ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Τα ευρωπαϊκά πακέτα στήριξης και η διαχρονική κακή διαχείρισή τους

τα-ευρωπαϊκά-πακέτα-στήριξης-και-η-δια-806770

Του Ευθύμιου Ζιγγιρίδη, BEngMScAMIEEMILT, αυμβούλου Στρατηγικών Επενδύσεων

Η Ελλάδα έγινε επίσημο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) το 1981. Η χώρας μας προκειμένου να συγκληθεί είτε οικονομικά είτε ως προς τις δομές της, στηρίχθηκε από την ΕΕ (τότε ΕΟΚ) μέσω πενταετών και επταετών προγραμμάτων. Με αυτό τον τρόπο χρησιμοποιήθηκαν διαρθρωτικά ταμεία για να στηριχθεί η ανάπτυξη της Ελλάδας.

Το 1985 μετά από τρίχρονες διαπραγματεύσεις με τους αξιωματούχους της ΕΟΚ η Ελλάδα συμφώνησε στην δημιουργία των «Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων» (ΜΟΠ). Αυτά τα πακέτα χρησιμοποίησαν πόρους από συγκεκριμένα διαρθρωτικά ταμεία για την χρηματοδότηση Μεσογειακών χωρών οι οποίες ανήκαν στην ΕΟΚ. Ήταν η πρώτη οργανωμένη σχεδιασμένη προσπάθεια της ΕΟΚ για να στηρίξει την αναπτυξιακή πορεία των μελών της. Το 1988 ακολούθησε το πακέτο Ντελόρ (1988-1993), την σκυτάλη έλαβε το πακέτο Σαντέρ (1994-1999) και στη συνέχεια το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (Γ ΚΠΣ) (2000-2006). Το επόμενο πακέτο δηλαδή το Δ ΚΠΣ ονομάστηκε Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) (2007-2013) και το τελευταίο πακέτο ονομάστηκε Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) (2014-2010).

Αυτή την στιγμή τα ευρωπαϊκά κονδύλια αποτελούν τον κυριότερο μοχλό για την ανάπτυξη της οικονομίας μας. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το κονδύλι για το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων από εθνικού πόρους δεν ξεπερνά τα 750 εκατ. ευρώ ετησίως και ότι τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ διαθέτουν από 2 έως 7 δισ. ευρώ ετησίως για την Ελλάδα, καταλαβαίνει κάποιος ότι η προηγούμενη διαπίστωση είναι αληθής.

Ο κος Ευσταθόπουλος πρώην γενικός γραμματέας ΕΣΠΑ είχε δηλώσει ότι «Τα ελληνικά προγράμματα συχνά σχεδιάζονται με την «λογική του ποτιστηριού»», δηλαδή θα πρέπει όλοι να πάρουν κάτι προκειμένου να μην είναι δυσαρεστημένοι με την εκάστοτε κυβέρνηση. Επομένως αφενός οι πιο δυνατοί συνδικαλιστικά κλάδοι επηρέαζαν τον σχεδιασμό των προγραμμάτων, αφετέρου η κυβερνήσεις δεν στόχευαν στις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Στο Γ ΚΠΣ η ΕΕ σχεδίασε το πακέτο και εστίασε στις υποδομές ωστόσο στην Ελλάδα δεν δινόταν βαρύτητα σε ένα στοχευμένο τομέα.

Τα προγράμματα εκπαίδευσης ΤΟΠΕΚΟ ΤΟΠΣΑ τα οποία είχαν σχεδιαστεί για να δημιουργήσουν κίνητρα προς τις ευάλωτες κοινωνικά ομάδες προκειμένου να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες της κάθε τοπικής κοινωνίας, να αναπτύξουν τις δεξιότητες τους σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς και τέλος να βρουνοι δικαιούχοι απασχόληση δεν πέτυχαν τους στόχους οι οποίοι είχαν τεθεί. Τα προγράμματα αυτά περιλάμβαναν σεμινάρια και εκπαιδεύσεις. Πολλές φορές οι δικαιούχοι δεν εμφανιζόταν καν αλλά λάμβαναν το πιστοποιητικό παρακολούθησης, άλλες φορές απλά παρακολουθούσαν τις εκπαιδεύσεις χωρίς να έχουν σκοπό να συμμετάσχουν στην αγορά εργασίας. Με αυτό τον τρόπο ελάχιστα ήταν τα οφέλη από τα εκατομμύρια ευρώ που δαπανήθηκαν σε αυτό το πρόγραμμα.

Δυστυχώς ο σχεδιασμός όλων αυτών των έργων γινόταν για επικοινωνιακούς λόγους ή για λόγους εξυπηρέτησης των δυνατότερων σωματείων. Με αυτό τον τρόπο ο εκάστοτε υπουργός διαμόρφωνε την δική του στρατηγική εξυπηρέτησης ανάλογα από τις ανάγκες τις δικές του και του κόμματος του ενδεχομένως και όχι με βάσει τις ανάγκες της Ελληνικής οικονομίας. Συνέπεια αυτών των τακτικισμών ήταν η κατασπατάληση των χρημάτων χωρίς σωστή στόχευση ακόμη και στις περιπτώσεις που δεν υπήρχε πολιτικός δόλος.

Η μη συνέχεια των στρατηγικών των Ελληνικών κυβερνήσεων δημιουργεί επίσης πρόβλημα στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ακύρωση μια σειρά έργων τα οποία είχε ξεκινήσει ο Προκόπης Παυλόπουλος, ως υπουργός εσωτερικών, που αφορούσαν την διοικητική μεταρρύθμιση από τον Κο Ραγκούση που ανέλαβε την θέση επί κυβερνήσεως Παπανδρέου, προκειμένου να διοχετεύσει τα κονδύλια για την ενοποίηση των Δήμων στα πλαίσια του «Καλλικράτη». Ωστόσο πριν προλάβει να υλοποιήσει τα σχέδια του ο Κος Ραγκούσης, αντικαταστάθηκε από τον κ. Καστανίδη, ο οποίος είχε άλλες προτεραιότητες και πάγωσε το πρόγραμμα του Κου Ραγκούση. Καταλαβαίνει κάποιος ότι ο βαθμός ελευθερίας διαχείρισης των κονδυλίων από τον εκάστοτε υπουργό (ακόμη και της ιδίας κυβέρνησης) δημιουργεί τεράστια κενά στην σωστή διοχέτευση των κονδυλίων και κατ επέκταση στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας.

Κατά καιρούς τα αναπτυξιακά κονδύλια χρησιμοποιήθηκαν για να καλυφθούν πάγιες ανάγκες του κράτους μας. Αναπληρωτές καθηγητές έχουν πληρωθεί από τα αναπτυξιακά κονδύλια του ΕΣΠΑ, ενώ θα έπρεπε να έχουν πληρωθεί από εθνικούς πόρους. Επομένως και σε αυτό το σημείο δημιουργούνται πελατειακές σχέσεις μεταξύ της εκάστοτε κυβέρνησης και των διορισμένων επαγγελματιών. Μόνο στα προγράμματα της περιόδου 2007-2013 διοχετεύθηκαν 260.000.000 ευρώ περίπου για την χρηματοδότηση κενών στην εκπαίδευση.

Σε πολλά προγράμματα υπήρξαν ενδείξεις γραφειοκρατικών αστοχιών, δομικών ελλείψεων και διαφθοράς. Εκτός βέβαια των παραπάνω προβλημάτων, σημαντικό στοιχείο για την προβληματική πορεία όλων των ευρωπαϊκών κονδυλίων έως σήμερα ήταν, όπως είπαμε, η έλλειψη στόχευσης αλλά και ο μη αξιόπιστος μηχανισμός αξιολόγησης των έργων από την Ελληνική και την Ευρωπαϊκή μεριά.

Η πορεία όλων αυτών των κοινοτικών κονδυλίων από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 χαρακτηρίζεται το λιγότερο προβληματική. Δεν αμφισβητεί κανείς την συμβολή τους στις υποδομές της χώρας ή στην αναπτυξιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας ωστόσο η χώρα δεν είχε τόσα πολλαπλασιαστικά οφέλη όσα θα μπορούσε μετά από όλα αυτά τα δις ευρώ τα οποία μας δόθηκαν από τους εταίρους μας. Συνοψίζοντας, σύμφωνα με την εμπειρία που αποκτήθηκε όλα αυτά τα χρόνια, οι βασικοί παράγοντες μη ορθής διαχείρισης των κονδυλίων είναι η γραφειοκρατία, η εμφάνιση μεσαζόντων και συμφερόντων, ο ελλιπής κεντρικός σχεδιασμός και ο προβληματικός μηχανισμός αξιολόγησης και παρακολούθησης των έργων.

Η εμπειρία είναι μεγάλη και είναι ανεπίτρεπτο τόσο η σημερινή κυβέρνηση όσο και οι αυριανές κυβερνήσεις να επαναλαμβάνουν τις ίδιες τακτικές και τα ίδια λάθη του παρελθόντος. Τα ευρωπαϊκά κονδύλια αποτελούν την σημαντικότερη πηγή χρηματοδότησης για την αναπτυξιακή πορεία της χώρας και όποιος δεν τα αξιοποιεί ορθολογικά βάζει σε κίνδυνο το μέλλον των νέων της χώρας μας.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου