Της Νατάσας Λαμπρινάκου, κλασικής φιλολόγου
Όπως τέλος δεν έχει το φετινό καλοκαίρι, καθώς φαίνεται, έτσι και οι εξελίξεις είναι συνεχείς και αλλεπάλληλες! Με υπουργική απόφαση και ΦΕΚ καταργείται από τις πανελλαδικές εξετάσεις η μετάφραση του διδαγμένου κειμένου στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών, αλλαγή σαφέστατα μη αναμενόμενη! Η μετάφραση του γνωστού κειμένου πριμοδοτείται με δέκα μόρια, τα οποία θα μοιραστούν στις ερμηνευτικές ερωτήσεις που τίθενται επί του κειμένου προκειμένου να ελεγχθεί το κατά πόσον έχει γίνει κατανοητό το κείμενο από τους εξεταζόμενους. Επιβεβαιώνεται, λοιπόν, η τάση που παρατηρήθηκε ήδη από την αλλαγή της εξέτασης του μαθήματος της Έκθεσης των ΕΠΑΛ. Προωθείται, δηλαδή, πλέον σαφώς η εξ Αμερικής ορμώμενη ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου θέτοντας σε δεύτερο πλάνο την καθαρά κειμενοκεντρική προσέγγιση των Γερμανών φιλολόγων που επικράτησε τα τελευταία χρόνια.
Η αντίδραση των φιλολόγων στην είδηση της αλλαγής; Αμήχανη και παγωμένη. Οι αντιδράσεις των μαθητών; Ανάμεικτες. Άλλοι υποψήφιοι χάρηκαν με την αλλαγή, καθώς απαλλάσσονται από το βάρος του να μάθουν απ’ έξω και την μετάφραση του διδαγμένου κειμένου. Οι μαθητές της πάλαι ποτέ θεωρητικής κατεύθυνσης καθ’ υπαγόρευση του εξετασιοκεντρικού συστήματος αποστηθίζουν την Ιστορία, την εισαγωγή των Αρχαίων, τις μεταφράσεις των Λατινικών και τις μεταφράσεις από τον Πρωταγόρα και την Πολιτεία του Πλάτωνα αλλά και τα Ηθικά Νικομάχεια και Πολιτικά του Αριστοτέλη, έργα που σε αποσπασματική μορφή αποτελούν την ύλη του Διδαγμένου κειμένου στο μάθημα των Αρχαίων. Τα κείμενα αυτά μπορεί να είναι ευνόητα και ελκυστικά όταν διαβάζονται από μετάφραση με σκοπό την ψυχαγωγία αλλά το πρωτότυπό τους δεν παύει να παρουσιάζει δυσκολία. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι αποτελούν φιλοσοφικό λόγο, κάτι το οποίο σημαίνει ότι περιέχουν πολλά νοήματα σε συμπυκνωμένο λόγο, ο οποίος βασίζεται στη χρήση μετοχών και απαρεμφάτων. Είναι γνωστό εξάλλου στον κύκλο των φιλολόγων, ότι η φιλοσοφία αναπτύχθηκε στην Ελλάδα χάρη στην ύπαρξη του απαρεμφάτου (κυρίως) και της μετοχής, ρηματικοί τύποι που κατά την κλασική αρχαιότητα δεν υπήρχαν σε άλλες γλώσσες. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι η μετάφρασή τους έχει αρκετά δύσκολα σημεία, πόσο μάλλον όταν πρέπει να την αποστηθίσουν μαθητές που μέχρι την Γ’ Λυκείου δεν έχουν έρθει ποτέ τους σε επαφή με την αρχαία φιλοσοφία από πρωτότυπο κείμενο. Συνεπώς, η αλήθεια είναι ότι όντως απαλλάχτηκαν από το βάρος της εξέτασής της.
Ωστόσο, η εν λόγω αλλαγή ελλοχεύει κινδύνους, εξ ου και η συγκρατημένη αντίδραση των φιλολόγων. Γιατί; Διότι όσο δύσκολη κι αν είναι η μετάφραση, τα παιδιά την μαθαίνουν. Αυτομάτως, λοιπόν, εξασφαλίζουν τα δέκα μόρια. (Ας μην ξεχνάμε ότι κάθε μόριο είναι πολύτιμο για τις πανελλαδικές εξετάσεις). Τώρα, ωστόσο, αυξάνεται ακόμη περισσότερο η ρευστότητα του μαθήματος των Αρχαίων, το οποίο έχει και το μεγαλύτερο συντελεστή βαρύτητας στο πεδίο των Ανθρωπιστικών Σπουδών (1,3). Τι σημαίνει αυτό; Ότι αφενός ο υποψήφιος πρέπει να «πιάσει» τα βασικά σημεία που έρχονται ως απαντήσεις από το ΚΕΕ στα βαθμολογικά κέντρα και αφετέρου να «κερδίσει» με τον λόγο και την έκφρασή του τους εξεταστές τηρώντας τους δομικούς κανόνες που διδάσκονται στην Έκθεση. Δηλαδή, από εκεί που έπαιρνε 10 μόρια χωρίς δυσκολία ως προς την βαθμολόγηση τώρα πρέπει να ξεπεράσει δύο βασικούς σκοπέλους, ικανούς είτε να τον ανεβάσουν στη μοριακή κλίμακα είτε να τον καταβαραθρώσουν.
Όπως, όμως, λέει ο σοφός λαός «κάθε εμπόδιο για καλό»! Ας μην παγώνουμε, λοιπόν, αφού αυτή η αλλαγή με τη μεθοδική προετοιμασία και τις σωστές κατευθυντήριες γραμμές από την πλευρά των καθηγητών είναι καθόλα προσπελάσιμη! Ποιος ο λόγος, επομένως, να απογοητευόμαστε; Ίσα ίσα … τόσο καιρό δεν ζητάμε να προωθηθεί η κριτική σκέψη κατακρίνοντας συνέχεια το εκπαιδευτικό μας σύστημα, το οποίο προάγει την παπαγαλία; Ήγγικεν η ώρα! Και εν τέλει, δεν ξέρω αν «η μετριότητα είναι για τους μέτριους», όπως λένε, αλλά πιστεύω σθεναρά ότι οι δυσκολίες είναι για τους αποφασισμένους να τα καταφέρουν πάση θυσία! Θέστε, λοιπόν, τους στόχους σας και κυνηγήστε τους με όλες σας τις δυνάμεις! Η ζωή είναι δική σας! Διεκδικήστε την!
