ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

H πτώση της Βαστίλης και το νόημά της

h-πτώση-της-βαστίλης-και-το-νόημά-της-791518

Της Ελενας Αντωνοπούλου

Στις 14 Ιουλίου του 1789, με την πτώση της Βαστίλης, ξεκίνησε η Γαλλική Επανάσταση, που έμελλε να αλλάξει το ρου της ιστορίας για ολόκληρη την Ευρώπη σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο.

Η Γαλλική Επανάσταση σήμανε την κατάργηση της απόλυτης μοναρχίας στην Ευρώπη και την αντικατάσταση του φεουδαρχικού συστήματος από το δημοκρατικό, θέτοντας, παράλληλα, τις βάσεις για τη δημιουργία του σύγχρονου κοινοβουλευτικού αστικού κράτους.

H 14 Ιουλίου αποτελεί Εθνική Εορτή της Γαλλίας, η οποία γιορτάζεται από το 1880. Ξεκίνησε με την άλωση της φυλακής της Βαστίλης, η οποία ήταν από τον 17ο αιώνα φυλακή πολιτικών και ποινικών κρατουμένων, με την κατάληψή της να έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα, αφού στις 14 Ιουλίου υπήρχαν μόλις επτά κρατούμενοι, αλλά ήταν ένα είδος προπυργίου για το καθεστώς.

Στη Βαστίλη κρατούνταν όσοι αμφισβητούσαν το βασιλιά, ακόμα και ευγενείς. Ο Βολταίρος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα εκπροσώπου του Διαφωτισμού, ο οποίος φυλακίστηκε εκεί. Η απαρχή της Γαλλικής Επανάστασης εξέφρασε την επιθυμία των γάλλων πολιτών για αλλαγή του καθεστώτος της απόλυτης μοναρχίας, με τον Λουδοβίκο τον ΙΣΤ’ να είναι ο εκφραστής του ως ο τότε βασιλιάς. H ανερχόμενη αστική τάξη, με σύνθημα «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη», ήταν ο εκφραστής της Επανάστασης, η οποία συμπεριελάμβανε εμπόρους, τραπεζίτες, υπαλλήλους και βιομηχάνους επιχειρηματίες.

H οικονομική κρίση, η οποία βάρυνε ιδιαίτερα τα χαμηλότερα στρώματα του πληθυσμού των πόλεων, καθώς και οι ιδέες η φιλοσοφία του Διαφωτισμού, η οποία ερχόταν σε αντίθεση με την υπάρχουσα κατάσταση ήταν δύο σημαντικότατοι παράγοντες για την εξέγερση. Ο Διαφωτισμός έκανε λόγο για τα ατομικά δικαιώματα, για ελευθερία και ισότητα, έννοιες που ως τότε ήταν άγνωστες κάτω από τον ζυγό του απολυταρχικού καθεστώτος.

Το άτυπο ξεκίνημα της Επανάστασης ξεκίνησε μερικές εβδομάδες νωρίτερα, με την σύγκληση των Γενικών Τάξεων. Επειδή οι περισσότεροι εκπρόσωποι του κλήρου και των ευγενών αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, οι εκπρόσωποι της Τρίτης Τάξης αποφάσισαν να προχωρήσουν μόνοι τους και ανακήρυξαν τη συνέλευση των τάξεων Εθνική Συντακτική Συνέλευση, την οποία όμως ο Λουδοβίκος δεν αναγνώρισε.

Ακολούθησε ο όρκος του Σφαιριστηρίου στις 20 Ιουνίου, με τους αντιπροσώπους της Τρίτης Τάξης να συμφωνούν να μην κάνουν πίσω εάν δε δώσουν Σύνταγμα στη Γαλλία. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ’ και η γυναίκα του βασίλισσα Μαρία Αντουανέτα αποκεφαλίστηκαν

Υποτίθεται λοιπόν ότι μία ριζική και πολιτική αλλαγή θα είχε διαμορφωθεί τόσα χρόνια μετά, και ο άνθρωπος θα μπορούσε να ελέγχει τις υποθέσεις της πόλης του, τους άρχοντες του, τη φύση.

Η παιδεία και η πολιτική διαχείριση όμως, αποδείχτηκαν λίγες για να εφαρμοστούν τα οράματα αυτά. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ οι εισοδηματικές ανισότητες συναγωνίζονται εκείνες των πιο άνισων περιόδων της ανθρώπινης ιστορίας. Ο τρόπος ζωής των μεγιστάνων, οι κερδοσκοπικές δομές, νόμιμες ή παράνομες, έχουν καμία σχέση με τις ιδέες των επαναστάσεων; Ακόμη και η επιστήμη αντί να δώσει απάντηση, πολλαπλασίασε τα αναπάντητα ερωτήματα… ειδικά στα θέματα του σύμπαντος. Θα αναρωτιόταν εύλογα κάποιος αν οι πολίτες διεκδίκησαν την πολιτική εξουσία, ή αν μόνο διεύρυναν λιγάκι την επικράτεια των ατομικών τους διαδρομών. Δεν είναι σαφής η απάντηση. Ξέφρενο κυνήγι καταναλωτισμού, θεαμάτων… η παιδεία έγινε εκπαίδευση, δίοδος θα έλεγα, προς την ατομική ευζωία όχι την πολιτική ευθύνη…

Βεβαίως και οι φιλελεύθερες επαναστάσεις άφησαν το στίγμα τους, η επιστημονική ερευνά απελευθερώθηκε, η τεχνολογία απογειώθηκε, η ζωή παρατάθηκε…, η πολιτική χειραγώγηση εκλεπτύνθηκε, από την άλλη όμως ο ορθολογισμός και η επιστήμη γέννησαν ατομικές βόμβες και πυρηνικούς πολέμους, κρεματόρια, καταστροφή του περιβάλλοντος, κλιματική αλλαγή. Δεν θα μπορούσε κανείς με ασφάλεια να απαντήσει αν το τότε ήταν καλύτερο από το τώρα … εγώ θα έλεγα το τώρα, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά, απέκτησε νόημα η ανθρωπινή ζωή, ο ρόλος της γυναίκας και τόσα άλλα. Σημασία έχει ότι ο ακρογωνιαίος λίθος του διαφωτισμού και η αυταπόδεικτη αλήθεια πως όλοι οι άνθρωποι δημιουργούνται ίσοι έχει πάψει να έχει το νόημά της.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου