Γρηγόρης Καρταπάνης: «Λουτρά Αναύρου»

γρηγόρης-καρταπάνης-λουτρά-αναύρου-420449

Μια σύγχρονη οργανωμένη πλαζ – Τα μπάνια στις αρχές του 20ου αιώνα

Τα «Λουτρά του Αναύρου» ως οργανωμένο λουτρικό συγκρότημα σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, πρωτοποριακό για τα δεδομένα της εποχής στην ελληνική επαρχία, αρχίζουν τη λειτουργία τους το 1904. Τότε οι Θεσσαλικοί Σιδηρόδρομοι προκειμένου να αυξήσουν τον αριθμό του επιβατικού κοινού στα όρια της πόλης, μίσθωσαν το χώρο του Αναύρου και κατασκεύασαν τις απαιτούμενες εγκαταστάσεις. Ακολούθως παραχώρησαν την επιχείρηση σε εκμισθωτή και παρουσιάζεται η εφαρμογή ενιαίου τιμήματος -τιμή πακέτο- για τη μετάβαση και επιστροφή των λουόμενων μαζί με το «δικαίωμα λουτρού»(1). Πρόκειται για μια έξυπνη κίνηση που θα προσέλκυε τους βολιώτες (και όχι μόνο, αφού κατέφθαναν και από άλλα μέρη εκδρομείς) ώστε να απολαμβάνουν με προσιτό αντίτιμο τα καλοκαιρινά τους θαλάσσια μπάνια. Συναντούμε όμως, κάμποσες φορές και τις διαμαρτυρίες για τιμές δυσπρόσιτες στα ασθενέστερα βαλάντια, γεγονός που επέφερε ενίοτε τη μείωση του ενιαίου εισιτηρίου. Στην πλαζ του Αναύρου, βέβαια, υπήρχε και οργανωμένο εξοχικό κέντρο, αναψυκτήριο – εστιατόριο, όπου επιπρόσθετα, όποιος επιθυμούσε, μπορούσε να διευρύνει απολαυστικά τη λουτρική του έξοδο. Με την πάροδο των ετών οι βελτιώσεις και αναβαθμίσεις του λουτρικού συγκροτήματος παρουσιάζονται συνεχείς και βέβαια προβάλλονται στον τοπικό τύπο μέσα από ανακοινώσεις της εταιρίας ή άλλα σχετικά δημοσιεύματα. Η λειτουργία όμως της πλαζ του Αναύρου φαίνεται πως είχε ξεκινήσει, με υποδεέστερες εγκαταστάσεις, από τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα, μάλλον μετά την αποχώρηση των Τούρκων, το Μάιο του 1898, όπως καταμαρτυρούν πάλι δημοσιεύματα των βολιώτικων εφημερίδων. Ο Αναυρος για τριάντα χρόνια, υπήρξε η μοναδική οργανωμένη παραλία «θαλασσίων λουτρών», έως ότου δημιουργηθεί αντίστοιχη πλαζ στις Αλυκές (1928) και εμφανιστούν, περίπου από την ίδια εποχή (προς τα τέλη της δεκ. του ΄20 ) δειλά-δειλά τα ελεύθερα, μικτά μπάνια. Εκείνα, τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα και για δυόμισι-τρεις δεκαετίες τα μπάνια γίνονταν μέσα από τις γνωστές υπερθαλάσσιες καμπίνες, χωριστά για τα δύο φύλα, με ιδιωτική αλλά και αστυνομική επιτήρηση, αποτρέποντας κάθε επαφή ανάμεσα στις δύο πτέρυγες, όπως φαίνεται χαρακτηριστικά σε φωτογραφίες της εποχής.

Ενημερωτικές ανακοινώσεις

Στις τοπικές εφημερίδες κάθε χρόνο, στη διάρκεια του καλοκαιριού ή κατά την «έναρξη της θερινής περιόδου» περί τα τέλη Μαΐου ή αρχές Ιουνίου, επισημαίνονται ποικίλα δημοσιεύματα που αφορούν την καλοκαιρινή – λουτρική δραστηριότητα κάτω από διάφορες οπτικές. Εχουμε παρουσιάσει και άλλοτε τέτοια κείμενα στις καθιερωμένες πλέον καλοκαιρινές μας αναδρομές, που καταδείχνουν με παραστατικό τρόπο ενδιαφέρουσες πτυχές του αντικειμένου. Δύο άξιες λόγου δημοσιεύσεις εντοπίσαμε στις εφημερίδες Πανθεσσαλική και Θεσσαλός, των αρχών του 20ου αιώνα, μέσα από το πολύτιμο και προσβάσιμο αρχείο εφημερίδων της βιβλιοθήκης του Συλλόγου των Τριών Ιεραρχών. Πρόκειται για δύο περίπου ταυτόσημα δημοσιεύματα-ανακοινώσεις ενημερωτικές- της «Διευθύνσεως των Λουτρών Αναύρου», σχετικά με τις υψηλού επιπέδου παροχές και τις νέες βελτιώσεις του λουτρικού συγκροτήματος, ώστε να ελκύουν περισσότερους επισκέπτες- λουόμενους. Στην «ειδοποίηση» της εφ. Πανθεσσαλική στις 22/7/1905 -μεσούντος δηλαδή του καλοκαιριού- επισημαίνεται η οργάνωση της πλαζ του Αναύρου κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, η προνομιούχος για τον πελάτη συνεργασία με τον τροχιόδρομο, αφού προσφέρεται ενιαία, συμφέρουσα τιμή εισιτηρίου, αλλά και οι εναλλακτικές λύσεις για όσους δεν ήθελαν να κάνουν μπάνιο, οι οποίοι μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το «δικαίωμα λουτρού» στο πολυτελές εξοχικό κέντρο. Ολα ετούτα μαζί με τις γνωστές δηλώσεις περί καθαριότητας εξυπηρέτησης κλπ όπως και αναφορές για προσφερόμενα είδη.

«Θαλάσσια λουτρά Αναύρου»

«Γνωστοποιείται εις το Σ. κοινόν της πόλεως Βόλου και ολόκληρου της Θεσσαλίας ότι: Από την Κυριακήν έκτην (6) τρέχοντος, ήρξατο η λειτουργία των θαλασσίων λουτρών, των κατασκευασθέντων εν τη μαγευτικώτατη θέσει της πόλεως, Αναυρος.

Τα θαλάσσια λουτρά κατασκευάσθησαν πολυτελέστατα και Ευρωπαϊκώτατα. Προς ευκολίαν των λουσθησόμενων ή την μεταβησόμενων χάριν αναψυχής εις Άναυρον η διεύθυνσις των Λουτρών συνεβλήθη μετά της διευθύνσεως των σιδηροδρόμων. Από της 5:35 π.μ. μέχρι της 1ης μ.μ. και από τις 4:30 μέχρι της 9:30 μ.μ. και ανά παν τέταρτον της ώρας θα κυκλοφορώσι καθ΄εκάστην διπλά τραίνα τροχιόδρομου μέχρι λουτρών. Η τιμή του εισητηρίου μετ΄επανόδου, συμπεριλαμβομένου και των λουτρικών δικαιωμάτων ωρίσθη εις λεπτά τεσσαράκοντα μόνον. Ητοι δυνάμει του ειδικού εισιτηρίου θα κάμωσιν και το λουτρόν και θα επανέλθωσιν εις την πόλιν. Άλλ΄ όσοι δεν θέλουσιν να λουσθώσι και επιθυμούσι να μεταβώσι χάριν αναψυχής, δύνανται να χρησιμοποιήσωσι το λουτρικό δικαίωμα αντί μετρητών εις το μέγα καφφεστιατόριον του Αναύρου, όπερ ανήγειρεν η διεύθυνσις των Λουτρών. Εις το καφφεστιατόριον τούτο, θα εύρωσιν οι πελάται εν πάση ώρα όλα τα κρύα φαγητά και τα τούτοις παρακόλουθα, παγωμένην μπίραν Φιξ και Κλωναρίδου και πάντα τα είδη ποτών εις τιμάς ανεπίδεκτους συναγωνισμού. Περιποίησιν και καθαριότητα άμεμπτον.

Εκ του γραφείου της Διευθύνσεως των Λουτρών»

Παρόμοιο δημοσίευμα υπάρχει στην εφ. Θεσσαλός στις 2/6/1906 δηλαδή με την έναρξη της επόμενης καλοκαιρινής περιόδου. Κι εδώ αναφέρονται τα προνόμια των Λουτρών Αναύρου, όπως και στην προηγούμενη καταχώριση του 1905. Αν και είναι προφανές ότι πρόκειται πάλι για «ειδοποίηση» της Διευθύνσεως των Λουτρών, αυτό δεν σημειώνεται και το κείμενο φαίνεται ως δημοσίευση της εφημερίδας, στο πλαίσιο της τοπικής ενημέρωσης. Υπάρχουν ομοιότητες αρκετές με το προηγούμενο για την προνομιακή χρήση του ενιαίου εισιτηρίου και τις εναλλακτικές δυνατότητες του πελάτη, τις παρεχόμενες υπηρεσίες, τα προσφερόμενα είδη στο κέντρο της πλαζ κλπ. Πρωταρχικά σημειώνονται οι βελτιώσεις που πραγματοποιήθηκαν σε σχέση με τις ‘’ελλείψεις’’ της περσινής χρονιάς.

Νέες βελτιώσεις και ευκολίες

«Η λειτουργία των καθαρότατων και υγιεινών λουτρών του Αναύρου ήρχισεν από προχθές, οι δε δραστήριοι και φιλοπρόοδοι ενοικιασταί αυτών εφρόντισαν να συμπληρώσουν όλας τας παρατηρηθείσας ελλείψεις των, ούτως ώστε να καταστησώσι ταύτα τελειότατα υπό πάσαν επόψιν…».

Παρακάτω σημειώνεται πάλι η συμβολή «μετά της εταιρίας των Σιδηροδρόμων» για την πιο προσιτή δυνατότητα εξαργύρωσης του «λουτρικού δικαιώματος», «εις το μέγα καφέ – εστιατόριον, για όσους δεν ήθελαν να κάνουν μπάνιο, αλλά πήγαιναν στην ακρογιαλιά «χάριν αναψυχής».

Από την αρχή της δημιουργίας της, η πλαζ του Αναύρου, αποτελούσε σημείο αναφοράς για την πόλη του Βόλου και πόλο έλξης όχι μόνο για την τοπική κοινωνία, αφού και τότε κατέφθαναν επισκέπτες από άλλες περιοχές.

Διαρκής η λειτουργία των λουτρών Αναύρου

Ανάλογα με τα παραπάνω δημοσιεύματα συναντούμε συχνά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και τα επόμενα χρόνια. Περισσότερο στην περίοδο του Μεσοπολέμου με τη δημιουργία της οργανωμένης πλαζ των Αλυκών, τα Λουτρά Αλυκών Δ. Θεοδώρου, από το 1928,αλλά και την ελεύθερη ακρογιαλιά των Πευκακίων μετά το 1922. Η δειλή στην αρχή εμφάνιση των μικτών μπάνιων, που σιγά – σιγά όλο και προτιμούνταν πιο πολύ, άλλαξε ριζικά τη μορφή της λουτρικής δραστηριότητας. Παράλληλα η ανάπτυξη διαφόρων εξοχικών κέντρων και στις τρείς παραλίες καταγράφει μια εντυπωσιακή δυναμική στην καλοκαιρινή κίνηση. Η ανάσχεση που προκάλεσε ο πόλεμος και η Κατοχή στην εν γένει θερινή αναψυχή,αποτέλεσε μια πικρή παρένθεση κι αμέσως μετά την απελευθέρωση και στα δίσεχτα χρόνια του Εμφυλίου ο κόσμος ξεχύθηκε και πάλι στις ακρογιαλιές του Βόλου, παρά τις διάφορες απαγορεύσεις και περιορισμούς, κατά καιρούς, στην ελεύθερη κυκλοφορία. Οι οργανωμένες επιχειρήσεις των λουτρών Αναύρου και Αλυκών επαναδραστηριοποιούνται άμεσα κι επιδιώκονται υπογραφές νέων συμβάσεων-μισθώσεων ενόψει της θερινής περιόδου του 1945. Να ένα σχετικό δημοσίευμα:

«Τα λουτρά Αναύρου και Αλυκών.

Καθ΄ α μας είπεν ο κ. διευθυντής της Β’ Οικονομικής Εφορίας, συνεπεία της κατά την διάρκειαν της Κατοχής γενομένης καταστροφής των εν Αναύρω εγκαταστάσεων (θαλασσίων λουτρών και καφενείου) ελύθη η μεταξύ του δημοσίου και των αναδόχων σύμβασις, πρόκειται δε προσεχώς η αρμοδία υπό τον κ. Νομάρχην επιτροπή να καθορίση τους όρους της νέας μισθώσεως, τιθέμενου απαραιτήτως του όρου ότι ο μέλλων ανάδοχος της εκμεταλλεύσεως του θαλάσσιου εκείνου χώρου, θα προβή εις την κατασκευήν εκεί ορισμένων εξωραϊστικών έργων…» (Ταχυδρόμος 18/3/1945).

Οπως ήταν αναπόφευκτο οι εγκαταστάσεις της πλαζ είχαν καταστραφεί κι επιβάλλονταν νέο ξεκίνημα περίπου από την αρχή. Το δημοσίευμα συνεχίζει με την περίπτωση των Αλυκών, όπου κι εκεί υπήρξαν ζημιές, που ήδη άρχισαν να αποκαθίστανται, καθώς εξακολουθούσε να ισχύει η δεκαπενταετής σύμβαση του επιχειρηματία Δ. Θεοδώρου με το ελληνικό Δημόσιο η οποία διαρκούσε ως το 1952.

Μια νέα περίοδο ξεκινούσε για την πλαζ του Αναύρου όπως και τις υπόλοιπες παραλίες της περιοχής με τους καλοκαιρινούς επισκέπτες όχι μόνο από το Βόλο αλλά και τη υπόλοιπη Μαγνησία και τη Θεσσαλική ενδοχώρα να καταφθάνουν πολυάριθμοι, κυρίως τις Κυριακές, για το μπάνιο τους. Ο Αναυρος η μοναδική παραλία στο πολεοδομικό συγκρότημα (αν θεωρήσουμε ότι Πευκάκια και Αλυκές είναι προάστια) εξακολουθεί αδιάκοπα ως τις μέρες μας να προσελκύει σε καθημερινή βάση πλήθη ‘’λουόμενων’’ ως ευκολότερα προσβάσιμος. Η προτίμησή του παραμένει διαχρονική από την κοινωνία του Βόλου όπως αποδεικνύεται κάθε καλοκαίρι : Καθαρή θάλασσα, ωραία αμμουδιά και αξιόλογα κέντρα προσφέρουν την ευπρόσδεκτη, υψηλού επιπέδου, καλοκαιρινή αναψυχή, δίχως επίπονες και χρονοβόρες μεταβάσεις. Μια ανάσα δροσιάς στα όρια της πόλης είναι πάντα καλοδεχούμενη.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

(1) Βλ. Γιώργος Νάθενας – Μηλίτσα Καραθάνου «Το τραινάκι του Πηλίου» εκδ. Μίλητος, σελ. 103-105.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου