Η βιωματική-εργασιακή σχέση του γράφοντα με τις βενζίνες του Βόλου επί μια δεκαετία περίπου, κατά την τελευταία περίοδο της παρουσίας τους, επιδρά καταλυτικά στην επαναλαμβανόμενη ενασχόλησή του με το συγκεκριμένο θέμα.
Αναμνήσεις της νεαρής ηλικίας, ζωηρές και χαρούμενες όλο καλοκαίρι και θάλασσα, παραμένουν ολοζώντανες και προκαλούν, πέρα από τις συχνές και προσωπικές μνημονικές επιστροφές σε εκείνες τις εποχές, την επιθυμία για μια επιπλέον διείσδυση στο παρελθόν των μικρών αυτών σκαφών που εκτελούσαν τα καλοκαιρινά δρομολόγια στις κοντινές παραλίες του Βόλου για 60 και πλέον χρόνια.
Γι’ αυτό και ζητώ την επιείκεια του αναγνώστη για την επιμονή στο αντικείμενο, επιδιώκοντας πάντοτε την παρουσίαση ελκυστικών πτυχών της καλοκαιρινής δραστηριότητας που να προκαλούν το ενδιαφέρον και ακόμη να αναβιώνουν ευχάριστες μνήμες.
Εξομολογητικά
Οι προσωπικές μου εμπειρίες χρονολογούνται από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 -μικρό παιδάκι τότε- και πορεύονται σε ολόκληρη σχεδόν τη φθίνουσα παρουσία των δρομολογίων στις γραμμές Πευκακίων και Αλυκών. Λίγο πριν το 1980 παγιώνονταν μια κατάσταση μη αναστρέψιμη που αναπόφευκτα οδήγησε, χρόνο με το χρόνο, στον οριστικό αφανισμό των σκαφών, το 1986.
Οι γραφικές, προσφιλείς φιγούρες των βενζινακάτων όλο και λιγόστευαν, από τη συνεχή μείωση της κίνησης, απότοκης της αύξησης των ιδιωτικών αυτοκινήτων και σκαφών που επέτρεπαν αυτόνομες μεταβάσεις κατά βούληση. Τα προβλήματα που είχαν παρουσιαστεί το 1953 έδειχναν ίσως το τι επρόκειτο να συμβεί μακροπρόθεσμα.
Ομως στη δεκαετία του ’50 και κυρίως του ’60 (ως το 1967 τουλάχιστον) οι βενζίνες διήνυσαν την καλύτερη περίοδό τους, προτού αρχίσει η συρρίκνωση των δραστηριοτήτων τους. Και αυτή την οδυνηρή παρακμή την έζησα από κοντά.
Η προσπάθεια αναβίωσης της γραμμής Βόλου-Αλυκών, για τουριστικούς λόγους το 1994, από την τότε δημοτική αρχή, με την επαναδραστηριοποίηση της τελευταίας βενζίνας που είχε απομείνει, δεν ευοδώθηκε.
Ας δούμε κάποια γεγονότα από τα καλοκαίρια του 1953-54.
Συμμετοχές σε εκδηλώσεις
Πριν από 15 ημέρες, στην αναδρομή μας για τις βενζίνες το 1953,αναφερθήκαμε σχεδόν αποκλειστικά στο επαγγελματικό σωματείο που ίδρυσαν οι ιδιοκτήτες τους, με σκοπό την καλύτερη και πληρέστερη εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού, στις ακτές του Παγασητικού ή σε αμιγώς εκδρομική δραστηριότητα. Η συνένωση προέκυψε, όπως σημειώσαμε, μπροστά στην αύξηση των χερσαίων συγκοινωνιών και των εκδρομικών λεωφορείων που διεκδικούσαν το μερίδιο τους στον ίδιο ακριβώς χώρο. Στη συγκεκριμένη περίοδο όμως συναντούμε κι άλλα ενδιαφέροντα δημοσιεύματα για τις βενζίνες που καταδείχνουν χαρακτηριστικές πτυχές της καλοκαιρινής δραστηριότητας.
Οι βενζίνες πέρα από την δρομολογιακή εξυπηρέτηση, συμμετείχαν και σε διάφορες εκδηλώσεις που διοργανώνονταν από τοπικούς φορείς. Μια τέτοια ήταν η Ναυτική Βραδιά, η τελετή λήξης δηλαδή των εκδηλώσεων της ετήσιας τότε Ναυτικής Εβδομάδας, όπως τουλάχιστον θυμάμαι στη δεκαετία του ’70. Βράδυ Κυριακής και όλα τα σκάφη φωταγωγημένα, με αφή βεγγαλικών και συριγμούς, περνούσαν το ένα πίσω από το άλλο μπροστά από την παραλία και εξέρχονταν από το αγεφύρωτο τότε «μπουγαζάκι» στο κτήριο Παπαστράτου, για να επιστρέψουν από την είσοδο του λιμανιού.
Ανάλογες φιέστες φαίνεται πώς πραγματοποιούνταν και παλιότερα με αφορμή διάφορες άλλες εκδηλώσεις και γεγονότα. Οπως το 1953 που διοργανώθηκε στο Βόλο η 2η Πανθεσσαλική εμποροβιομηχανική έκθεση, στην οποία εξέθεταν τα προϊόντα και τις δραστηριότητές τους τοπικές(Θεσσαλικές) επιχειρήσεις και σημειώθηκε αξιοπρόσεχτη επιτυχία. Πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα με την ετήσια εμποροπανήγυρη(παζάρι) αλλά διήρκεσε 10 ημέρες, έως μετά το δεκαπενταύγουστο κι εκτός από τις αμιγώς εμπορικές πράξεις οργανώθηκαν πολλές αθλητικές και πολιτιστικές-καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Το βράδυ της τελευταίας μέρας της έκθεσης, υπήρξε η τελετή λήξης της, η λεγόμενη «ενετική εορτή» ή «φαντασμαγορική θαλασσινή εορτή», με πυροτεχνήματα στη παραλία και παρέλαση φωταγωγημένων σκαφών, όπου συμμετείχαν και οι βενζίνες, ενώ η μπάντα του Δήμου παιάνιζε πάνω σε ρυμουλκούμενη φορτηγίδα. Το θέμα των πυροτεχνημάτων ήταν εντυπωσιακό, αλλά το κόστος τους, όπως αναφέρεται, μάλλον υψηλό σε περίοδο (και τότε) κρίσης.
Ας δούμε από το σχετικό δημοσίευμα ένα απόσπασμα: «Εληξε προχθές η Εκθεσις Βόλου -η θαυμάσια νυκτερινή ενετική εορτή… Την 9ην νυκτερινήν εγένετο εις τον λιμένα η ενετική εορτή η οποία ενεθουσίασε τους θεατάς, ιδίως κατά την ώραν κατά την οποίαν είχαν αναφθή τα βεγγαλικά. Το άναμμα των πυροτεχνημάτων εγένετο εις δύο φορτηγίδας αι οποίαι είχαν τοποθετηθεί εντός του λιμένος…. Οι βενζινάκατοι εξάλλου εξετέλουν διαδρομάς εντός του λιμένος προς ψυχαγωγία των πολιτών τους οποίους μετέφερον δωρεάν…» (Ταχυδρόμος 18/8/1953).
Στο αντίστοιχο δημοσίευμα της εφ. Θεσσαλία σημειώνονται και τα ονόματα των συμμετεχόντων βενζινακάτων: «Την εσπέραν της Κυριακής επί τη λήξει της εκθέσεως εγένετο εις τον λιμένα φαντασμαγορική θαλάσσια εορτή. Ταύτης μετέσχων αι λέμβοι: Λέων των αδελφών Χριστοπούλου, Ελεν του κ. Κρικίδη, Νικόλαος του κ. Αντ. Αγγελάρα, Γεώργιος του κ. Κ. Χριστοπούλου, και Αγ. Παρασκευή του κ. Αλεξ. Λελεχού» (Θεσσαλία 18/8/1953).
Οι βενζίνες πάντοτε συμμετείχαν σε ναυτικά εορταστικά δρώμενα.
Κάποια μικροατυχήματα
Ενίοτε -για να περάσουμε και σε κάποια γεγονότα όχι ευχάριστα- συνέβαιναν και μικροατυχήματα κατά την εκτέλεση των δρομολογίων, κυρίως με ανώδυνες συγκρούσεις στις μανούβρες κατάπλου – απόπλου, σε στιγμές αυξημένης κίνησης. Στην 60ετή και πλέον παρουσία των βενζινακάτων ποτέ δεν σημειώθηκε κάποιο σοβαρό ατύχημα (προσάραξη, ναυάγιο κ.α.) και στα λίγα επουσιώδη περιστατικά υπήρξαν μόνο μικρής έκτασης υλικές ζημιές ή έστω επιπόλαιος τραυματισμός επιβάτη. Η υπευθυνότητα και η εμπειρία κυβερνητών και πληρωμάτων στις βενζίνες αποτελούσαν τους καθοριστικούς παράγοντες για την ασφαλή παράκτια ναυσιπλοΐα.
Ας δούμε μια από τις λίγες άτυχες στιγμές: «Περί το μεσονύκτιον της Κυριακής συνεκρούσθησαν εντός του λιμένος οι βενζινάκατοι της γραμμής Πευκακίων, Λέων και Σπύρος. Εκ των επιβατών ουδείς έπαθε τι. Ζημίας τινάς υπέστη η βενζινάκατος Σπύρος. Ανακρίσεων επελήφθη η αστυνομία λιμένος» (Ταχυδρόμος 4/8/1953).
Η ολιγογραμμή αναφορά άλλωστε, δείχνει και τις μάλλον ασήμαντες διαστάσεις του γεγονότος.
Ανοιξιάτικα δρομολόγια
Από δημοσιεύσεις όπως και η παρακάτω, βεβαιώνεται ότι οι βενζίνες δεν δραστηριοποιούνταν δρομολογιακά μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες. Οταν το επέτρεπε ο καιρός εκτελούνταν δρομολόγια προς τα Πευκάκια ή τις Αλυκές την Καθαρά Δευτέρα, τις ημέρες του Πάσχα και βέβαια την Πρωτομαγιά, ως προπομπός της επικείμενης θερινής περιόδου.
Η ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 1954-πρόκειται για πληρωμένη καταχώρηση συγκεκριμένου σκάφους- πληροφορεί το επιβατικό κοινό για έκτακτα δρομολόγια προς τα Πευκάκια προφανώς ενόψει των αργιών του Πάσχα και συνοδεύεται από φωτογραφία της βενζίνας:
«Βόλος Πευκάκια – Λόγω των εορτών η βενζινάκατος Λέων θα εκτελεί συνεχώς από σήμερον δρομολόγια με τα Πευκάκια. Ανεσις, εξυπηρέτησις, ρομαντισμός. Αναχώρησεις προς του καφενείου Συνάντησις»(Θεσσαλία 11/4/1954).
Τα δρομολόγια ετούτα βέβαια είχαν αμιγώς εκδρομικό χαρακτήρα για μετάβαση σε μια κοντινή εξοχή, αλλά σίγουρα θα υπήρχαν και οι τολμηροί που θ’ αποτολμούσαν ένα πρώιμο «θαλάσσιο λουτρό».
Πρόγραμμα δρομολογίων
Μέσα στο Μάιο ξεκινούσαν δειλά – δειλά τα δρομολόγια με τις πρώτες «καλοκαιρινές» καλοσύνες και κατόπιν, όσο προχωρούσαν οι μέρες, όλο και πύκνωναν σε συνάρτηση πάντοτε με τις διαθέσεις του καιρού. Η έναρξη της πλήρους δρομολογιακής εξυπηρέτησης εντοπίζεται συνήθως προς τα μέσα Ιουνίου, οπότε και παγιώνονταν οι ώρες των αναχωρήσεων. Πάντοτε ο κατάλογος των δρομολογίων επικυρώνονταν από το λιμεναρχείο Βόλου κι επιπλέον, προς ενημέρωση του επιβατικού κοινού, δημοσιεύονταν στον τοπικό τύπο. Μόνο τις Κυριακές και σε στιγμές κορύφωσης της κίνησης εκτελούνταν «ακαταπαύστως» μόλις συμπληρώνονταν σε κάθε πλεούμενο ο προβλεπόμενος αριθμός επιβατών, δίχως να τηρούνται οι προκαθορισμένες ώρες.
Ας δούμε την ενημερωτική ανακοίνωση για τα δρομολόγια το καλοκαίρι του 1954:
«Νέα δρομολόγια των πετρελαιάκατων. Δια διαταγής του Λιμεναρχείου καθωρίσθησαν ως εξής τα δρομολόγια μεταξύ Βόλου- Αλυκών και Βόλου-Πευκακίων. Βόλου-Αλυκών: καθ’ εκάστην αν ημίσειαν ώραν και από 9.30 πμ μέχρι της 12ης μεσημβρινής. Το τελευταίον δρομολόγιον εξ Αλυκών θα πραγματοποιείται την 2.30 μμ. Βόλου-Πευκακίων: καθ’ εκάστην αν ημίσειαν ώραν και από 9 πμ μέχρι 2 μμ. το τελευταίον δρομολόγιον εκ Πευκακίων ωρίσθη την 2.30 μμ. τα απογευματινά δρομολόγια θα πραγματοποιούνται από 6 μμ μέχρι 12 μμ. η δε τελευταία πετρελαιάκατος θα αναχωρή προς Βόλον την 12.30 νυκτερινήν.
Τας Κυριακάς θα πραγματοποιούνται συνεχή δρομολόγια από της 8ης πρωινής μέχρι του μεσονύκτιου δια την πλαζ Αλυκών, από της 7ης πρωινής μέχρι της 7ης απογευματινής δια Πλατανίδια και από της 8ης πρωινής μέχρι της 2ας μεταμεσονυκτίου δια το Σουτραλί» (Θεσσαλία 20/6/1954).
Από τις ώρες των δρομολογίων φαίνεται πόσο διαφορετικές ήταν τότε -60 χρόνια πρωτύτερα- οι συνήθειες του κόσμου, τόσο για την ημερήσια λουτρική αναψυχή, όσο και για την βραδινή έξοδο, σε σύγκριση με ότι επικρατεί σήμερα. Αυτά συνέβαιναν στις παραλίες του Βόλου τα καλοκαίρια του 1953-1954.
Περιμένοντας τους επιβάτες στο λιμάνι του Βόλου
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
