Του Νίκου Κυριαζή,
καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Δεν είμαι διεθνολόγος και έτσι όχι ειδικός για να σχολιάσω την πρόσφατη συμφωνία με τα Σκόπια. Ωστόσο η συμφωνία, η διαδικασία που οδήγησε σε αυτή, και όσες ακολουθήσουν, θέτουν μερικά ερωτήματα για την λειτουργία της δημοκρατίας στην Ελλάδα, μερικά καθαρά πρακτικά, μερικά γενικά.
Στα γενικά εντάσσεται το θέμα κατά πόσο στην λήψη αποφάσεων για εθνικά θέματα εξωτερικής πολιτικής πρέπει να αποφασίζουν οι πολίτες, ή οι κυβερνήσεις. Για τις αρχαίες ελληνικές πόλεις-κράτη και συμπολιτείες (Αιτωλική, Αχαϊκή κλπ.) που εφάρμοζαν άμεση δημοκρατία, η απάντηση ήταν αυτονόητη: την απόφαση έπαιρναν οι πολίτες, με ψηφοφορία στην εκκλησία του δήμου. Την ίδια απάντηση δίνουν για βασικά θέματα πολλές σύγχρονες δημοκρατίες, όπως πχ. για ένταξη ή μη στην ΕΕ (Νορβηγία), αποχώρηση (Brexit), αποδοχή ή όχι Ευρωσυντάγματος (Γαλλία, Κάτω Χώρες) κλπ. Αυτό το θέμα είναι δε διαφορετικό από το αν οι αποφάσεις σε βάθος χρόνου θα φανούν σωστές ή όχι. Προφανώς, όπως και οι κυβερνήσεις, και οι πολίτες μπορεί να σφάλλουν και έχουν δικαίωμα ακόμα και να σφάλλουν.
Στο θέμα της Μακεδονίας, τα Σκόπια φαίνεται πως θα κάνουν, δημοκρατικά, δημοψήφισμα. Στην Ελλάδα, μη δημοκρατικά, αυτό φαίνεται να μην συζητείται.
Εδώ τίθεται ξανά ένα θέμα δημοκρατίας, το γνωστό εντολέα-εντολοδόχου: εντολέας είναι οι πολίτες, εντολοδόχος η εκλεγμένη κυβέρνηση, που οφείλει να εκτελεί τις εντολές που έχει λάβει, σύμφωνα και με τον γνωστό ορισμό της δημοκρατίας από τον Λίνκολν: “Κυβέρνηση από τον λαό, δια του λαού, για τον λαό”. Σε περίπτωση που δεν γίνει δημοψήφισμα, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την βούληση-εντολή της πλειοψηφίας, άρα, η κυβέρνηση πιθανόν να παραβιάζει την βούληση και την βασική αρχή της δημοκρατίας.
Ένα σχετικό θέμα, είναι η θέση του πραγματικού ηγέτη σε μια δημοκρατία. Ο μεγάλος ηγέτης πρέπει να μπορεί να πείθει τους πολίτες για την ορθότητα των προτάσεών του, να τους καθοδηγεί και να κάνει το δικό του σχέδιο (όραμα, αν προτιμάμε αυτή τη λέξη) δικό τους, οπότε υπάρχει ταυτότητα γνώμης ηγέτη και πολιτών και εξαφανίζεται η αναντιστοιχία εντολέα εντολοδόχου.
Αυτό ακριβώς κατόρθωσαν μεγάλοι δημοκρατικοί ηγέτες από την αρχαία Ελλάδα μέχρι πρόσφατα, σε δύσκολες συγκυρίες. Όπως έγραψε ο Δημοσθένης, πρέπει να λένε τα λόγια που σώζουν, όχι τα λόγια που αρέσουν. Ο Θεμιστοκλής έπεισε το 482 π.Χ. τους Αθηναίους να δώσουν τα χρήματα από το ασήμι του Λαυρίου για να κατασκευάσουν τον στόλο που έσωσε την Ελλάδα στην Σαλαμίνα, αντί να τα κάνουν ιδιωτική κατανάλωση. Ο Περικλής το 431 π.Χ. στην αρχή του Πελοποννησιακού, έπεισε τους Αθηναίους να υιοθετήσουν την στρατηγική του να εγκαταλείψουν την ύπαιθρο στους Σπαρτιάτες και να καταφύγουν στα Μακρά Τείχη, στερώντας του Πελοποννήσιους από μια αποφασιστική νίκη σε μάχη πεζικού και υιοθετώντας την θαλάσσια στρατηγική του πολέμου τριβής, όπου οι Αθηναίοι θα επικρατούσαν λόγω οικονομικής ανωτερότητας, όπως άλλωστε και έγινε με την ανακωχή του 421 π.Χ.
Ο Τσόρτσιλ έπεισε τους Βρετανούς με τον περίφημο λόγο του. “Θα πολεμήσουμε στις ακτές…. Δεν θα παραδοθούμε ποτέ”, για τον αγώνα μέχρις εσχάτων και μέχρι την τελική νίκη. Το ίδιο έκανε και ο Ρούσβελτ για τους Αμερικανούς μετά το Περλ Χάρμπορ.
Οπότε, και στο σκοπιανό, τίθεται θέμα ηγέτη και νομιμοποίησης πρακτικά μέσω δημοψηφίσματος. Αν δεν γίνει, θα πλανάται η κατηγορία πως η κυβέρνηση ενήργησε κατά της δημοκρατίας.
Δεν κατανοώ πάντως την στάση του κ. Καμμένου, που φαίνεται να έχει διχασμένη προσωπικότητα βλέποντας τον κ. Τσίπρα και σαν Δρ. Τζέκιλ και σαν κ. Χάιντ. (Τον κ. Κοτζιά μόνο σαν Χάιντ). Τον υποστηρίζει ως κυβερνητικό του εταίρο στο θέμα της πρότασης μομφής, αλλά διακηρύσσει πως το όνομα Μακεδονία δεν θα περάσει και δεν θα αφήσει κανέναν, ονομαστικά ούτε τον κ. Τσίπρα, να το δώσει, άρα θα καταψηφίσει την συμφωνία όταν έρθει στην Βουλή. (Νομίζω πως δεν ζήτησε δημοψήφισμα, όπως θα έπρεπε να κάνει, αν πραγματικά πίστευε όσα λέει).
Βέβαια, ο κ. Καμμένος προκαλεί δέος στους κ.κ. Ζάεφ και Ερντογάν με το παρουσιαστικό του και όχι μόνο με τα λόγια του. Θυμίζει τανκ Λέοπαρντ 2, έχοντας διπλή θωράκιση λίπους και βάρους από εκείνους.
