Γρηγόρης Καρταπάνης: Ιστορίες παράνομης αλιείας (μέρος Β)

γρηγόρης-καρταπάνης-ιστορίες-παράνο-471349

Ψάρεμα με δυναμίτη στις αρχές του 20ου αιώνα

Με το χαρακτηριστικό τίτλο «Το δυστύχημα του Αγκιστρίου» παρουσιάζεται διεξοδικά στον τοπικό Τύπο τον Οκτώβριο του 1905, όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο μας, το τραγικό συμβάν, κατά τη διάρκεια αλιείας με δυναμίτη, όπου ο ένας ψαράς σχεδόν διαμελίστηκε, όταν το φυσίγγιο έσκασε στα χέρια του, ενώ ο δεύτερος, που συμμετείχε ως βοηθός και κωπηλάτης, τραυματίστηκε σοβαρά.

Η τυχαία διέλευση ιστιοφόρου την ώρα της έκρηξης, αποδείχτηκε σωτήρια για τον τραυματία που τον μετέφερε στο Βόλο, διαφορετικά θα καταποντίζονταν μαζί με την μισοδιαλυμένη βάρκα. Tο συγκεκριμένο περιστατικό δεν ήταν το μοναδικό και μάλιστα σε μια περιοχή σε μικρή απόσταση από το λιμάνι του Βόλου, ενδεικτικό της ασυδοσίας που υπήρχε και της ανεξέλεγκτης παράνομης, αλιευτικής δραστηριότητας. Επιβάλλονταν άμεσα η απηνής δίωξη των διαφόρων δυναμιτιστών από τις αρμόδιες αρχές, καθώς, πέρα από την εγνωσμένη επικινδυνότητα για τους ασχολούμενους, προκαλούνταν τεράστιες καταστροφές στον ενάλιο πλούτο της περιοχής.

Το κράτος όμως παρουσιάζονταν μάλλον αδύναμο να επιτελέσει αποτελεσματική επιτήρηση με διαρκή δίωξη και συλλήψεις. Τα διατιθέμενα καταδιωκτικά σκάφη για την πάταξη του λαθρεμπορίου που αναλάμβαναν και την παράνομη αλιεία, λιγοστά και βραδυκίνητα, δεν κατάφερναν, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες, να περιορίσουν ουσιαστικά τη δράση των …μπουρλοτιέρηδων στις απόμακρες και δυσπρόσιτες ακτές, όπου η αστυνόμευση εμφανίζονταν περίπου ανύπαρκτη. Οταν απασχολούσε τη δημοσιότητα κάποιο αιματηρό περιστατικό από τη συγκεκριμένη, παράνομη, αλιευτική δραστηριότητα, τότε κινητοποιούνταν περισσότερο και οι αρμόδιες υπηρεσίες, όπως άλλωστε συμβαίνει πάντοτε. Πρέπει να συμβεί το κακό για να ληφθούν προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα.

Ο επίλογος από το συμβάν στο Αγκίστρι

Το τραγικό περιστατικό που περιγράψαμε με την πλήρη παράθεση των σχετικών δημοσιευμάτων της εφ. Θεσσαλία, στις 14 και 15/10/1905 τα οποία αποτύπωναν όλες τις δραματικές λεπτομέρειές του, είχε και την τελευταία του πράξη. Την ανεύρεση της σορού του φονευθέντα δυναμιτιστή που εντοπίστηκε κάποιες ώρες μετά το συμβάν σε ακτή κοντά στο ακρωτήριο Αγκίστρι, έπειτα από έρευνες των λιμενικών αρχών στην περιοχή. Με συνοπτικές διαδικασίες και αφού πιστοποιήθηκε η ταυτότητα του θύματος και η αιτία θανάτου του, δόθηκε η άδεια της ταφής, όπως πληροφορούμαστε για τρίτη στη σειρά μέρα, πάλι μέσα από τις σελίδες της εφ. Θεσσαλία.

Το μόνο ευχάριστο ήταν η βελτίωση της υγείας του τραυματία:

«Το δυστύχημα του Αγκιστρίου – Μεταφορά πτώματος Μανιάτη. Χθές την πρωίαν μετεφέρθη επί κάρρου εξ Αγκιστρίου ενταύθα το πτώμα του φονευθέντος εκ της εκρήξεως τη δυναμίτιδος, αλιέως Μανιάτη, όπερ είχεν εκβρασθή εκεί την αυτήν εσπέραν. Επ΄ αυτού ευρέθησαν 20 λεπτά και μια επιστολή, εξ ης γίνεται γνωστόν ότι κατάγεται εκ Γυθείου όπου έχει μητέρα και αδελφάς. Άμα μετεφέρθη ενταύθα, αφού πρώτον επιστοποιήθη η ταυτότης του εστάλη εις το νεκροταφείον προς ενταφιασμόν. Η κατάστασις του ετέρου εκ των θυμάτων της εκρήξεως, Χατζηιωάννου είναι καλλιτέρα. Η εξέλιξις του δράματος έλαβε χώραν όπως την ανεγράψαμεν ημείς ευθύς την επομένην αυτού» (Θεσσαλία 16/10/1905).

Επιτυχής καταδίωξη

Οπωσδήποτε το «δυστύχημα του Αγκιστρίου» έθεσε σε συναγερμό τις διωκτικές αρχές που επιβάλλονταν να δραστηριοποιηθούν άμεσα και να εντοπίσουν την παράνομη αλιευτική δραστηριότητα, όταν μάλιστα αυτή εμφανίζονταν λίγο έξω από τα όρια λιμένων και πόλεων. Η «ατμοτελωνίς» που περιπολούσε για την πάταξη του λαθρεμπορίου στον Παγασητικό, τις ακτές του ανατολικού και νοτίου Πηλίου, αλλά και τις Σποράδες, ενέτεινε τους ελέγχους και οι προσπάθειες καταδίωξης απέδωσαν περίπου ένα μήνα μετά το τραγικό συμβάν στο Αγκίστρι.

Στη θαλάσσια περιοχή της Σκοπέλου συνελήφθη μικρό ψαροκάικο από το Βόλο, με τριμελές πλήρωμα που αλίευε με δυναμίτιδα, άνηκε δε σε γνωστό ιχθυέμπορο της εποχής που διέθετε αρκετά αλιευτικά πλεούμενα, όπως έχουμε επισημάνει και σε παλιότερα δημοσιεύματά μας με αλιευτικά θέματα. Πιθανόν να υπήρχε και η δική του συγκατάθεση ή ανοχή που επέτρεπε στα πληρώματά του να ψαρεύουν και με δυναμίτιδα, για αυτό συνελήφθη και ο ίδιος ο πλοιοκτήτης ως συνυπεύθυνος, σύμφωνα με το σχετικό ρεπορτάζ. Ο συντάκτης της εφημερίδας με ανακούφιση δέχεται την αποτελεσματική ανάληψη πρωτοβουλιών για την πάταξη του φαινομένου από τις αρμόδιες αρχές, όπως δείχνει και ο τίτλος του ενδιαφέροντος δημοσιεύματος: «Επιτέλους! Καταδίωξις αλιείας δια δυναμίτιδος. Σύλληψις αλιέων».

Το κράτος δείχνει πλέον αποφασισμένο να καταδιώξει απηνώς τους δυναμιτιστές και αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη εφόσον εξακολουθήσει η δίωξη να πραγματοποιείται με συντονισμό και συνεχείς περιπολίες:

«Επιτέλους αι αρχαί εκινήθησαν, αποφασίσασαι σπουδαίως να πατάξωσι την δια δυναμίτιδος ελιείαν. Ίσως συνεκίνησαν αυτάς τα επανειλημμένα πρόσφατα θύματα της δυναμίτιδος, ίσως η κινδυνεύουσα εκ των δια δυναμίτιδος αλιευομένων ιχθύων, υγεία των κατοίκων, ίσως τέλος ο κίνδυνος του απειλουμένου εξωλοθρευσμού των κατοίκων της θαλάσσης. Και ιδού το πρώτον κτύπημα κατ΄ αυτής δίδεται δια της συλλήψεως μιας λέμβου αλιευούσης δια δυναμίτιδος εις τα πέριξ της Σκοπέλου. Η λέμβος συνελήφθη υπό της ατμοτελωνίδος της εκτελούσης την καταδίωξιν του λαθρεμπορίου εν τω Παγασητικό και τους Σποράδας νήσους και άνηκεν εις τον ιχθυοπώλην της πόλεως Γεράσιμον Σιμονέτατον. Επ΄ αυτής επέβαινον τρείς αλιείς ονομαζόμενοι Σ. Στρίγγος, Γ. Κουντουράκης και Ν. Μουράτης, οι οποίοι άπαντες συνελήφθησαν και εφυλακίσθησαν επί της ατμοτελωνίδος, η δε λέμβος κατεσχέθη. Αμα η ατμοτελωνίς αφίκετο ενταύθα, παρέδωκε τους αλιείς εις την εισαγγελίαν, ήτις διέταξεν την προφυλάκισίν των, έτι δε διετάχθη η σύλληψις και του ιδιοκτήτου της λέμβου Γεράσιμου Σιμονετάτου, προς όφελος του οποίου ειργάζοντο οι αλιείς επί μισθώ και όστις επίσης προυφυλακίσθη χθες επί συνεργεία. Η καταδίωξις αυτή της δια δυναμίτιδος αλιείας δέον να εξακολουθήση και μετά μείζονος έτι αυστηρότητος, όπως λείψει επί τέλους το μέγα αυτό κακόν» (Θεσσαλία 22/11/1905).

Επρόκειτο για μια επιτυχημένη αρχή που απαιτούσε ανάλογη και πιο συντονισμένη προσπάθεια στη συνέχεια, ώστε να εξαλειφθεί ή έστω να περιοριστεί αποτελεσματικά, το απαράδεκτο φαινόμενο της αλιευτικής παρανομίας.

Συνέχεια… αιματηρών γεγονότων

Ομως, παρά τις εντεινόμενες προσπάθειες των διωκτικών αρχών για τον ουσιαστικό περιορισμό της αλιείας με δυναμίτη και τις συνακόλουθες συλλήψεις, το φαινόμενο δεν έπαυε να υφίσταται, όταν το επέτρεπαν οι συνθήκες. Οι δυναμιτιστές απτόητοι και πιστοί στην …εκρηκτική ασχολία τους, συνέχιζαν το καταστροφικό τους έργο, πληρώνοντας συχνά βέβαια το τίμημά της επικινδυνότητάς του. Η εμμονή και η προσήλωσή τους ήταν τέτοια που δεν αποθαρρύνονταν ακόμη κι όταν συνέβαιναν σοβαρά ατυχήματα ή ανακοινώνονταν συλλήψεις συναδέλφων τους, εξακολουθώντας να ανάβουν διαρκώς τα φυτίλια.

Ο σοβαρός τραυματισμός, με ακρωτηριασμό, ενός δυναμιτιστή στην περιοχή του Τρικερίου, περιγράφεται στο πιο κάτω δημοσίευμα, ενώ ο συντάκτης του κειμένου εκφράζει την εκτίμηση ότι το οδυνηρό αυτό πάθημα ίσως λειτουργήσει θετικά για τον συνετισμό των υπολοίπων:

«Το θύμα της δυναμίτιδος. Ο ακρωτηριασθείς αλιεύς Λεωνίδας Κουλουσίδης, εκ προώρου αναφλέξεως της δυναμίτιδος καθ΄ον χρόνον ηλίευεν έξωθεν των Τρικέρων μετηνέχθη εις το Αχιλλοπούλειον νοσοκομείον. Χθες εγένετο υπό των ιατρών του νοσοκομείου εγχείρησις, δι΄ης του απέκοψαν τον αριστερόν βραχίοντα και τον δείκτην της δεξιάς αυτού χειρός. Το τραύμα του στήθους δεν είναι σοβαρόν, ελπίζεται δε, ότι θα σωθή, αλλά άχειρ πλέον δια να χρησιμεύει ως παράδειγμα προς σωφρονισμόν των ομοίων του» (Θεσσαλία 20/9/1907).

Τα ευάριθμα δημοσιεύματα που αναφέρονται στο σοβαρό ζήτημα της αλιείας με δυναμίτη και συναντούμε διαχρονικά στις τοπικές εφημερίδες, είναι κυρίως, τριών κατηγοριών:

α) Καταγγελτικά που επισημαίνουν τις διαστάσεις του φαινομένου, την επικινδυνότητα και την καταστροφικότητά του, με αυτονόητο το αίτημα δραστηριοποίησης των αρμοδίων αρχών για την πάταξη ή τον περιορισμό του.

β) Εκείνα που αναφέρονται σε συλλήψεις παρανόμως δρώντων αλιέων, όταν οι διωκτικές αρχές σημείωναν επιτυχίες στο επίπονο έργο τους.

γ) Στις ειδήσεις που μνημονεύουν ατυχήματα ή τραγικά περιστατικά δυναμιτιστών, κατά την εκτέλεση της παράνομης αλιευτικής ενασχόλησής τους, όταν από αστοχία η κακή εκτίμηση σημειώνονταν πρόωρη έκρηξη του φυσιγγίου.

Ερευνώντας τις παλιές εφημερίδες από τις αρχές του 20ου αιώνα ως τις μέρες μας θα συναντήσουμε σημαντικό αριθμό δημοσιευμάτων που αναφέρονται στην αλιεία με δυναμίτη, επιβεβαιώνοντας τη διαχρονική παρουσία του φαινομένου στον τόπο μας. Σήμερα βέβαια η εν λόγω παράνομη δραστηριότητα έχει περιοριστεί, είναι όμως σε όλους μας λίγο – πολύ γνωστό, ότι εξακολουθεί να υφίσταται σε δυσπρόσιτες ακτές και γενικά όπου και όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες. Παρά τις συνεχείς περιπολίες των ανδρών του Λιμενικού Σώματος, τα φυτίλια εξακολουθούν να ανάβουν κι ακούγεται που και που και κάποιο -αναμενόμενο- ατύχημα. Το ζήτημα βέβαια δεν λύνεται μόνο με αστυνόμευση και την επιβολή αυστηρών κυρώσεων στους παρανομούντες, αλλά επιβάλλεται η απόκτηση υγιούς αλιευτικής συνείδησης.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Γρηγόρης Καρταπάνης: Ιστορίες παράνομης αλιείας (μέρος Α)

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου