Γρηγόρης Καρταπάνης: Απώλειες του βρετανικού ναυτικού

γρηγόρης-καρταπάνης-απώλειες-του-βρε-512974

ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (Μάιος 1941)

Οι απώλειες του ελληνικού πολεμικού ναυτικού στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, το 1940-41, χαρακτηρίζονται ελάχιστες, αν εξαιρέσουμε την αύτανδρη βύθιση του υποβρυχίου Πρωτεύς στις 29/12/1940.

Η περίπου ολοκληρωτική καταστροφή όμως προκλήθηκε τον Απρίλιο του 1941, κατά τη γερμανική επίθεση και περισσότερο από τις 21 ως τις 25 του μήνα με την ολοκλήρωση της κατάληψης της χώρας μας, όταν απωλέστηκαν πάνω από τριάντα μονάδες του στόλου, κύριες ή βοηθητικές, μαζί με τις περιπτώσεις αυτοβύθισης, επειδή δεν υπήρχε ελπίδα διαφυγής. Τρία αντιτορπιλικά, ανιχνευτικά αντιτορπιλικά, τα παλιά τορπιλοβόλα και άλλα πλοία, βοηθητικά, καταδιωκτικά, ρυμουλκά κ.α., εξεμέτρησαν το βίο τους, κυρίως έπειτα από επιδρομές της γερμανικής αεροπορίας.

Ακόμη χάθηκαν και αρκετά πλοία της ακτοπλοΐας που ως επίτακτα είχαν διαμορφωθεί σε οπλιταγωγά ή νοσοκομειακά, φορτηγά ατμόπλοια ή άλλα μικρότερου εκτοπίσματος πλεούμενα. Μόνο το δοξασμένο καταδρομικό ΑΒΕΡΩΦ, τα πέντε υποβρύχια και λίγες ακόμα μονάδες του στόλου με δύο επίτακτα, κατάφεραν να διαφύγουν, μέσω Κρήτης στην Αλεξάνδρεια, συνεχίζοντας «εν υπερορία» τον αγώνα.

Χωρίς αεροπορική κάλυψη

Ιδιαίτερα βαρύ όμως υπήρξε και το τίμημα του βρετανικού ναυτικού στη μάχη της Κρήτης, κατά το τελευταίο δεκαήμερο του Μαΐου. Ο στόλος της ανατολικής Μεσογείου οργανωμένος και ισχυρός με 44 πλοία (1 αεροπλανοφόρο, 4 θωρηκτά, 11 καταδρομικά και 29 αντιτορπιλικά), αλλά χωρίς αεροπορική κάλυψη, είχε περιζώσει τη μεγαλόνησο με ιδιαίτερη έμφαση στις βόρειες ακτές όπου αναμένονταν οι νηοπομπές με τα τμήματα των αποβάσεων και το βαρύ οπλισμό, παράλληλα με τις αερομεταφερόμενες δυνάμεις. Με την έναρξη των επιχειρήσεων στις 20/5 τα βρετανικά πολεμικά αντιμετώπιζαν τις αεροπορικές επιδρομές του εχθρού και την επόμενη υπήρξε η πρώτη απώλεια πλοίου, πέρα από τις ζημίες που είχαν υποστεί ορισμένα.

Το αντιτορπιλικό Juno, νοτιοδυτικά της Κρήτης σε επίθεση αεροσκαφών από τη Ρόδο και την Κάρπαθο, βυθίστηκε σε ελάχιστο χρόνο, όταν τρείς βόμβες το έπληξαν καίρια, παρασύροντας στο βυθό 118 μέλη του πληρώματος του ενώ διασώθηκαν 104. Το συμβάν ετούτο αποτελεί προοίμιο του τι επρόκειτο να επακολουθήσει.

Για την μεταφορά των χερσαίων δυνάμεων και του βαρέως οπλισμού, οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν ότι πλεούμενο υπήρξε διαθέσιμο, κυρίως πετρελαιοκίνητα ιστιοφόρα καΐκια και μικρά ατμόπλοια. Αυτό το ετερόκλητο πλήθος σκαφών χωρίστηκε σε δύο νηοπομπές που θα προσέγγιζαν την Κρήτη προσπαθώντας να μην γίνουν αντιληπτές, μιας και η προστασία τους από πολεμικά πλοία θεωρούνταν μάλλον ανεπαρκής. Η πρώτη ομάδα από 25 σκάφη κυριολεκτικά διαλύθηκε τις νυκτερινές ώρες της 21ης Μαΐου από τα περιπολούντα βρετανικά πολεμικά, αλλά παρά την ολική καταστροφή των σκαφών, οι συντονισμένες προσπάθειες διάσωσης των ναυαγών περιόρισαν στο ελάχιστο δυνατό τις ευάριθμες απώλειες. Τραγικές φιγούρες μέσα σε αυτόν το χαλασμό τα ελληνικά πληρώματα των επιταγμένων καϊκιών που ήταν καταδικασμένα να χτυπηθούν από συμμαχικά πυρά.

Επειτα από την παραπάνω εξέλιξη η γερμανική αεροπορία ανέλαβε δράση με το πρώτο φως της επόμενης μέρας (22/5) που χαρακτηρίζεται ως η μέρα της μεγάλης σφαγής ή των μεγάλων βυθίσεων, από το βαρύ τίμημα που πλήρωσε το βρετανικό ναυτικό, καθώς προτίμησε να μείνει στις θέσεις του, σε αναμονή της δεύτερης νηοπομπής του εχθρού. Όταν αυτή έγινε αντιληπτή και άρχισαν οι καταβυθίσεις, με ζητούμενο την ολοκληρωτική καταστροφή της, όπως συνέβη και με την προηγούμενη, ξεκίνησαν και οι συντονισμένες αεροπορικές επιθέσεις που ανάγκασαν τα πολεμικά πλοία να εγκαταλείψουν την επίθεση στη νηοπομπή και να επιδοθούν σε αμυντικό αγώνα για την επιβίωσή τους. Τα αλλεπάλληλα κύματα βομβαρδιστικών δεν άφηναν περιθώρια διαφυγής και ήδη από τις πρώτες ώρες της επίθεσης είχαν πληγεί αρκετά καράβια. Τα καταδρομικά Naiad, Carlisle, υπέστησαν σοβαρές ζημιές, όπως και το θωρηκτό, Warspite παρέμεναν αξιόμαχα προσπαθώντας να απεμπλακούν.

Πρώτο θύμα υπήρξε το αντιτορπιλικό Greyhound που είχε απομακρυνθεί καταδιώκοντας καΐκια της νηοπομπής. Τρεις βόμβες το έστειλαν σε λίγα λεπτά στο βυθό μαζί με 80 μέλη του πληρώματός του, κοντά στα Αντικύθηρα. Ευτυχώς παραπλέοντα αντιτορπιλικά με αυτοθυσία, ανέσυραν αρκετούς ναυαγούς παρά τους διαρκείς πολυβολισμούς των αεροσκαφών.

Η πιο πολύνεκρη απώλεια

Η βύθιση του καταδρομικού Gloucester αποτελεί την πλέον δραματική και πολύνεκρη πτυχή των αεροναυτικών επιχειρήσεων στη Μάχη της Κρήτης. Βαλλόμενο συνεχώς από το πρωί της 22ας Μαΐου συμμετείχε και στη διάσωση των ναυαγών του Greyhound, αλλά όσο περνούσε η ώρα, η μοίρα του ήταν προδιαγεγραμμένη, καθώς οι επιδρομείς στράφηκαν εναντίον του.

Στις 15:30, έχοντας υποστεί καίρια πλήγματα βομβών, ακινητοποιήθηκε καιόμενο, έχοντας ήδη εξαντλήσει από ώρα τα πυρομαχικά του. Διατάχθηκε εγκατάλειψη του πλοίου αλλά οι επιζώντες τώρα αντιμετώπιζαν τους πολυβολισμούς των αεροπλάνων ενώ κολυμπούσαν. Μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό κάθε προσπάθεια διάσωσης ήταν αδύνατη και μόνο το καταδρομικό Fiji έριξε σωσίβιες λέμβους για να επιβιβαστούν οι ναυαγοί. Ο απολογισμός τραγικός: από τους 807 επιβαίνοντες διασώθηκαν μόνο 85, δηλαδή απωλέστηκαν 722, ενώ σε άλλες πηγές οι νεκροί ανέρχονται σε 739, καθιστώντας το γεγονός ως ένα από τα πλέον πολύνεκρα ναυάγια -το 5ο– στη διάρκεια του πολέμου στις ελληνικές θάλασσες.

Το οδυνηρό είναι ότι οι Βρετανοί δεν μπόρεσαν να προσφέρουν βοήθεια στους επιζώντες, οι οποίοι περισυλλέγησαν από γερμανικά πλεούμενα που αναζητούσαν δικούς τους ναυαγούς, το απόγευμα της επόμενης μέρας.

Βυθίσεων συνέχεια

Η καταδίωξη στη συνέχεια επικεντρώθηκε στο έτερο καταδρομικό Fiji, που μάχονταν μαζί με το Gloucester στην περιοχή των Αντικυθήρων και προσπάθησε, έχοντας εξαντλήσει τα πυρομαχικά του, ενώ είχε υποστεί και σοβαρές βλάβες, να αποσυρθεί νοτιοδυτικά της Κρήτης. Δεν τα κατάφερε όμως και βυθίστηκε έπειτα από καίρια πλήγματα βομβών, αργά το απόγευμα της ίδιας μέρας, με 276 θύματα. Στην περίπτωση ετούτη – ε αντίθεση με εκείνη του Gloucester– οι συντονισμένες ενέργειες διάσωσης των ναυαγών, όταν νύχτωσε, από τα αντιτορπιλικά Kandahar και Kingston, αποδείχτηκαν επιτυχείς με την περισυλλογή 534 ανθρώπων.

Στην επιχείρηση βοήθειας των διωκόμενων πλοίων, αλλά και της διάσωσης των επιζώντων της 22ας Μαΐου, ενεπλάκη και ο 5ος στολίσκος αντιτορπιλικών, με πέντε σκάφη που έρχονταν από την Μάλτα και που στη συνέχεια διατάχθηκαν να βομβαρδίσουν γερμανικές θέσεις στην περιοχή του Μάλεμε. Ακολούθως, νέα διαταγή, τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης μέρας, επέβαλε την απόσυρση όλων των πολεμικών πλοίων στην Αλεξάνδρεια για ανεφοδιασμό και αποκαταστάσεις ζημιών, έπειτα από τις δραματικές εξελίξεις που είχαν προηγηθεί. Ατυχώς τα αντιτορπιλικά Kelly και Kashmir εντοπίστηκαν νωρίς το πρωί της 23ης Μαΐου, νότια της Κρήτης από εχθρικά αεροσκάφη, όπου έπειτα από διαδοχικές επιθέσεις υπέκυψαν, αν και αμύνθηκαν σθεναρά. Το Kashmir βούλιαξε σε ελάχιστο χρόνο, αλλά το Kelly με ελίγδην πλου και συνεχείς αντιαεροπορικές βολές, κατέρριψε γερμανικά αεροπλάνα, έως ότου δεχθεί καίριο πλήγμα από βόμβα και βυθιστεί και αυτό. Με αυτοθυσία προσέγγισε τον τόπο των ναυαγίων το άλλο πλοίο του στολίσκου, Kipling, διασώζοντας περίπου τους μισούς επιβαίνοντες από κάθε αντιτορπιλικό: Kashmir 159 απολεσθέντες -153 διασωθέντες, Kelly 128-121 αντίστοιχα. Δυστυχώς κι εδώ έχουμε εκατόμβες θυμάτων.

Κατά την αποχώρηση

Απώλειες πολεμικών πλοίων του βρετανικού ναυτικού υπήρξαν και κατά την προσπάθεια απαγκίστρωσης και διαφυγής των συμμαχικών στρατευμάτων από την Κρήτη, μετά την επικράτηση των Γερμανών. Στις 29/5 το παλαιό καταδρομικό Calcutta βυθίστηκε και από τους 400 επιβαίνοντες χάθηκαν οι 116. Την ίδια μέρα, κοντά στον Κάβο-Σίδερο, στο Β.Α. άκρο της Κρήτης απωλέστηκε και το αντιτορπιλικό Hereward, όπου άλλοι 75 άνδρες έχασαν την ζωή τους. Οι επιθέσεις της γερμανικής αεροπορίας υπήρξαν πυκνές και αποτελεσματικές και στη διάρκεια της αποχώρησης των βρετανών από την Κρήτη, όπου εκτός από τις παραπάνω καταβυθίσεις, σοβαρές ζημιές προκλήθηκαν και στα καταδρομικά Orion και Dido.

Στη διάρκεια της διαφυγής προς την Αίγυπτο, το αντιτορπιλικό Imperial ακινητοποιήθηκε από μηχανική βλάβη, προφανώς προκληθείσα από την συνεχή δράση τόσων ημερών και η οποία, μάλλον δεν ήταν άμεσα επισκευάσιμη. Προκειμένου λοιπόν να μην υπάρξει χρονοτριβή που ίσως απέβαινε καταστροφική από νέα αεροπορική επιδρομή, τα συμπλέοντα πλοία παρέλαβαν τους επιβαίνοντες – πλήρωμα και μεταφερόμενο στρατό-και ακολούθως το καταβύθισαν για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού. Οδυνηρή μα αναγκαστική απόφαση!

Στις απώλειες αγγλικών πλοίων αυτής της περιόδου εντάσσεται κι εκείνη του βαρέως καταδρομικού Γιόρκ, στο λιμάνι της Σούδας. Το πλοίο βρίσκονταν εκεί από τον Μάρτιο του 1941 για επισκευές έπειτα από αεροπορική εχθρική επίθεση που δέχτηκε. Υπέστη και νέο πλήγμα, που το ακινητοποίησε, από επιδρομή ιταλικών ταχύπλοων που εισέπλευσαν απαρατήρητα και τοποθέτησαν εκρηκτικά στα ύφαλά του, όπως και σε άλλα σκάφη. Στη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης χρησιμοποιήθηκε ως πυροβολείο για την άμυνα του ναυστάθμου της Σούδας και μάλιστα με αποτελεσματικότητα. Για να μην περιέλθει στον εχθρό διατάχθηκε αυτοκαταστροφή στις 29/5/41.

Επίλογος

Τα πλήγματα που υπέστη το βρετανικό ναυάγιο στη Μάχη της Κρήτης υπήρξαν τόσο βαριά, που ανάγκασαν το διοικητή του στόλου της ανατολικής Μεσογείου, εκείνη την περίοδο, ναύαρχο Κάνιγκαμ, να τα χαρακτηρίσει ως τα πλέον οδυνηρά στην ιστορία του. από τα 44 πλοία της συνολικής δύναμης, δέκα καταβυθίστηκαν και άλλα 22 υπέστησαν σοβαρές ζημιές που τα καθιστούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα ανενεργά.

Ο αριθμός των θυμάτων, στα απολεσθέντα πλοία ξεπερνά τους 1650 (οι αριθμοί στις διάφορες πηγές διαφέρουν) κι αν προστεθούν κι εκείνα των υπολοίπων, το σύνολο φθάνει τους 2.261, νούμερο τραγικά υψηλό. Ακόμη, αν εξαιρέσουμε ένα δύο παλιότερα καταδρομικά, τα υπόλοιπα καράβια που χάθηκαν αποτελούσαν σύγχρονες μονάδες ναυπήγησης του 1.936 και 1938 κυρίως. Κι όλα ετούτα οφείλονταν στην περίπου ανύπαρκτη αεροπορική κάλυψη, αφού η γερμανική αεροπορία κυριαρχούσε στους αιθέρες. Ετούτη ήταν πλέον μια πραγματικότητα που κατέδειχνε τις νέες μαχητικές κατευθύνσεις, με την μετάλλαξη των ναυμαχιών σε αεροναυμαχίες οι οποίες και θα έκριναν παγκοσμίως το αποτέλεσμα του πολέμου.

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου