 17ου αιώνα
  3. LA SIRENE, φρεγάτα του γαλλικού ναυτικού ( αρχές 19ου αι. )
  4. STELLA, πολεμικό της περίφημης Ισπανικής αρμάδας.
  5. ROYAL CAROLINE, βασιλική θαλαμηγός ( 18ος αι. )
  6. LE GLADIATEUR, γαλλικό πολεμικό που πολέμησε υπέρ της αμερικανικής ανεξαρτησίας
  7. SANTISIMA TRINIDAD, Ισπανικό πολεμικό που έδρασε στην ναυμαχία του Τραφάλγκαρ. (1805).
  8. VICTORY, η ναυαρχίδα του Νέλσωνα που έχει διαμορφωθεί ως μουσείο.
  9. VASA, σουηδικό πλοίο που ανατράπηκε και βυθίστηκε, λίγο μετά την καθέλκυσή του (1628), και διατηρείται ως μουσειακό έκθεμα.
  10. LA REALE DE FRANCE, ναυαρχίδα του Λουδοβίκου 14ου.
  11. OSEBERG, ταφικό πλοίο των Βίκιγκς.
  12. SANTA MARIA, το γνωστό καράβι του Κολόμβου
  13. MAYFLOWER, μετέφερε στην Αμερική το 1628 τους πρώτους Άγγλους αυτονομιστές ( μετανάστες ).
  14. GOLDEN HIND, αγγλική γαλέρα του σερ Φράνσις Ντρέικ.
  15. GALION ESPAGNOL, Ισπανική γαλέρα εξοπλισμένη για μεταφορά χρυσού και άλλων προϊόντων από την Αμερική.
  16. Ρωμαϊκή μονήρης
  17. Κλέφτης Κέως: σακολέβα των χρόνων της Ελληνικής επανάστασης
  18. Φρεγάτα Ελλάς: πλοίο του Ελληνικού στόλου που πυρπολήθηκε από τον ίδιο τον Μιαούλη, στα θλιβερά γεγονότα του 1831.

Στην εκδήλωση των εγκαινίων της έκθεσης η παρουσίαση του δημιουργού και των έργων του από τον Δημήτρη Δερβένη ναυπηγό μηχανολόγο, αλλά και ικανό γνώστη της παραδοσιακής ξυλοναυπηγικής, υπήρξε άκρως κατατοπιστική, για τον επισκέπτη , καθώς ο ομιλητής επεκτάθηκε εκτενέστερα στην ιστορική παρουσία των προτύπων των εκθεμάτων.

ΜΙΚΡΟΝΑΥΠΗΓΙΚΗ – ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΧΝΗ

Μικροναυπηγική, όπως άλλωστε δηλώνει και ο όρος, είναι η κατασκευή, υπό κλίμακα, ομοιωμάτων σκαφών, με αυστηρή τήρηση των κανόνων της ναυπηγικής τέχνης σε όλες τις φάσεις της κατασκευής ( σχεδιασμός, ναυπήγηση, ιστιοφορία, παρελκόμενα – λεπτομέρειες ).

Η μικροναυπηγική πραγματοποιείται με βάση υπαρκτό πρότυπο, είτε πρόκειται για επώνυμο, ιστορικό πλεούμενο, είτε για κάποιο, συγκεκριμένων διαστάσεων, άλλο ενδιαφέρον σκαρί και το μικροναυπήγημα αποτελεί πιστό, «μίνι» αντίγραφό του.

Σημειώνουμε βέβαια ότι εδώ αναφερόμαστε στην παραδοσιακή ξυλοναυπηγική και την αντίστοιχη μικροναυπηγική, τέχνη. Εύκολα αντιλαμβάνεται κάποιος ότι πρόκειται για μια ιδιαίτερα απαιτητική και δύσκολη δημιουργία, αφού συνδυάζονται οι γνώσεις και οι ικανότητες της ναυπηγικής εργασίας με την επίπονη λεπτοδουλειά που θέλει μεγάλη υπομονή και προσοχή.

Η μικροναυπηγική του ξύλου μπορεί να διαχωριστεί σε δύο κατηγορίες:

Α) «γλυπτική», όπου σε συμπαγές κομμάτι κατάλληλου ξύλου διαμορφώνεται εξωτερικά το σκάφος και κουφώνεται εσωτερικά, πάντοτε με ιδιαίτερη προσοχή στην πιστότητα των ναυπηγικών κανόνων, ενώ ακολουθεί η προσθήκη της ιστιοφορίας και των υπόλοιπων παρελκόμενων. Αυτή η πρακτική είναι σαφώς ευκολότερη ως κατασκευή και συνδέεται με τη μέθοδο του «μισομόδελου» της παραδοσιακής ξυλοναυπηγικής, στην οποία διαμορφώνεται πρώτα υπό κλίμακα σε κομμάτι ξύλου το «γλυπτό» μισό , ως προς τον διαμήκη άξονά του, του υπό κατασκευή σκαριού, και με βάση αυτό το «μισομόδελο» χτίζεται το κανονικό σκάφος.

Β) Η μικροναυπηγική κατά την οποία ακολουθούνται όλοι κανόνες και τεχνικές της ναυπηγικής και το ομοίωμα κατασκευάζεται όπως ακριβώς τα κανονικά σκαριά. Ετούτη είναι και η πλέον αποδεκτή κι οπωσδήποτε δυσκολότερη μέθοδος που παραπέμπει όμως απόλυτα στην ξυλοναυπηγική τέχνη. Η κατασκευή των μοντέλων μπορεί να γίνει με τους παραδοσιακούς τρόπους δηλαδή το «μονόχναρο» και τη «σάλα», αλλά για τα ομοιώματα επώνυμων ιστορικών καραβιών διατίθενται από φορείς μοντελισμού του εξωτερικού ακριβή σχέδια υπό κλίμακα, τα οποία χρησιμοποιούν συνήθως οι μικροναυπηγοί.

Σε καμμιά περίπτωση όμως δεν μπορεί να θεωρηθούν ως προϊόντα μικροναυπηγικής τα διάφορα διακοσμητικά πλεούμενα που πωλούνται ως είδη δώρων. Οι ναυπηγικές τους γραμμές, η ιστιοφορία τους και οι υπόλοιπες λεπτομέρειες απέχουν, κατά κανόνα, παρασάγγας από την πραγματικότητα, έστω κι αν εντυπωσιάζουν τον υποψήφιο – και αδαή περί τα ναυπηγικά – αγοραστή με τα πλουμίδια και τα χτυπητά χρώματά τους.

Οι κατασκευές της μικροναυπηγικής που τηρούν όλους τους κανόνες της παραδοσιακής ναυπηγικής τέχνης αποτελούν πανομοιότυπες αναπαραστάσεις των προτύπων τους και είναι πλεύσιμες.

Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Ο Αντώνης Τζούμας είναι αναμφίβολα ένας υψηλού επιπέδου δημιουργός στον τομέα της ξυλομικροναυπηγικής, κάτι που αποδεικνύεται από το ίδιο το έργο του. Χαρακτήρας χαμηλού προφίλ, δεν επιδιώκει την προβολή και την δημοσιότητα γι’ αυτό και παρέμενε έως τώρα σχετικά άγνωστος στο ευρύ κοινό της περιοχής μας, αν και μετρά δεκαετίες καταξίωσης στον χώρο της τέχνης του και του μοντελισμού γενικότερα, σε πανελλήνιο αλλά και διεθνές ακόμη επίπεδο. Πρότυπο θα έλεγα, ανθρώπου «παλαιάς κοπής» με τεράστια και ουσιαστική δημιουργική ικανότητα που τη διοχετεύει στις κατασκευές του ως προϊόν αυθόρμητης, πηγαίας έκφρασης και εσωτερικής, ψυχικής ικανοποίησης, δίχως να στοχεύει σε άλλου είδους αναζητήσεις.

Η αναγνωρισιμότητα και η καλλιτεχνική καταξίωση δεν αποτελούν αυτοσκοπό – αυτό δείχνει η ως τώρα πορεία του – αλλά αβίαστα και καθαρά προκύπτουν από τις ίδιες τις δημιουργίες του. Η αγάπη για το αντικείμενο, τα καράβια και τη θάλασσα , τον οδηγεί σ’ αυτό το χώρο και με τις αδιαμφισβήτητες ικανότητές του καταξιώνεται αυτοδίκαια. Γόνος ναυτικής οικογένειας, από μικρός αγαπούσε τα πλεούμενα και όταν ο καπετάνιος πατέρας του χάρισε ένα μικρό καραβάκι, ξύπνησε μέσα του η χαρά της δημιουργίας. Εκείνο το σκαρί αποτέλεσε το έναυσμα για ν’ αρχίσει να πραγματοποιεί κι ο ίδιος τις δικές του πρωτόλειες μικροναυπηγικές αποτολμήσεις.

Το πρώτο ολοκληρωμένο ομοίωμα που κατασκεύασε ο Τζούμας ήταν το δοξασμένο θωρηκτό Αβέρωφ. Το μοναδικό καμωμένο από λαμαρίνα, ως πιστό πράγματι αντίγραφο του θωρακισμένου πολεμικού. Δεν εκτέθηκε στην έκθεση, σε αντίθεση με το δεύτερο δημιούργημά του, τη σακολέβα της επανάστασης του 1821.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 χρονολογείται η ενασχόληση του δημιουργού με τις μικροναυπηγήσεις, για να γίνει πιο συστηματική από το 1980 και μετά, όταν ξεκινά η ναυπήγηση αυτού του «μικρού» – αλλά μεγάλου σε τέχνη – στόλου, που παρουσιάστηκε στην εν λόγω έκθεση. Σ’ αυτήν, πέρα από τον Αβέρωφ, δεν εκτέθηκε και η «ναυαρχίδα» του Αντώνη Τζούμα, το γαλλικό πολεμικό Souperbe, μοντέλο μήκους πάνω από δύο μέτρα που πραγματικά εντυπωσιάζει, και θεωρώ παράλειψη την απουσία του, παρά τη προφανή δυσκολία της μεταφοράς.

Στις κατασκευές του ο καλλιτέχνης – ναυπηγός χρησιμοποιεί είτε πιστοποιημένα μοντέλα στα οποία βέβαια διαφοροποιεί την κλίμακα, ώστε να μη θεωρούνται αντιγραφές, είτε κατασκευαστικά, υπό κλίμακα , ακριβή σχέδια που κυκλοφορούν στο εμπόριο από καταξιωμένα καταστήματα και οίκους μοντελισμού στο εξωτερικό.

Στόχος του δεν είναι μια απλή κατασκευή με το σκαρί και την ιστιοφορία του, αλλά η ακριβής και πλήρης αποτύπωση του συνόλου με όλα τα αντικείμενα και τις λεπτομέρειες του υπαρκτού προτύπου, τα οποία, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, κοντά στο 90%, κατασκευάζονται από τον ίδιο, ενώ συμπληρώνονται και από έτοιμα που ταιριάζουν και μοιάζουν φυσικά. (τροχαλίες, βίτζια, άγκυρες, κανόνια, ανθρωπάκια κα.). Η ξυλεία που χρησιμοποιείται είναι κατάλληλη για μικροναυπηγική (οξιά, δρυς, μαόνι κα.) αφού βέβαια παρέλθει ο απαιτούμενος χρόνος ώστε να καταστεί έτοιμη για χρήση.

Συνεχίζοντας, αδιάκοπα, ο Τζούμας τις ναυπηγήσεις του, πορεύεται από δω και μπρος σε κατασκευές ελληνικών σκαριών από διάφορες ιστορικές περιόδους: αθηναϊκή τριήρη, (που ήδη κατασκευάζεται) βυζαντινά πλοία, και με την προτροπή του γράφοντα, ένα από τα ιστορικότερα καράβια του 1821, τον θρυλικό Άρη του Τσαμαδού.

Θα ήθελα όμως να επισημάνω και κάτι που μάλλον δεν είναι ευρέως γνωστό: ο Αντώνης Τζούμας είναι και «μεγαλο – ναυπηγός». Στα 1968 και 1973 κατασκεύασε δύο ταχύπλοα σκάφη 5.5 και 6.5 μέτρων αντίστοιχα, από κόντρα πλακέ θαλάσσης που δεν είχαν να ζηλέψουν τίποτε από τα πολυεστερικά τους πρότυπα.

Κι ακόμη το 1985 με τον πατέρα του τον καπετάν Λάμπρο και τον αδερφό του, Κώστα, αγόρασαν ένα τρεχαντήρι 15 περίπου μέτρων, αποχαρακτηρισμένο γρι – γρι με την μέθοδο της απόσυρσης, το οποίο μετασκεύασε σε επαγγελματικό τουριστικό, με εκτεταμένες μετατροπές και κατασκευές. Αργότερα κατασκεύασαν νέο σκαρί στην Κοιλάδα, που το έφεραν «γυμνό» στο Βόλο κι όλες οι υπερκατασκευές και οι εσωτερικές διαρρυθμίσεις πραγματοποιήθηκαν από τον ίδιο. Σ’ όλες τις παραπάνω εργασίες πάντοτε ζητούσε την συμβουλή έμπειρων καραβομαραγκών, όταν αυτή του χρειάζονταν, συμπεριφορά που αν μη τι άλλο δείχνει υπευθυνότητα, γνώση των ορίων, και την απουσία έπαρσης.

ΜΙΑ ΠΑΛΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η πραγματοποίηση της έκθεσης των έργων του Τζούμα τον περασμένο Νοέμβρη τον κατέστησε γνωστό στο ευρύ κοινό της περιοχής μας και όχι μόνο. Είναι η πρώτη συγκεντρωτική παρουσίαση των ομοιωμάτων των ιστορικών πλοίων που οπωσδήποτε εντυπωσίασε και έπρεπε να έχει γίνει νωρίτερα. Στον τοπικό τύπο δημοσιεύτηκαν αρκετές παρουσιάσεις για τον δημιουργό και το έργο του, όπως επιβάλλονταν, αφού πρόκειται για δημιουργήματα υψηλής τεχνικής και αξίας.

Όμως υπήρξε και πριν από εικοσιοχτώ ολόκληρα χρόνια μια παρουσίαση του μικροναυπηγού σε έντυπο του τόπου μας και αποτελεί την πρώτη σχετική δημοσίευση. Στα τέλη του 1987 με πρωτοβουλία του γράφονται κι αφού παρακάμφθηκαν οι αρχικές αντιρρήσεις του, ο Αντώνης, έδωσε τελικά μια μικρή συνέντευξη στη δημοσιογράφο Βάνα Φλέρη, για το περιοδικό Ώρες. Δημοσιεύτηκε στο τεύχος 24, Ιανουάριος 1988 στη σελ. 34, με τίτλο «Όταν το μεράκι γίνεται τέχνη – Ξύλινα καράβια από το χέρι ενός βολιώτη τεχνίτη», και συνοδεύονταν από δύο φωτογραφίες όπου απεικονίζονται ο δημιουργός και η ναυαρχίδα του, το γαλλικό πλοίο Souperbe, στο σαλόνι του σπιτιού του. Εκεί ο δημιουργός μίλησε για το ξεκίνημά του, τον τρόπο εργασίας του και την έως τότε δημιουργική παραγωγή του. Πρόκειται για κείμενο, μάλλον λησμονημένο αλλά με ιδιαίτερη σημασία.

Απ’ τον Αντώνη Τζούμα περιμένουμε κι άλλες μικρο – ναυπηγήσεις, υψηλής τεχνικής αλλά και «μεγάλης» αξίας.

Ο δημιουργός επί το έργον

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου