«Το δυστύχημα του αγκιστριού»
Το ψάρεμα με δυναμίτη αποτελεί βέβαια την πλέον ακραία κι επικίνδυνη μορφή παράνομης αλιείας. Μολαταύτα, παρά την αυταπόδεικτη επικινδυνότητα και την καταστροφική επίδραση στον ενάλιο πλούτο, συντελεί διαχρονικό φαινόμενο σε δυσπρόσιτες κυρίως ακτές, όπου η αστυνόμευση είναι σχεδόν ανύπαρκτη κι ελαχιστοποιείται η πιθανότητα της σύλληψης.
Σε παλιότερες εποχές όπου οι έλεγχοι παρουσιάζονταν ακόμη πιο ελλιπείς, η βροντώδης… αλιευτική δραστηριότητα σημείωνε έξαρση, συχνά όμως με οδυνηρά αποτελέσματα. Τα πλεούμενα που διατίθονταν από τις αρμόδιες υπηρεσίες δίωξης ήταν λιγοστά και βραδυκίνητα, ανεπαρκή για ουσιώδη αποτελέσματα στην καταπολέμηση της παράνομης ενασχόλησης. Το πεδίο δράσης των… μπουρλοτιέρηδων παρέμενε ελεύθερο και τα σχετικά γεγονότα γνωστοποιούνταν μόνο στις λιγοστές περιπτώσεις συλλήψεων ή σ εκείνες «προώρου εκρήξεως» με τραυματισμούς και θύματα.
Στις τοπικές εφημερίδες συναντούμε τέτοια δημοσιεύματα, μέσα από τα οποία επισημαίνεται η έξαρση, η επικινδυνότητα και η καταστροφικότητα της αλιείας με εκρηκτικά, αλλά και η επιβεβλημένη ανάληψη δράσης από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς για την πάταξη ή έστω τον περιορισμό του φαινομένου. Από την περίοδο των αρχών του 20ου αιώνα σταχυολογούμε κάποια δημοσιεύματα που αναφέρονται σε συλλήψεις αλλά και απώλειες ή τραυματισμούς δυναμιτιστών, που βέβαια επικυρώνουν την ανεξέλεγκτη παρουσία της συγκεκριμένης παράνομης αλιευτικής δραστηριότητας.
Τόπος αλιείας με δυναμίτη
Τραγικό περιστατικό με θάνατο και βαρύ τραυματισμό συνέβη τον Οκτώβριο του 1905 κοντά στο ακρωτήριο Αγκίστρι, όταν από κάποια κακή εκτίμηση η δυναμίτιδα έσκασε στα χέρια του αλιέα.
Το εκτενές ρεπορτάζ για το γεγονός, στην εφ. Θεσσαλία έχει τον χαρακτηριστικό τίτλο: «Το χθεσινό δυστύχημα. Δύο θύματα της δυναμίτιδος. Η φοβερά έκρηξις του Αγκιστρίου. Όλαι αι λεπτομέριαι του φρικώδους δράματος».
Στην αρχή του ρεπορτάζ ο συντάκτης επισημαίνει την επικινδυνότητα της παράνομης δραστηριότητας, αλλά και την απαραίτητη λήψη αποτρεπτικών μέτρων, υπενθυμίζοντας ότι στην ίδια περιοχή, πριν από ένα χρόνο, είχε συμβεί και άλλο ανάλογο θανατηφόρο περιστατικό.
Σε μικρή απόσταση από το λιμάνι του Βόλου, η αλιεία με δυναμίτη, ανθούσε:
«Μόλις συνεπληρώθη έτος από του φοβερού δράματος της απέναντι ακτής, όπου δύο αλιείς εύρον οικτράν τύχην συνεπεία εκρήξεως δυναμίτιδος την οποία εστέγνωνον, όπως μεταβώσι προς αλιείαν, και ιδού νέον δυστύχημα, υπερβάλλον εις φρικαλεότητα και σπαρακτικότητα διαδραματίζεται εις την αυτήν παραλίαν αποτέλεσμα κι αυτό της δυναμίτιδος. Αν τους αρμοδίους δεν συγκίνη ο κίνδυνος της υγείας των κατοίκων εκ των δια δυναμίτιδος αλιευομένων ιχθύων, αν δεν επιστά την προσοχήν των ο έτερος σοβαρός επίσης κίνδυνος της τελείας εξολοθρεύσεως των ιχθύων κατόπιν της ασυστόλως ενεργουμένης δια δυναμίτιδος αλιείας, δεν θα τους κάμη να τρομάξουν, να φρικιάσουν, η σειρά αυτή των εκ της δυναμίτιδος δυστυχημάτων και δεν θα τους κινήση εις ενέργειαν, συντονωτάτην, αυστηροτάτην ; Δια τούτο δε παρ’ όλην την φρίκην και τον οίκτον, όστις μας κατέχει επί του δυστυχήματος, τολμώμεν να είπωμεν ότι έπρεπε να προστεθή εις τον ατέρμονα κρίκον των εκ δυναμίτιδος δυστυχημάτων και το χθεσινόν, αφ’ ενός μεν όπως σωφρονισθώσιν οι δια δυναμίτιδος αλιεύοντες, αφ’ ετέρου δε όπως κινηθώσιν επ τέλους οι κ. κ. αρμόδιοι» (Θεσσαλία 14/10/1905).
Ακολούθως περιγράφεται το τραγικό συμβάν από τις μαρτυρίες του διασωθέντα ψαρά, ο οποίος ισχυρίζονταν ότι δεν συμμετείχε στα …μπουρλότα, σε αντίθεση με το θύμα που ασχολιόνταν συστηματικά με αυτή τη μέθοδο ψαρέματος.
Η περιγραφή είναι λεπτομερής και γλαφυρή:
«Παρά το Αγκίστρι. Από της πρωίας της χθες μετέβησαν προς αλιείαν δια λέμβου εις την απέναντι ακτήν οι Δ. Μανιάτης ή Λίμερος και Παντελής Χατζηιωάννου. Ο πρώτος ήτο τεσσαρακοντούτης περίπου, γνωστός αλιεύς, έχων πάντοτε ως αλιευτικόν μέσον τη δυναμίτιδα, ο δεύτερος δε, εικοσαετής νέος, παρακολουθήσας, ίσως χάριν διασκεδάσεως, τον Μανιάτην. Ηλίευον ούτω παρά την απέναντι ακτήν, μέχρι της 1 μ. μ. ότε ευρίσκοντο ακριβώς πλησίον του Αγκιστρίου. Εκεί ο ρίπτων τα φυσίγγια της δυναμίτιδος, Μανιάτης, αντελήφθη ένα πολυάριθμον κοπάδι ιχθύων. Αμέσως επήρε ένα φυσίγγιον και το άναψε. Αλλά τα ψάρια εν τω μεταξύ απεμακρύνοντο και ο Μανιάτης προσπάθησε να πλησιάσει ενώ δεν έσβησε το φυσίγγιον.
Η έκρηξις
Γράφομεν τας λεπτομερείας, όπως τα αφηγήθη ο σωθείς από το φοβερόν αυτό δυστύχημα, Χατζηιωάννου. Αυτός εκάθητο εις το όπισθεν μέρος της λέμβου κωπηλατών. Το φυτίλι εν τοσούτω εκαίετο. Ο Μανιάτης κατειλημμένος από την ως είδος μέθης καταλαμβάνουσαν τους δυναμιτιστάς κατάστασιν, καθ’ην δεν συλλογίζονται τι μπορούν να πάθουν από την έκρηξιν του φυσιγγιού, αλλά προς εν και μόνον βλέπουν, πώς να κτυπήσουν τα ψάρια, παρηκολούθει αυτά αναμένων να πλησιάσωσιν. Αλλ’ η ώρα παρήρχετο και από το έναυσμα μεταδόθη το πύρ εις το φυσίγγιον ….Φοβερά έκρηξις αμέσως επηκολούθησεν, η λέμβος και η θάλασσα συνεταράχθησαν ορμητικώς, ενώ συντρίμματα σαρκών διεσκορπίζοντο εις τον αέρα επίπτον επί της θαλάσσης και έτερον σώμα κατασυντετριμμένον εκυλίετο εντός της λέμβου».
Σκληρή η περιγραφή, απεικονίζει, νομίζω, ρεαλιστικά το τραγικό γεγονός. Ο δυναμιτιστής σχεδόν διαμελίστηκε, ενώ ο βοηθός του με σοβαρά τραύματα παρέμενε μέσα στη βάρκα που κι αυτή βυθίζονταν. Ηταν όμως τυχερός γιατί εκείνη την ώρα διέρχονταν ένα ιστιοφόρο απ’ όπου αντιλήφτηκαν το συμβάν, ώστε να προστρέξουν άμεσα για βοήθεια.
Ας δούμε πως έγινε η διάσωση:
«H Βρατσέρα. Πως εσώθη ο εις. Μια βρατσέρα διερχομένη εις αρκετήν απόστασιν, αντελήφθη το δυστύχημα και έπλευσεν προς τα εκεί. Ο Πλοίαρχος της και οι ναύται της άμα έφθασαν, ευρέθησαν προ φρικώδους θεάματος. Μία λέμβος κατασυντεντριμένη περιελάμβανεν εις τους πανταχόθεν διαρρέοντας κόλπους της εν σώμα εν ελεεινή καταστάσει, τον ύστατον καταβάλλουσα αγώνα, όπως το διασώση από της παμφάγου θαλάσσης, ήτις μετ’ ολίγον θα περιελάμβανεν αυτήν εις τα ανήλια βάθη της, επί της γαληνιώσης ήδη επιφανείας της εκυμαίνοντο τεμάχια μαύρων και ελεεινών κατασυντετριμμένων σαρκών. Αμέσως έσπευσαν και παρέλαβον τον εν τη λέμβω Παντελήν Χαζηιωάννου και μόλις κατέπλευσαν εντάυθα τον μετάφερον εις τον Σταθμών Πρώτων Βοηθειών του κ. Αθανασάκη.
Η κατάστασή του
Εχει την κεφαλήν κατασυντετριμμένην, το πρόσωπο καταμωλωπισμένον, εις την αριστεράν χείρα επίσης σοβαρώτατας μώλωπας, ελαφρούς δε μώλωπες εις το λοιπόν σώμα. Ο ιατρός του σταθμού κ. Κοφίνας του επέδεσε τα τραύματα και ελπίζεται να ζήση» (Θεσσαλία 14/10/1905).
Σαν από μηχανής θεός, το διερχόμενο ιστιοφόρο διέσωσε τον βαριά τραυματισμένο ψαρά από την επίσης σακατεμένη βάρκα που σίγουρα θα βούλιαζε και κάθε ελπίδα διάσωσης θα εξέλιπε. Η παραστατική περιγραφή και ρεαλιστική αποδίδει με ενέργεια την εικόνα της τραγωδίας. Το πτώμα του αλιέα που στα χέρια του έσκασε η δυναμίτιδα είχε εξαφανιστεί.
Αποκάλυψη λεπτομερειών
Το γεγονός απασχολεί και τις επόμενες μέρες την τοπική ειδησεογραφία αφού πρόκειται για ένα εξαιρετικά τραγικό συμβάν που οπωσδήποτε συγκλόνισε την τοπική κοινωνία. Η κατάθεση του διασωθέντα στις αρχές, κατά τις ανακρίσεις που διεξήχθησαν άμεσα, φώτισαν και τις όποιες θολές πτυχές της ιστορίας, καθώς ο Χατζηϊωάννου αρχικά έκρυβε κάποιες λεπτομέρειες από φόβο μήπως θεωρηθεί υπεύθυνος για το δυστύχημα.
Τελικά βεβαιώθηκε από τις αστυνομικές αρχές ότι επρόκειτο για τυχαίο γεγονός που οφείλονταν αποκλειστικά στη λάθος εκτίμηση του δυναμιτιστή που καθυστέρησε τη ρίψη της εκρηκτικής ύλης:
«Το δυστύχημα του Αγκιστρίου. Εξ όσων ηδυνήθημεν να πληροφορηθώμεν χθές, το δυστύχημα του Αγκιστρίου είνε τυχαίον. Τοιαύτην γνώμην εσχημάτισαν και αι αρχαί. Η αφήγησις του δυστυχήματος την οποίαν ο σωθείς Χατζηιωάννου έκαμε και τη οποίαν εδημοσιεύσαμεν και ημείς χθες, φαίνεται να είναι αληθής. Τα ολίγα σκοτεινά σημεία της υποθέσεως τα οποία έδωκαν λαβήν εις τας αναφερομένας διαδόσεις, φαίνονται εξηγούμενα εκ του τρόμου όστις κατέλαβεν αυτόν εκ της εκρήξεως, όστις ενώ αφενός δεν άφηνε αυτόν να αντιληφθή πως ακριβώς έγινε το δυστύχημα εις τρόπον μάλιστα ώστε να μην ίδη και το πτώμα του φονευθέντος συντρόφου του, αφετέρου συνέστειλεν αυτόν εις τοσούτον ώστε να μη θέλη να ειπή το όνομά του μεθ’ ου ηλίευε, ουδέ να κατέλθη εις λεπτομέρειας περί του δυστυχήματος εκ φόβου μη εύρη τον μπελάν του, θεωρούμενος αυτός ως υπαίτιος, ή καταδιωκομένος διότι ηλίευεν με δυναμίτιδα. Η κατάστασις αυτού είναι σοβαρά, όχι όμως επικίνδυνος» (Θεσσαλία 15/10/1905).
Οπωσδήποτε ο διασωθείς βρίσκονταν σε κατάσταση σοκ από το τραγικό συμβάν στο οποίο ενεπλάκη και ο ίδιος κι επιπλέον φοβόνταν μήπως του καταλογισθούν ευθύνες με δυσάρεστα επακόλουθα, γι’ αυτό και στην αρχή ήταν φειδωλός στις αποκαλύψεις του. Η ανάκριση όμως φαίνεται να απέδωσε και αποτίμησε το οδυνηρό γεγονός στις πραγματικές του διαστάσεις.
(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)
