Το έναυσμα για μια περαιτέρω διερεύνηση – αναδρομή των σεισμών στο Bόλο και την ευρύτερη περιοχή κατά τον 20ο αιώνα, προσέδωσε η συνοπτική παρουσίαση που επιχειρήσαμε στα δύο προηγούμενα σημειώματά μας.
Eπιπλέον, όταν γίνεται λόγος για σεισμούς στη Μαγνησία, ολονών οι μνήμες οπισθοδρομούν στις μεγάλες καταστροφές στο Βόλο, το 1954 – 1955, όπως και σε εκείνες στο Βελεστίνο, δύο χρόνια αργότερα, έως τα τελευταία γεγονότα σε Αγχίαλο και Αλμυρό, το 1980. Για όλες ετούτες τις παραπάνω περιπτώσεις υπάρχουν έντονες αναμνήσεις και ζωντανές ακόμη, τραυματίες ενίοτε, βιωματικές εμπειρίες.
Αντίθετα οι σεισμοί που έπληξαν την περιοχή της Μαγνησίας στις αρχές του αιώνα, ή στα χρόνια του Μεσοπολέμου, παραμένουν, στις μέρες μας, μάλλον άγνωστοι, αν και προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές και δυσεπίλυτα προβλήματα στην τοπική κοινωνία. Για αυτό και θα προχωρήσουμε σε μια διεξοδικότερη παρουσίαση των σεισμών στα 1905, 1911 και 1930, μέσα από τα δημοσιεύματα των τοπικών εφημερίδων.
Σεισμοί στις αρχές του 1905
Δεν είχαν καλά – καλά περάσει οι γιορτές του Δωδεκαήμερου, εκείνη τη χρονιά και ξημερώματα του Αη Γιάννη ο εγκέλαδος επισκέφτηκε και την περιοχή της Μαγνησίας, έπειτα από δύο περίπου δεκαετίες (1886), αν εξαιρέσουμε τους σεισμούς της Λάρισας που έγιναν και στο Βόλο αισθητοί στα 1891 και 1900.
Η σεισμική ακολουθία κράτησε κάμποσες μέρες, έπειτα από τον κύριο σεισμό των 6,3 R και έντασης VIII βαθμών, που προκάλεσε σοβαρές καταστροφές στο Κεραμίδι, τα Κανάλια και τα χωριά της Αγιάς κυρίως, ενώ λιγότερες υπήρξαν οι ζημιές στο Βόλο. Φαίνεται πως δεν προηγήθηκαν προειδοποιητικές «αναταράξεις», που να είχαν προκαλέσει συναισθήματα ανησυχίας πριν από τον κύριο σεισμό τα βροχερά ξημερώματα της 7ης Ιανουαρίου.
Το κεντρικό ρεπορτάζ των τοπικών ειδήσεων στην εφ. «Θεσσαλία» στις 9/1/1905 έχει τίτλο : «Αι σεισμικαί δονήσεις- Το χωρίον Κανάλια εν κινδύνω- όλαι αι λεπτομέρειαι – Επανάληψις αυτών- Κέντρον ο Βόλος» και μας παρέχει αποκαλυπτικές λεπτομέρειες για το οδυνηρό συμβάν και τα επακόλουθα του.
Ας δούμε την αρχή του δημοσιεύματος με τη γλαφυρή περιγραφή του συντάκτη της εποχής: «Επανειλημμεναι σεισμικαί δονήσεις μεγάλης εντάσεως και διάρκειας, συνταράσσουν την πόλιν μας επί τρείς κατά συνέχειαν νύκτας. Η πρώτη δόνησις, ελαφρά και μόλις αισθητή εσημειώθη περί το μεσονύκτιον της Πέμπτης προς την Παρασκευήν . Την 4ην παρά 5΄, νέα δόνησις επηκολούθησεν ισχυρότατη και διαρκείας 5΄΄ περίπου. Η υπνώτουσσα κατά την ώραν εκείνην πόλις, έντρομος εξηγέρθη. Φόβος και αγωνία κατέλαβε πάντας. Τίνες εξήλθον εις τας οδούς, αλλά οι περισσότεροι εθεώρησαν ασφαλέστερον και λογικότερον να μείνωσι εις τας οικίας των. Έξω έπιπτε ραγδαία βροχή. Εις επίμετρον ηκούσθη αίφνης ο κώδων του Αγίου Νικολάου, σημαίνων αυτομάτως και τούτο εθεωρήθη υπό πολλών ως προανάκρουσμα του τέλους του κόσμου. Εις τας οδούς οξείς ηκούοντο οι σφυριγμοί των αστυφυλάκων. Τα δευτερόλεπτα παρήρχοντο βραδύτατα και εφαίνοντο ως αιώνες.
Εν τω μεταξύ μπουκάλια, κάδρα, καθρέπται, νταβάνια έπιπτον και επέτεινον τον τρόμον. Είχεν ήδη κοπάση ο φοβερός ούτος σεισμός και ο κόσμος ανελάμβανε, ότε μετά πάροδον ολίγων λεπτών και πάλιν εδονήθη η γή, αλλά ελαφρώς και άνευ ζημιών…»
Στη συνέχεια το δημοσίευμα αναφέρεται στις ζημιές που σημειώθηκαν στο Βόλο, τη Λάρισα, τα Κανάλια και άλλα χωριά της περιοχής Αγιάς και του Θεσσαλικού κάμπου, ενώ σε Τρίκαλα και Καρδίτσα ο σεισμός που ήταν «φύσεως κυματοειδούς» μόλις έγινε αισθητός. Η ραγδαία βροχή που έπεφτε, αποτελούσε ένα επιπλέον σοβαρό πρόβλημα για τον κόσμο που εγκατέλειπε τα σπίτια του, και ήδη πυκνώνουν τα αιτήματα προς την πολιτεία για αποστολή σκηνών.
Σε ότι αφορά το κέντρο του σεισμού υπάρχει …ποικιλία: Θεσσαλονίκη, Αταλάντη, Σκόπελος αναφέρθηκαν ανεπιβεβαίωτα, όπως και οι πιθανότερες εκδοχές για Αγιά και Κανάλια, όπου άλλωστε σημειώθηκαν οι περισσότερες καταστροφές.
Και καταλήγει το ρεπορτάζ : Συνέχεια άνευ τέλους. Και την χθεσινήν νύκτα εξακολούθησαν οι σεισμικαί δονήσεις. Την 9:30 εγένετο μια ισχυρά δόνησις, την δε 12:5 ετέρα κατά πολύ ισχυροτέρα.
Και έχει ο θεός….»
Αστεγοι στο κρύο
Την επομένη το πρωί, στην ίδια εφημερίδα,ολόκληρη η σελίδα των τοπικών ειδήσεων καλύπτεται από το ρεπορτάζ του σεισμού με τίτλο: «Κέντρον των σεισμών η Αγυιά. Οι καταστρεπτικοί σεισμοί. Ολόκληρος η επαρχία εν τελεία καταστροφή. Σοβαρώταται πληροφορίαι και λεπτομέριαι», όπου φανερώνονται όλες οι πτυχές και τα επακόλουθα του τρομακτικού συμβάντος. Πράγματι η περιοχή της Αγιάς είχε υποστεί τις σοβαρότερες καταστροφές, μαζί με τα χωριά της Κάρλας τα Κανάλια και το Κεραμίδι.
Οι επιτόπιες έρευνες καταγράφουν την τραγική κατάσταση που έχουν περιέλθει οι σεισμόπληκτοι, μιας κι έχουν επιπλέον να αντιμετωπίσουν τις αντίξοες καιρικές συνθήκες του καταχείμωνου.
Ολοκληρωτικές καταστροφές μνημονεύονται στα χωριά πέριξ της Αγιάς : Μελίβοια, Νερόμυλοι, Μεταξοχώρι, Ανατολή και Μεγαλόβρυσο, τα οποία βέβαια σημειώνονται με τα τούρκικα ονόματά τους και αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «πλείσται οικίαι κατέρρευσαν, άπασαι δε διερράγησαν» και βέβαια θεωρούνται ακατοίκητες.
Σε ολόκληρη την πληγείσα περιοχή οι συνεχείς μετασεισμοί και το δριμύ ψύχος επιτείνουν το αδιέξοδο, καθώς η παροχή βοήθειας εξελίσσεται με βραδείς ρυθμούς. Τα αιτήματα και οι εκκλήσεις πληθαίνουν, παρά την άφιξη των πρώτων σκηνών με την συνδρομή του στρατού και της Νομαρχίας, αφού δεν επαρκούν για την κάλυψη των άμεσων αναγκών.
Τα στρατιωτικά τμήματα πέρα από την διανομή, είναι επιφορτισμένα και με καθήκοντα φύλαξης των τραυματισμένων οικιών ώστε να μην εμφανιστούν φαινόμενα διαρπαγής, συνηθισμένα σε τέτοιες περιπτώσεις. Στα ορεινά χωριά Κεραμίδι, Βένετο κ.α η κατάσταση είναι ακόμη πιο τραγική με το χιόνι να έχει φθάσει το ένα μέτρο, με ότι αυτό συνεπάγεται. Σε όλο αυτό το κακό το μόνο θετικό αποτελεί το γεγονός ότι δεν υπάρχουν θύματα, πέρα από μερικούς τραυματισμούς, παρά την έκταση των ζημιών.
Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια μας δίνεται, μέσα από το ρεπορτάζ με μάλλον υπερβολικό τρόπο: η δημιουργία «ηφαιστείου»! Βέβαια επρόκειτο για ρωγμή του εδάφους από το σεισμό που ανέδυε ατμούς, όπως συμβαίνει σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Οι μετασεισμοί εξακολουθούν (στο Βόλο είναι εντελώς ασθενείς) ενώ το κέντρο του σεισμού, σύμφωνα με διαδόσεις «μετακινείται» από το Τσάγεζι, στο Κόκκινο Νερό κι από κει στην Αγιά, που είναι και η πιθανότερη εκδοχή.
Ταλαιπωρία – Βραδύτητα – Γραφειοκρατία
Τις επόμενες μέρες η τοπική ειδησεογραφία εξακολουθεί και καλύπτει επαρκέστατα τα γεγονότα με πληροφορίες από την κατάσταση στις πληγείσες περιοχές, αλλά και τις προσπάθειες των κρατικών και τοπικών αρχών για την αμεσότερη ανακούφιση των αστέγων.
Ξεχωριστή αναφορά γίνεται (Θεσσαλία 13/1/1905) για την κατάσταση στα Κανάλια : η κακοκαιρία που ακολούθησε το σεισμό αποτελεί συνέχεια της χρόνιας ταλαιπωρίας που υφίστανται οι κάτοικοι από την αφορία και τη μείωση των αλιευμάτων της Κάρλας. Διοργανώνεται συλλαλητήριο με την κατάθεση ψηφίσματος και υπομνήματος προς την κυβέρνηση για τη χορήγηση «πατριωτικού δανείου».
Παράλληλα διενεργείται στο Βόλο έρανος για την ανακούφιση των Καναλιωτών, όπου συγκεντρώθηκε κάποιο ποσό αλλά για να διανεμηθεί έπρεπε να περάσει από τις συμπληγάδες της γραφειοκρατίας επιτροπών και εγκρίσεων, με τις γνωστές επώδυνες καθυστερήσεις. Η αναλγησία και η άκαμπτη τυπολατρεία της κρατικής μηχανής προκάλεσε και το εξής εξοργιστικό.
Από το κρατικό επίδομα άμεσης, πρώτης βοήθειας προς τους σεισμόπληκτους, των 400 δραχμών, παρακρατήθηκε ο φόρος χαρτοσήμου 20 δραχμών! Κατά τα άλλα, ακόμη μεγάλος αριθμός κατοίκων στις σεισμόπληκτες περιοχές παραμένει άστεγος αντιμετωπίζοντας στο ύπαιθρο τη βαρυχειμωνιά, που εκδηλώνονταν με συνεχείς και σφοδρές χιονοπτώσεις. Η διανομή σκηνών και αλευριού συνεχίζονταν αλλά επιβάλλονταν πιο συντονισμένη και ταχύτερη προσπάθεια. Κι ενώ επικρατούσε μια σεισμική ύφεση, νέος ισχυρός μετασεισμός έρχεται στις 27/1 για να αποτελειώσει ότι είχε απομείνει.
Η κατάσταση χαρακτηρίζεται αποκαρδιωτική στις χειμαζόμενες περιοχές, αν και στην πόλη του Βόλου τα πράγματα περιγράφονται πιο υποφερτά. Η υποχθόνια βοή που συμπορεύτηκε με το σεισμό κορύφωσε τον πανικό στον ήδη ταλαιπωρημένο πληθυσμό. Ο τίτλος της εφ. Θεσσαλία στις 29/1 «Οι σεισμοί –φρικώδεις ειδήσεις- τελεία καταστροφή» είναι σαφής.
Τι λένε οι Σεισμολόγοι
Οι εκτιμήσεις και τα πορίσματα του σεισμολόγου Θ. Σκούφου, που κατέφθασε στη σεισμόπληκτη περιοχή, αφήνουν μάλλον αδιάφορους τους σεισμοπαθείς, που μέσα στο κρύο εξακολουθούν να ζητούν αρωγή και ανακούφιση.
Το ενδιαφέρον των συμπερασμάτων του ειδικού επιστήμονα εστιάζεται στον προσδιορισμό του επίκεντρου του σεισμού, το οποίο τοποθετείται «εις την μεταξύ Κασσάνδρας και Πηλίου θάλασσαν, εις απόστασιν 20 χιλ. από των ακτών του Πηλίου», αλλά και τη βεβαιότητα πως το φαινόμενο έχει πλέον εκτονωθεί και δεν υφίσταται κανένας κίνδυνος.
Ειδικά για την πόλη του Βόλου δεν πρέπει να υπάρχει ο παραμικρός φόβος, μιας και απέχει περισσότερο από το επίκεντρο του σεισμού. Η τοπική κοινωνία όμως παραμένει πανικόβλητη και επιζητά τη συνδρομή του θείου, για αυτό και τελείται στις 2/2/05 λιτανεία «υπέρ καταπαύσεως των σεισμών» με πάνδημη συμμετοχή. Κοντεύει πια να συμπληρωθεί ένας ολόκληρος μήνας από τον πρώτο, μεγάλο σεισμό και οι αντοχές έχουν εξαντληθεί.
Και προεκλογικά
Παρεμπιπτόντως να επισημάνουμε ότι εκείνες τις μέρες των σεισμών διανύεται προεκλογική περίοδος, καθώς επίκεινται βουλευτικές εκλογές την Κυριακή 20/2/1905 . Οι πολιτικοί του τόπου διαθέτουν πλέον μια καλή αφορμή να κερδίσουν ψήφους εκδηλώνοντας το αμέριστο (και ειλικρινές;) ενδιαφέρον τους για την αποκατάσταση και ανακούφιση των σεισμόπληκτων.
Ο βουλευτής Δημ. Καρακίτης, πρωτοστατεί στην αποστολή και διανομή αλεύρου στους δεινοπαθούντες κατοίκους των Καναλίων και της Αγιάς. Πιο δραστήρια κινείται ο Αντώνιος Καρτάλης που επίσης επισκέφτεται στην προεκλογική περιοδεία του, τις πληγείσες περιοχές και καταφέρνει μάλλον να πείσει τον κόσμο υπέρ του κόμματος του Θ. Δηλιγιάννη με το οποίο συνεργάζεται.
Οι καναλιώτες δηλώνουν πως θα στηρίξουν παμψηφεί τον τοπικό συνδυασμό του Καρτάλη και τον υπερήλικα Γορτύνιο πρωθυπουργό, αρκεί να ολοκληρωθεί άμεσα η κρατική βοήθεια και να υπάρξει πλήρης φοροαπαλλαγή για μια πενταετία.
Το τελευταίο αίτημα προσυπογράφει και ο Νομάρχης Παγανέλης με την σύμφωνη γνώμη του τοπικού οικονομικού έφορου. Συνήθως στις προεκλογικές περιόδους υλοποιούνται διάφορα αιτήματα από την ανάγκη της ψήφου! Ίσως λοιπόν, να λειτούργησε θετικά το γεγονός για την επούλωση των πληγών στις παθούσες περιοχές και να μην περιορίστηκε το ενδιαφέρον σε φρούδες προεκλογικές υποσχέσεις.
Η τοπική ειδησεογραφία παρακολουθεί όλο το Φεβρουάριο την εξέλιξη των γεγονότων με σχεδόν καθημερινές αναφορές στην αποκατάσταση των ζημιών και την παροχή κάθε είδους βοήθειας στους σεισμοπαθείς που σίγουρα για πολλούς μήνες ακόμη θα προσπαθούσαν να επουλώσουν τις πληγές του εγκέλαδου.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
Διαβάστε ακόμη :
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ:Σεισμοί στην περιοχή του Βόλου (Μέρος α’)
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ:Σεισμοί στην περιοχή του Βόλου (Μέρος Β’)
