ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ Ν. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
Η επαγγελματική ενασχόληση του λαϊκού ζωγράφου Ν. Χριστόπουλου με την αλιεία, είναι λίγο πολύ γνωστή μέσα από τις βιωματικές του γραπτές καταθέσεις που κατά καιρούς έχουμε παρουσιάσει. Εκτός από το ναυπηγείο (ταρσανά) στα Πευκάκια που ίδρυσε ο πατέρας του το 1880 κι εργάζονταν ο ίδιος με τα αδέρφια του από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ΄50, το ψάρεμα αποτελούσε τη δεύτερη βιοποριστική ασχολία του, παράλληλα με εκείνη του ναυπηγοξυλουργού – διανάκτου. Ειδικότερα σε περιόδους που η ναυπηγική δραστηριότητα παρουσίαζε ύφεση, καταπώς μνημονεύει ο ίδιος στις αναμνήσεις του, η αλιεία χαρακτηρίζονταν ως μια αξιόπιστη κι επικερδής εναλλακτική λύση, αφού θεωρούνταν ικανός ψαράς σε όλα σχεδόν τα είδη ψαρέματος. Επίσης ο Χριστόπουλος αρκετές φορές καταμαρτυρεί στα απομνημονεύματά του την παράλληλη ενασχόληση στον ταρσανά όσο και στο ψάρεμα. Οι αλιευτικές του εξορμήσεις τα καλοκαίρια της Α’ δεκαετίας του 20ου αιώνα με τον πολιτικό του Βόλου Κ. Τοπάλη, και τον γνωστό ποιητή Γ. Δροσίνη, μας είναι πιο γνωστές, αλλά αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος των δεκάδων ψαράδικων περιστατικών που εμπεριέχονται στα χειρόγραφά του και αποτελούν την πλέον ευάριθμη ενότητα. Το τρίπτυχο ναυπηγός – ψαράς – ζωγράφος νομίζω ότι καλύπτει την επαγγελματική και καλλιτεχνική ενασχόληση του Νίκου Χριστόπουλου.
Επάγγελμα αλιεύς
Στα κατάλοιπά του βρέθηκαν και κάποια έγγραφα στα οποία ο Ν. Χριστόπουλος δηλώνει ως επάγγελμα μόνο «αλιεύς». Αγνοώντας τους λόγους αυτής της «μονομερούς»δήλωσης θα αρκεστούμε στην επισήμανση της σοβαρότητας ή της προτίμησης, αν θέλετε, που έδινε ο ίδιος στην συγκεκριμένη επαγγελματική του δραστηριότητα. Αλιεύς δηλώνεται και στο παρακάτω πιστοποιητικό του Δήμου Παγασών (Βόλου) που εκδόθηκε έπειτα από αίτηση του, για οπουδήποτε θα του χρειάζονταν. Χειρόγραφο σε ριγωτή κόλλα αναφοράς με τα απαραίτητα χαρτόσημα:
«Αριθ. 5021 Βασίλειον της Ελλάδος.
Ο Δήμαρχος Παγασών πιστοποιεί ότι ο κ. Νικόλαος Αθανασίου Χριστόπουλος, το θρήσκευμα Χριστιανός Ορθόδοξος, ηλικίας ετών ήδη 36, το επάγγελμα Αλιεύς, κάτοικος της πόλεως του Βόλου, είναι πολίτης Ελλην και δημότης του καθ’ ημάς Δήμου και εγγεγραμμένος εις το μητρώον αρρένων του Δήμου Παγασών υπό τον αύξοντα αριθμόν 2243 και υπό έτους γεννήσεως 1880 και ότι είναι αυτός ο φέρων το παρόν, ότι τυγχάνει διαγωγής καλής και ότι δεν τυγχάνει ανυπότακτος ούτε καταζητείται ως τοιούτος. Εφ΄ ω εκδίδωμεν την παρούσαν πιστοποίησιν τη αίτησει του, ίνα τω χρησιμεύσει ενθά δει.
Εν Βόλω τη 9η Δεκεμβρίου 1915
Ο Δημαρχών Παγασών
(υπογραφή) Πολ. Σαράτσης».
Το πιστοποιητικό αυτό εκδίδεται σε μια μάλλον ταραγμένη εποχή, καθώς λίγες μόνο μέρες νωρίτερα, είχαν πραγματοποιηθεί οι βουλευτικές εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου του 1915 με αποχή της βενιζελικής παράταξης, έπειτα από την παραίτηση, στις 22/9, του πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου, λόγω της διαφωνίας του με τον Βασιλιά Κωνσταντίνο σχετικά με την στάση της χώρας στον εξελισσόμενο Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται δηλαδή για την περίοδο που ξεκινούσε ο επώδυνος εθνικός Διχασμός. Βέβαια οι λόγοι που ο Χριστόπουλος ζήτησε το συγκεκριμένο πιστοποιητικό (το οποίο υπογράφει ο Πολ. Σαράτσης, που αναπλήρωνε τον Δήμαρχο Κ. Γκλαβάνη), παραμένουν απροσδιόριστοι.
Και άλλο αλιευτικό έγγραφο
Οπως μαρτυρεί ο Ν. Χριστόπουλος στα απομνημονεύματά του, τα χρόνια του α’ Παγκόσμιου Πόλεμου και κυρίως την περίοδο που είχαν αποβιβαστεί στο Βόλο Γαλλικά στρατεύματα, επικρατούσε μια περίπου εμπόλεμη κατάσταση και στο ναυπηγείο δεν υπήρχε εργασία για αυτό βιοπορίζονταν μόνο με το ψάρεμα. Αποδεικτικό αυτής της ενασχόλησης εκείνη την εποχή, αποτελεί ένα ακόμη δημόσιο έγγραφο που βρέθηκε στα κιτάπια του. Πρόκειται για πιστοποίηση του Υγειονομείου Βόλου που αφορά το αλιευτικό σκάφος του Ν. Χριστόπουλου και των επιβαινόντων σε αυτό προκειμένου να αποπλεύσουν για ψάρεμα, με ημερομηνία 6/6/1917. Βέβαια μη φανταστείτε κανένα μεγάλο ψαροκάικο, αλλά για μια κωπήλατη βάρκα, τύπου μπιαντέ, με μικρή ιστιοφορία, με κυβερνήτη τον ίδιο τον ιδιοκτήτη και επιπλέον πλήρωμα δύο ατόμων. Στο κάτω αριστερό μέρος υπάρχει η σφραγίδα του Υγειονομείου Βόλου, αλλά η φωτογραφία του Ν. Χριστόπουλου στο έγγραφο είναι σφραγισμένη με ξενόγλωσση στάμπα που γράφει κυκλικά, ενώ εσωτερικά υπάρχει άγκυρα: CONTROLEINTERAALLIEDESPORTS δηλαδή «Συμμαχικός έλεγχος λιμένων». Επίσης στην πίσω όψη του εγγράφου αναγράφεται πάλι η συμμαχική υπηρεσία, το όνομα του σκάφους και με ημερομηνία 19/6/1917 ακολουθούν, σε αγγλική τώρα γλώσσα η δεκαπενθήμερη ισχύ του πιστοποιητικού από την ημέρα έκδοσης του και τα όρια μέσα στα οποία υποχρεώνονταν να κινηθεί προς αλιεία το σκάφος: δυτικά ως τη Στυλίδα, νότια ως τα Λιχαδονήσια και ανατολικά ως το Ποντικονήσι. Πάλι η ίδια γαλλική σφραγίδα με την υπογραφή κάποιου υπολοχαγού στο δεξιό μέρος, ενώ κάτω αριστερά υπάρχει και ανανέωση της Υγειονομικής πιστοποίησης, στις 27/10/1917. Τα γαλλικά συμμαχικά στρατεύματα είχαν ήδη αποβιβαστεί στο Βόλο από τα τέλη Μαΐου του 1917 και ασκούσαν αστυνόμευση και ελέγχους, πέρα από εκείνους των τοπικών αρχών με τη συμπεριφορά τους να θυμίζει όχι συμμάχους, αλλά δυνάμεις Κατοχής, έως ότου η Ελλάδα βγει στον πόλεμο στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ.
Αίτημα διαγραφής
Αποδείξεις της επαγγελματικής ενασχόλησης του Ν. Χριστόπουλου με το ψάρεμα αποτελούν και οι δύο επιστολές που παρουσιάζονται πιο κάτω. Στα 1918 ιδρύεται ο «Σύλλογος Αλιέων Μαγνησίας» ως αναγνωρισμένο, επίσημο συλλογικό όργανο, ιδρυτικό μέλος του οποίου υπήρξε κι ο ίδιος ο Χριστόπουλος που διέθετε τότε «στολίσκο» εφτά μικρών αλιευτικών λέμβων. Λίγους μήνες αργότερα, αρχές του 1919, άγνωστο σε εμάς για ποιο λόγο, ζητά τη διαγραφή του από το σύλλογο με επιμονή, όπως φαίνεται από τις δύο επιστολές του Δ.Σ. του Συλλόγου Αλιέων Μαγνησίας προς αυτόν. Ατυχώς δεν έχουμε τις επιστολές του Χριστόπουλου για να πληροφορηθούμε τις αιτίες που τον οδήγησαν σ’ αυτήν την απόφαση στην οποία και παρέμεινε ανυποχώρητος. Στην πρώτη επιστολή, που είναι πιο εκτενής, γίνεται προσπάθεια να μεταπειστεί ή να εξηγήσει λεπτομερώς τους λόγους για τους οποίους εμμένει στην εθελούσια οριστική διαγραφή του:
«Σύλλογος Αλιέων Μαγνησίας.
Προς το κύριον Χριστόπουλον Νικόλαον, μέλος αυτού.
Κατόπιν αποφάσεως του Δ. Συμβουλίου επεί του ημετέρου εγγράφου σας απαντούμε τα εξής: Το Διοικ. Συμβούλιον συζητήσαν το ημέτερον έγγραφον σας αποφασίζει τα εξής : και κατά πρώτον εκφράζει την βαθύτατην του λύπην και απορή διατί ένα τέτοιο τακτικώτατον μέλος ως ημής κ. Χριστόπουλε θελήση να διαγραφή του ημετέρου συλλόγου και αποφασίζει να σας αποστείλει το παρόν έγγραφόν του, όπερ σας παρακαλεί να ανακαλέσετε αιτησίν σας και μείνεται ως είσθε και πρότερον τακτικώτατον μέλος αυτού, ηδάλος εάν επειμένετε εις την διαγραφήν σας, πράγμα το οποίον δεν θέλωμε να σημειωθεί εις τον συλλογό μας, παρακαλήσθε να αποστήλεται εις τον Σύλλογόν μας λεπτομερή έκθεσιν της διαγραφής, τόσον δια να γνωρίζομεν και ημής τους λόγους της διαγραφής, και των πραγματικών αιτιών αυτής. Ευελπιστούντες ότι δεν θέλη συμβή τίποτε, παρ’ ότι θα μείνεται ως και πρότερον τακτικώτατον μέλος αυτού του άνω Συλλόγου.
Μεθ’ υπολήψεως Βόλος 20/2/1919
Ο Πρόεδρος Ο Γεν. Γραμματεύς
Αντ΄αυτού
Κ. Γ. Καντίκος Σπ. Φασούλας».
Ο Ν. Χριστόπουλος φαίνεται πως απάντησε άμεσα, εμμένοντας στην απόφασή του, γι’ αυτό και το Δ.Σ. του Συλλόγου Αλιέων Μαγνησίας προχωρά στη διαγραφή του. Δεν γνωρίζουμε αν εξέθεσε και τους λόγους που τον οδήγησαν στην εθελούσια αποχώρησή του ή απλά στην επιστολή του παρέμενε ανυποχώρητος, δίχως να παραθέτει εξηγήσεις. Πάντως για να επιμένει τόσο, τη στιγμή μάλιστα που ήταν τακτικότατο μέλος και επιπλέον είχε προπληρώσει και τις συνδρομές του 1919, υποθέτουμε πως κάποια σοβαρή αιτία υπήρχε.
Να και η δεύτερη επιστολή:
«Σύλλογος Αλιέων Μαγνησίας.
Προς τον Κύριον Χριστόπουλον Νικόλαον.
Κατόπιν τις απαντήσεώς σας και της επιμονή σας προς διαγραφήν το Δ. Συμβούλιον σας διαγράφη εκ του Μητρώου του ημετέρου Συλλόγου και σας αποστέλη και τα του Νέου έτους διπλότυπα σας τα οποία επλιρόσατε εις τον κ. Ταμείαν Αθαν. Καψάλαν και εύχαιτε ο ημέτερος σύλλογος όπως τα επτά πλοιάρια σας τα δεκαπλασιάσατε.
Βόλος 24/2/1919
Μεθ΄υπολύψεως
Ο πρόεδρος Ο Γεν. Γραμματεύς
Κων. Δ. Ευθυμιάδης Σπύρος Φασούλας».
Πρόεδρος του συλλόγου ήταν ο Κώστας Ευθυμιάδης, φίλος του Χριστόπουλου που είχε εργαστεί και στο ναυπηγείο τους όπως φαίνεται σε πίνακα τεχνιτών και άλλων εργατών της επιχείρησης, ενώ ο Νίκος Χριστόπουλος τον αναφέρει και στ’ απομνημονεύματά του. Υπήρξε ακόμη συμπολεμιστής του αδερφού του Νίκου, Κώστα, στους Βαλκανικούς Πολέμους σύμφωνα με κάποιες επιστολές του τελευταίου. Βέβαια ο Νίκος Χριστόπουλος, έστω κι εκτός συλλόγου, εξακολούθησε να ασχολείται με το ψάρεμα που άλλωστε το γνώριζε εξαιρετικά σε όλες τις μορφές του. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1952, όταν είχε ξεπεράσει πια τα εβδομήντα του, συνέχισε να έχει την ίδια βάρκα, τύπου μπιαντέ, τον «Ακούραστο» που αναφέρεται στην «πιστοποίηση» του 1917, αλλά με ερασιτεχνική πια άδεια και τη δυνατότητα αλιείας με συρτή και τσαπαρί εντός του Παγασητικού, όπως φαίνεται από την σχετική άδεια «Αλιείας και κυκλοφορίας λέμβου» που εκδόθηκε στις 9/5/1952 από το Λιμεναρχείο Βόλου.
Οσο κρατούσαν τα κουράγια του ο Νίκος Χριστόπουλος δεν εγκατέλειπε το αγαπημένο του ψάρεμα.
