Α’ Πυκνή συγκοινωνία
Εξαιρετικά πλούσια παρουσιάζεται για το λιμάνι του Βόλου η ακτοπλοϊκή δραστηριότητα σε ολόκληρη την περίοδο του Μεσοπολέμου. Πυκνή η θαλάσσια συγκοινωνία, αποτελούσε την πλέον προτιμώμενη μεταφορική λύση, με εναλλακτικό μέσον μόνο το σιδηρόδρομο, αφού το οδικό δίκτυο, παρά τις όποιες βελτιώσεις του, παρέμενε σε υποτυπώδη κατάσταση.
Ο Βόλος αποτελούσε πάντοτε απαραίτητο ενδιάμεσο σταθμό τόσο στην «κλασική» γραμμή Πειραιάς – Χαλκίδα – Θεσσαλονίκη και αντίστροφα, όσο και σε εκείνες που επεκτείνονταν ως την Βόρεια Ελλάδα, Βόρειο Αιγαίο, Κυκλάδες, Πελοπόννησο, Κρήτη, Δυτική Ελλάδα και Νησιά Ιονίου, δηλαδή σε ολόκληρη την επικράτεια, ανάλογα με τις ανάγκες του κόσμου, αλλά και τις επιδιώξεις των ναυτιλιακών εταιριών. Αν συνυπολογίσουμε και τα διεθνή δρομολόγια (Κωνσταντινούπολη, Αλεξάνδρεια κ.α.), παρακολουθούμε μια ιδιαίτερη, πολύμορφη ναυτιλιακή κινητικότητα, με ένα ευρύτατο σύνολο ατμόπλοιων που κάλυπταν τις διάφορες διαδρομές και πηγαινοέρχονταν ασταμάτητα. Υπήρχαν βέβαια και οι τοπικές γραμμές.
Μια ματιά στις ενημερωτικές καταχωρήσεις δρομολογίων των τοπικών πρακτορείων, αποτυπώνει ετούτη την πραγματικότητα.
Κάποιες φορές παρατηρούνταν προβλήματα στην ομαλή εκτέλεση των δρομολογίων, όταν τα διάφορα ατμόπλοια αντιμετώπιζαν προβλήματα, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, τα οποία συνήθως περιορίζονταν στην ταλαιπωρία της φουρτούνας και την καθυστέρηση του κατάπλου. Υπήρχαν όμως και περιπτώσεις -ευτυχώς λιγοστές- που είχαμε ναυτικά ατυχήματα (βλάβες, προσαράξεις κ.λπ.) και μερικά ναυάγια, όπως έχουμε αναφέρει σε αρκετά προηγούμενα άρθρα μας. Η σχετική ειδησεογραφία καταγράφει όλα αυτά τα περιστατικά, στοχεύοντας την υπεύθυνη ενημέρωση με την πλήρη κάλυψη της επικαιρότητας.
Β’ Καθυστέρηση…. αναμενόμενη
Το κύριο μειονέκτημα για τα πλοία της ακτοπλοΐας εκείνη την εποχή και ως τα μέσα της δεκαετίας του ΄30 ήταν η έλλειψη ασύρματου, καθώς η τοποθέτησή του δεν προβλέπονταν υποχρεωτική. Οι έμπειροι καπεταναίοι -πραγματικοί θαλασσόλυκοι- προσπαθούσαν να ξεπεράσουν το πρόβλημα με την υψηλή ναυτοσύνη τους, τη γνώση του θαλάσσιου χώρου και των ακτών που συνήθως ταξίδευαν, εξασφαλίζοντας, στο μέτρο του δυνατού, την ασφάλεια επιβατών και πλοίου.
Σε περίπτωση επιδείνωσης των συνθηκών στη διάρκεια του ταξιδιού αναζητούσαν καταφύγιο σε κάποιο υπήνεμο όρμο, παρεκκλίνοντας από την πορεία τους κι εκεί απάγκιαζαν έως ότου καταστεί δυνατή η συνέχεια του πλου. Για αυτό και παρατηρούνταν συχνά καθυστερήσεις στον κατάπλου, που θεωρούνταν αναμενόμενες, δίχως να αποτελούν ανησυχία. Όταν όμως παρατείνονταν η αβεβαιότητα, εντείνονταν και η αγωνία για την τύχη του πλοίου, όπως συνέβη με το α/π Ελένη, τον Φεβρουάριο του 1935, που καθυστέρησε 36 ώρες, παλεύοντας στη σφοδρή θαλασσοταραχή, με άμεσο κίνδυνο ναυαγίου. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε την αφορμή για την υποχρεωτική τοποθέτηση ασυρμάτου στα πλοία της ακτοπλοΐας.
Οι συχνές, λόγω του καιρού, καθυστερήσεις -φυσιολογικές και αναπόφευκτες- καταγράφονται στον τύπο ενίοτε με την σιγουριά της ομαλής ολοκλήρωσης του ταξιδιού, έστω και αν οι πλοίαρχοι και το πλήρωμα των καραβιών είχαν αναγκαστεί να εξαντλήσουν όλα τα αποθέματα ναυτοσύνης και θάρρους που διέθεταν.
Η διαμόρφωση του κλίματος εφησυχασμού στις καθυστερήσεις κατάπλου φαίνεται και στο παρακάτω δημοσίευμα, παρά τον «κινδυνολογικό» τίτλο του: «Αγνοείται η τύχη τριών ατμοπλοίων.
Τα ατμόπλοια «Παναγία» και «Θεοτόκος» της Κυμαϊκής ατμοπλοΐας και «Κέρκυρας» της ατμοπλοΐας Γιανουλάτου, ενώ ανεχώρησαν εκ Θεσσαλονίκης την εσπέραν της προχθές δεν έφτασαν ενταύθα εισέτι. Ταύτα έπρεπε να προσορμισθούν εις τον λιμένα μας από της χθεσινής πρωίας. Παρ΄ όλην την αργοπορίαν ουδείς κίνδυνος ναυαγίου υπάρχει ως μας ανεκοινώθη εκ του ενταύθα πρακτορείου, φαίνεται ότι ταύτα λόγω του καιρού προσωρμήσθησαν εις τον όρμον της Κασσάνδρας» (Σημαία 15/11/26).
Ενδεικτική η παραπάνω δημοσίευση, μιας και συναντούμε αρκετές παρόμοιες με καθησυχαστικές εκτιμήσεις που επιβεβαιώνονταν. Περίπου ένα μήνα αργότερα (12-12- 26) στην ίδια εφημερίδα σημειώνεται η καθυστέρηση του κατάπλου του α/π Ιθάκη, το οποίο ενώ έπρεπε να καταπλεύσει στο Βόλο την Παρασκευή, αφίχθηκε τελικά το απόγευμα της Κυριακής. Όμως παρέμενε ασφαλές έως ότου υποχωρήσει ο καιρός, στην περιοχή Μύλοι της Χαλκιδικής.
Γ’ Υπήρχαν και ατυχήματα
Η αναζήτηση ασφαλούς αγκυροβολίου, κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, όταν ο πλους θεωρούνταν αδύνατος, δεν είχε πάντοτε επιθυμητή κατάληξη. Το α/π Βόλος της ναυτιλιακής εταιρείας Ρίγγα, στην προσπάθειά του να ποδίσει κάπου, προσάραξε σε αβαθή, ευτυχώς χωρίς περαιτέρω δυσάρεστες συνέπειες.
Το ατμόπλοιο αφού απέπλευσε από τον Βόλο, προσέγγισε στη Θεσσαλονίκη και συνέχισε το δρομολόγιό του για την Καβάλα και Αλεξανδρούπολη (Δεδεαγάτς). Όμως η σφοδρή φουρτούνα δεν επέτρεπε την παράκαμψη του ακρωτηρίου του Άγιου Όρους (Ακράθως ή Νυμφαίον ) και το καράβι εισέπλευσε στον Σιγγιτικό Κόλπο, αναζητώντας στα ενδότερά του υπήνεμο αγκυροβόλιο. Προσπάθησε να προσεγγίσει την νησίδα Διάπορος (Βουρβουρού) για να ποδίσει στον ασφαλή ορμίσκο – Μέλουρι.
Το νησάκι όμως περιβάλλεται από αρκετές βραχονησίδες, υφάλους και άλλα αβαθή, και με δεδομένη την περιορισμένη ορατότητα με τις κακές καιρικές συνθήκες, το πλοίο εξόκειλε και προσάραξε σε κάποιο από αυτά τα ενάλια «εμπόδια».
Το εκτενές ρεπορτάζ της εφημερίδας Ταχυδρόμος (23/2/29) με τίτλο:
«Εξόκειλε προχθές το ατμόπλοιον Βόλος -Απεστάλη ναυαγοσωστικόν – Οι επιβάται του διεσώθησαν», καλύπτει λεπτομερώς το γεγονός- παρά τις ασαφείς,σε πολλά σημεία, πρώτες πληροφορίες – προφανώς επειδή, εκτός του ενδιαφέροντος συμβάντος, επρόκειτο για πλοίο εντόπιας εταιρίας, αφού η οικογένεια Ρίγγα κατάγεται από την Ζαγορά.
Η περιορισμένη επικοινωνία αποτέλεσε σοβαρό εμπόδιο για την απόδοση του ατυχήματος στις πραγματικές του διαστάσεις. Το μόνο σίγουρο που βεβαιώθηκε εξαρχής, ήταν η διάσωση όλων των επιβαινόντων, αλλά διίσταντο οι απόψεις για την κατάσταση του πλοίου και του φορτίου.
Οι τοπικές αρχές ενημερώθηκαν άμεσα, τόσο ο τελωνοσταθμάρχης Προσφορίου (Ουρανούπολης), όσο και ο σταθμός χωροφυλακής Αρναίας που ειδοποίησαν το υπολιμεναρχείο Ιερισσού κι εκείνο με την σειρά του ενημέρωσε το Λιμεναρχείο Βόλου. Ακόμη πιθανολογείται το ενδεχόμενο το πλοίο να παρέκλινε της πορείας του λόγω της ομίχλης και της θαλασσοταραχής και εισέπλευσε στο Σιγγιτικό Κόλπο, αντί να παρακάμψει τον Ακράθω.
Όμως σε νεότερες πληροφορίες επιβεβαιώνεται εκούσιος και αναγκαστικός είσπλους για αναζήτηση ασφαλούς αγκυροβολίου. Στην αρχή επίσης γίνεται λόγος για σοβαρές ζημιές του πλοίου «ώστε του είναι αδύνατον πλέον να εκτελέση ταξίδιον», αλλά ακριβής εκτίμηση δεν μπορούσε να γίνει προτού σπεύσουν επί τόπου εμπειρογνώμονες και οι αρμόδιες λιμενικές αρχές.
Η αποστολή ναυαγοσωστικού ρυμουλκού ήταν απαραίτητη για την αποκόλληση του προσαραγμένου ατμόπλοιου, από το οποίο έπρεπε πρώτα να μεταφορτωθεί το φορτίο του. Στο ίδιο δημοσίευμα δίνονται πληροφορίες και στοιχεία για το πλοίο ενώ σημειώνεται ότι ο πλοίαρχός του θεωρούνταν ‘εκ των δοκιμότερων ναυτικών μας».
Την επομένη, στην ίδια εφημερίδα, σημειώνεται ότι «ουδεμία αβαρία εγένετο», αν και το πλοίο παρέμενε «εις την ίδιαν του θέσιν παρά τον ορμίσκον Μελάρι…». Ήδη αναμένονταν άλλο ατμόπλοιο για την παραλαβή των επιβατών και τα εμπορεύματα είχαν διεκπεραιωθεί ασφαλώς στην ακτή. Όμως η εξακολούθηση της κακοκαιρίας καθυστερούσε την έλευση κάθε βοήθειας. Όπως και να έχει πάντως η περιπέτεια τελείωσε χωρίς να υπάρξουν πιο δυσάρεστες συνέπειες.
Δ’ Ταλαιπωρία εκδρομέων
Οι χειμωνιάτικες συχνές κακοκαιρίες προκαλούσαν πολλά προβλήματα στις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες. Αλλά και τα καλοκαιρινά ξεσπάσματα απέβαιναν το ίδιο επίπονα για τα καράβια, εμποδίζοντας την ομαλή εκτέλεση των πλόων.
Όπως συνέβη με το μικρό ατμόπλοιο που μετέφερε εκδρομείς από τη Θεσσαλονίκη στις κατασκηνώσεις της ΧΑΝ στον Αϊ Γιάννη Πηλίου τον Ιούλιο του 1930, και αναγκάστηκε να καταπλεύσει στην Σκιάθο:
«Ατμόπλοιον κινδυνεύον να πνιγή επόδισεν χθες εις τον λιμένα Σκιάθον (sic). Κατ’ ασφαλείς πληροφορίες μας εκ Σκιάθου επόδισε χθες εκεί το μικρόν ατμόπλοιον Άγιος Γεώργιος, προερχόμενον εκ Θεσσαλονίκης. Του ατμοπλοίου επέβαινον περί τους 200 εκδρομείς κατά το πλείστον ανήκοντες εις τας θερινάς κατασκηνώσεις της ΧΑΝΘ, οίτινες μετέβαινον εις Αγίον Ιωάννην. Κατά την νύκτα όμως της προχθές κατελήφθη υπό σφοδράς θαλασσοταραχής μόλις εξήλθε του Θερμαϊκού, συνέπεια της οποίας εκινδύνευσε να βυθισθεί μεθ΄ όλων των επιβατών του.Ευτυχώς όμως χάρις εις την ψυχραιμίαν του πλοιάρχου κατορθώθη να οδηγηθεί σώον το σκάφος εις Σκιάθον όπου και επόδισε, επρόκειτο δε χθες το εσπέρας να αποπλεύσει δια τον Αγίον Ιωάννην – Νταμούχαρι». (Σημαία 28-7-30).
Μάλλον επρόκειτο για δυνατό μελτέμι που καθιστούσε αδύνατη την προσέγγιση στον Αϊ Γιάννη και ο καπετάνιος ταξιδεύοντας δευτερόπριμα έπλευσε για ασφάλεια στη Σκιάθο.
Ενδεικτικές ετούτες οι περιπτώσεις με τα προβλήματα, λόγω του καιρού, στις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες. Αποκαλύπτουν όμως τις επίπονες καταστάσεις που συχνά αντιμετώπιζαν τα πλοία και οι καπεταναίοι έπρεπε να καταθέσουν όλη τους τη ναυτοσύνη.
Ναυαγισμένο ατμόπλοιο στο Αιγαίο
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ.
