Οι ενδιαφέρουσες και μάλλον ασυνήθιστες ειδήσεις σχετικά με τις αλλεπάλληλες εμφανίσεις καρχαριοειδών στον Παγασητικό το καλοκαίρι του 1953, που μας απασχόλησαν και σε προηγούμενο σημείωμά μας (4/5/2014), δεν είναι οι μόνες που καταχωρούνται στον τοπικό τύπο εκείνη την περίοδο.
Συναντούμε κάμποσα ακόμη δημοσιεύματα με τέτοιες απρόσμενες, ανεπιθύμητες και επικίνδυνες συναντήσεις ψαράδων και λουόμενων με τους ευμεγέθεις απρόσκλητους επισκέπτες στο Παγασητικό και όχι μόνο. Ετούτες οι επαναλαμβανόμενες παρουσίες, φανερώνουν τις σοβαρές διαστάσεις του προβλήματος και το μέγεθος του κινδύνου που διέτρεχε κάθε εμπλεκόμενος με οποιαδήποτε θαλασσινή δραστηριότητα.
Μόνιμος ο καρχαρίας στο Μαλάκι
Η διπλή εμφάνιση ευμεγέθους καρχαρία στη περιοχή Γατζέας – Μαλάκι τον Μάιο του 1953 επί δύο συνεχόμενες νύχτες που επισημάνθηκε από τα πληρώματα αλιευτικών συγκροτημάτων, παρουσιάζοντας επιθετικές διαθέσεις (άρθρο μας 4/5/2014), συνοδεύτηκε και από άλλα ανάλογα περιστατικά τον επόμενο μήνα, πάλι στην ίδια περιοχή.
Σημειώνεται χαρακτηριστικά στην εφ. Ταχυδρόμος: «Το σκυλόψαρον ενεφανίσθη εκ νέου προχθές εις την θαλάσσιαν περιοχήν Μαλάκι. Κατά πληροφορίας αλιέων συγκροτημάτων γρι-γρι το σκυλόψαρον έκαμε νέαν εμφάνισιν προχθές εις την θαλάσσιαν περιοχήν ανοικτά του Μαλάκι. Οι αυτοί αλιείς αναφέρουν ότι κατά τους υπολογισμούς των το βάρος τούτου υπερβαίνει τας 800 οκάδας…» (21/6/1953).
Στη συνέχεια του δημοσιεύματος πληροφορούμαστε και την αλιεία ενός δελφινιού 200 οκάδων από αλιευτικό συγκρότημα στην θαλάσσια περιοχή του Αλμυρού. Το γεγονός οπωσδήποτε δεν θεωρήθηκε συνηθισμένο γι’ αυτό και καταχωρείται η λεπτομερής αναφορά του συντάκτη της εφημερίδας.
Επίθεση κήτους
Αλλη μια εμφάνιση «θαλάσσιου κήτους», πιθανότατα μεγάλου καρχαρία, συνέβη στη θαλάσσια περιοχή, έξω από το Τρίκερι, όπου κινδύνευσε σοβαρά ένας ψαράς, όταν σημειώθηκε επιθετική συμπεριφορά του ανεπιθύμητου επισκέπτη.
Το σχετικό ρεπορτάζ είναι αποκαλυπτικό: «Σοβαρόν κίνδυνον διέτρεξεν εις αλιεύς από νέαν εμφάνισιν θαλάσσιου κήτους. Επετέθη εναντίον της λέμβου. Το μεσονύκτιον του παρελθόντος Σαββάτου, εσημειώθη εις τα ανοικτά των Τρικκέρων νέαν εμφάνισις θαλάσσιου κήτους. Εις αλιεύς, ο Νικόλαος Χριστοδούλου, διέτρεξεν σοβαρότατον κίνδυνον, εσώθη δε ως εκ θαύματος. Ο Χριστοδούλου ηλίευεν εις την θέσην Αγία Βάτος η οποία απέχει των Τρικκέρων περί τα τρία μίλλια. Ως ανέφερε ο ίδιος εις το Λιμεναρχείον Βόλου, την 12.30 μεταμεσονύκτιον διήλθε πλησίον της λέμβου του με την οποία αλίευε, η μηχανότρατα Παναγία Κονίστρα με κυβερνήτην τον κ. Χονδρονικολήν. Μετά παρέλευσιν δύο λεπτών ο Χριστοδούλου αντελήφθη ότι την μηχανότρατα ηκολούθει εν θαλάσσιον κήτος. Τούτο προφανώς διότι αντελήφθη την παρουσίαν της λέμβου-οι οποία σημειωτέον ανήκει στο αλιευτικόν συγκρότημα γρι-γρι του κ. Χρ. Γιαμαλή- έπαυσε να ακολουθή τη μηχανότρατα και κατευθύνθη εναντίον της λέμβου. Όταν ο Χριστοδούλου αντελήφθη ότι το κήτος τον επλησίασε εις απόστασιν πέντε μέτρων, ήρπασε μιαν μαλαστούφαν για να δώσει σήμα κινδύνου εις την διελθούσαν μηχανότραταν η οποία είχε απομακρυνθή περί τα 600 μέτρα. Δεν πρόλαβε όμως να την ανάψει διότι ησθάνθη μιαν σοβαράν δόνησιν και αμέσως η λέμβος του ήρχισε να βυθίζεται. Προσπάθησε απεγνωσμένως να καλέση εις βοήθειαν, λόγω του τρόμου του όμως η φωνή του ήτο ασθενέστατη, μετ’ ολίγον δε κατόρθωσε να ανάψη την μαλαστούφαν την οποίαν αντελήφθη η μηχανότρατα και έσπευσε προς βοήθειαν του. Έφθασε δε την στιγμήν που η λέμβος του Χριστοδούλου, είχε γεμίσει από νερό και μισοβυθισθεί, διότι το κήτος, καθώς φαίνεται, της είχε ανοίξει δια του κτυπήματος με την ουράν του, μιαν τρύπαν. Μόλις επρόφθασε το πλήρωμα της μηχανότρατας να τον αρπάξη και να τον ανεβάση επάνω, εν συνεχεία δε να τον μεταφέρη εις Βόλον. Η λέμβος του, η οποία υπέστη ζημιάς, ερυμουλκήθη υπό της μηχανότρατας εις το καρνάγιο των Τρικκέρων.
Το μήκος και το είδος του κήτους δεν ηδυνήθη να προσδιορίση ο Χριστοδούλου επακριβώς, τόσον λόγω του σκότους, όσον και λόγω του τρόμου που εδοκίμασε. Εικάζεται όμως ότι επρόκειτο περί καρχαρίου. Τόσον ο εν λόγω αλιεύς, όσον και οι συνάδελφοί του, ευρίσκονται εν ευλόγω συγκινήσει, διότι κατόπιν των αλλεπαλλήλων εμφανίσεων κητών, εντός ή πλησίον του Παγασητικού, δημιουργείται σοβαρότατος κίνδυνος δια την ζωήν των». (Ταχυδρόμος 7/7/1953).
Πολεμικό ναυτικό εναντίον καρχαριών
Οπως φαίνεται και από το προηγούμενο ρεπορτάζ το πρόβλημα με τις συνεχείς εμφανίσεις καρχαριών είχε πάρει σοβαρές διαστάσεις, με κίνδυνο να υπάρξουν θύματα. Το φαινόμενο όμως δεν ήταν τοπικό, καθώς και σε άλλα σημεία του Ελληνικού θαλάσσιου χώρου συνέβαινε το ίδιο με οδυνηρές, ενίοτε, επιπτώσεις. Ο Παγασητικός και ο Β. Ευβοϊκός θεωρούνταν από τις περιοχές με την υψηλότερη επικινδυνότητα κι έπρεπε να ληφθούν μέτρα προστασίας, πέρα από τις γνωστές συστάσεις του Λιμεναρχείου.
Εκείνη την εποχή- Ιούλιος 1953- εκτελούνταν προγραμματισμένες ασκήσεις του Πολεμικού Ναυτικού κι ένα μέρος τους περιλάμβανε ανθυποβρυχιακά γυμνάσια στον Β. Ευβοϊκό. Τον ρόλο των εχθρικών υποβρυχίων που έπρεπε να… καταβυθιστούν θα είχαν οι εμφανιζόμενοι καρχαρίες -που φαίνεται πως ήταν ιδιαίτερα πολλοί- κι έτσι εκτός από την εκτέλεση των γυμνασίων θ’ απαλλάσσονταν και η περιοχή από τους επικίνδυνους επισκέπτες. Στο πολεμικό πλοίο Πυρπολητής επέβαινε ως ανταποκριτής της εφ. ΤΑ ΝΕΑ, ο γνωστός ζαγοριανός δημοσιογράφος και συγγραφέας, Κώστας Στούρνας που κατέγραψε με τη γλαφυρή του πένα την ανθυποβρυχιακή – «αντικαρχαριακή» δράση.
Το ενδιαφέρον ρεπορτάζ αναδημοσιεύεται στην εφ. Ταχυδρόμος:
«Από τα ναυτικά γυμνάσια. Βόμβες βυθού εναντίον…. Καρχαριών! Μια ενδιαφέρουσα ανθυποβρυχιακή άσκησις που έλαβε χώραν εις τον Ευβοϊκό».
Ας δούμε την ελκυστική περιγραφή των επιθέσεων, έπειτα από τις γενικές αναφορές του συντάκτη περί των ασκήσεων και του προβλήματος των καρχαριών:
«…Τα αντιτορπιλικά τα οποία ανιχνεύοντα την θάλασσαν ωσάν λαγωνικά έπλεαν προς διαφόρους κατευθύνσεις και έκαμαν θεαματικότατους ελιγμούς, δεν άργησαν να επισημάνουν την εμφάνισιν καρχαριών. Ηταν τρείς καρχαρίαι σημαντικού μεγέθους που είχαν πάρει, όπως φαίνεται τα πολεμικά του στόλου το κατόπιν, περιμένοντας κανένα…. μποναμά των συσσιτιαρχών για να γεμίσουν το στομάχι τους! Τους επεσήμαναν σχεδόν συγχρόνως τα πολεμικά Νίκη, Δόξα και Αετός. Κάθε καρχαρίας ακολουθούσε ένα από τα τρία αυτά σκάφη, αλλά … που να φαντάζονται οι δυστυχείς ότι κατά το πρόγραμμα των γυμνασίων, έπρεπε να θεωρηθούν εχθρικά υποβρύχια, και εφ’ όσον ήταν τρείς, μοίρα εχθρικών υποβρυχίων, η οποία επεβάλλετο το ταχύτερον να εκμηδενισθή. Η εμφάνισις των τριών καρχαριών έγινε εις τα ανοικτά της λίμνης της Ευβοίας ….. ανέφεραν το ένα πλοίον έπειτα από το άλλο την εμφάνισιν των εχθρικών αυτών υποβρυχίων και αμέσως εδόθη διαταγή αντεπιθέσεως. Εναντίον των τριών καρχαριών εξαπελύθησαν βόμβαι βυθού. Και οι καρχαρίαι που περίμεναν μάλλον κάποιο… μεζεδάκι από τα καράβια, αντί βομβών βυθού, τα έχασαν κι έγιναν καπνός εις τον βυθόν του Ευβοϊκού. Όταν έπειτα από λίγα λεπτά ελήφθησαν αι σχετικαί αναφοραί εις την ναυαρχίδα, η Δόξα ανέφερεν ότι είχε κτυπήσει με την βόμβα, άσχημα τον καρχαρία που είχε την άτυχη έμπνευση να την ακολουθήση και ότι εθεάθη σφαδάζων, μέσα εις τα σκοτωμένα νερά που ανετάραξε η εκραγείσα βόμβα, τρομακτικά. Προς στιγμήν μάλιστα έγινε σκέψις, ο βαρύτατα πληγείς καρχαρίας να ανασυρθή, οπότε και δεν θα ήταν αδύνατον να γίνη εκλεκτόν συσσίτιον δια το πλήρωμα της Δόξης, ευρίσκων εντελώς άδοξον δι’ έναν καρχαρίαν, τέλος. Αλλά τα γυμνάσια επέβαλον να εγκαταληφθή εις την κακήν κατάστασην που τον άφηκεν η βόμβα βυθού. Και ίσως να φαγωθή από άλλους περισσότερον τυχερούς καρχαρίας, εάν δεν τον ψαρεύσουν σύντομα οι ψαράδες του Ευβοϊκού, δια να τον στείλουν εις την αγοράν των Αθηνών ως… γαλέον». (Ταχυδρόμος 18/7/1953).
Και αλιευτικά τρόπαια
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι αλιεύσεις σκυλόψαρων, όπως η παρακάτω στην παραλία της Μηλίνας, μιας και πάντοτε ο άνθρωπος δεν σταματούσε κι αυτός την καταδίωξη των ανεπιθύμιτων επισκεπτών. Το εν λόγω σκυλόψαρο ήταν τραυματισμένο, πιθανόν από «άλλη προσπάθεια συλλήψεώς του» και «περιεφέρετο εις αβαθή ύδατα της Μηλίνης» προκαλώντας βέβαια πανικό. Δύο ντόπιοι ψαράδες, με κατάλληλα αρματωμένη πετονιά με σαλαγκιά, ιδιαίτερα ανθεκτική, κατάφεραν να ανασύρουν στη ξηρά το επικίνδυνο ψάρι που αισίως έφθανε τις 250 οκάδες.
Το σχετικό ρεπορτάζ μας δίνει τις λεπτομέρειες: «Εις την ιχθυαγοράν εκομίσθη χθες τας προμεσημβρινάς ώρας, εν σκυλόψαρον της κατηγορίας των ανθρωποφάγων, το οποίον ηλίευσαν την πρωίαν εις Μηλίναν οι αλιείς Κων. Πανούκλας και Θεοδ. Μολόχας. Η σύλληψις του κήτους εγένετο υπό τας εξής συνθήκας. Από της προχθές είχε σημειωθή η εμφάνισις του κήτους εις την περιοχήν της Μηλίνης, έφθανε δε τούτο ακόμη και στα αβαθή ύδατα της ακτής προς ανεύρεσιν τροφής. Την πρωίαν της χθες έκαμεν νέαν εμφάνισιν, έφθασε δε εις απόστασιν ολίγον μόνον μέτρων από της ακτής δια να καταβροχθίση την κεφαλήν και τα σπλάχνα ενός ξιφίου, τον οποίον είχον συλλάβει οι αλιείς και προέβαινον εις το καθάρισμά του δια να τον πωλήσουν. Οι δύο αλιείς έλαβον τότε μιαν σαλαγκιάν (σύνολον αγκίστρων), έβαλαν δολώματα εις αυτήν και την έριψαν. Ήτο τόσον αβαθή τα ύδατα εις το σημείον εκείνον, ώστε παρέστη ανάγκη να προστεθούν φελοί εις την σαλαγκιάν δια να μην φθάσει αυτή εντελώς εις τον πυθμένα, οπότε δεν θα ημπορούσε να την αρπάξη το σκυλόψαρον. Πράγματι εντός ολίγου είχε τούτο καταβροχθήσει το δόλωμα και οι αλιείς αφού το άφησαν επ΄ολίγον να κουρασθεί το έσυραν κατόπιν εις την ξηράν. Τούτο είχε μήκος 3 μέτρων, εζύγιζε 250 οκάδας, έφερε δε τρείς σειράς οδόντων. Οι όδοντες της μεγαλυτέρας σειράς είχον ύψος πέντε περίπου εκατοστών. Σημειωτέον δε ότι το σκυλόψαρον τούτο έφερε αρκετά μεγάλα παλαιά τραύματα, τα οποία προφανώς του επροξενήθησαν εις άλλην προσπάθειαν συλλήψεως του» (Ταχυδρόμος 23/7/1953).
Παρακάτω αναφέρονται λεπτομέρειες πώλησης και … μαγειρέματος ενώ δεν λείπουν και οι σχετικές οδηγίες προφύλαξης για τους λουόμενους:
«Μετά την μεταφοράν του εις την ιχθυαγοράν της πόλεως μας, εκαθαρίσθη και ετεμαχίσθη, απέδωσε δε καθαρό κρέας βάρους 140 οκάδων. Τούτο επωλήθη χονδρικώς προς 5 χιλ. δραχμάς κατ’ οκάν εις έμπορον, ο οποίος το εφόρτωσε το απόγευμα δι’ Αθήνας, όπου ασφαλώς θα πωληθή ως.. γαλέος. Το κρέας του κήτους τούτου είναι, ως λέγεται, νοστιμότατον και τρυφερότατον, τόσον δε παχύ, ώστε δύναται να τιγανισθή και χωρίς λάδι, διότι βγάζει λίπος. Πάντως η εμφάνισις τους σκυλόψαρου εις τόσον αβαθή ύδατα και αι πληροφορίαι ότι εσημειώθησαν παρόμοιαι εμφανίσεις και εις άλλα σημεία του Παγασητικού, πρέπει να καταστήσει προσεκτικούς τους λουόμενους και να μην απομακρύνονται από τας ακτάς δια να αποφευχθούν οι κίνδυνοι των ανθρωποφάγων αυτών κητών».
Οπως φαίνεται και από την σχετική ανακοίνωση του Λιμεναρχείου την επομένη (24/7) ο Παγασητικός εκείνη την εποχή είχε πραγματικά γεμίσει από καρχαριοειδή κι έπρεπε να παίρνονται οι απαραίτητες προφυλάξεις, προκειμένου να μην υπάρξουν θύματα.
