Του Ευθύμιου Ζιγγιρίδη, BEng MSc AMIEE MILT, Αντιπροέδρου Κέντρου Πρόληψης Μαγνησίας, Μέλους ΔΣ Πανελλήνιου Δικτύου Κέντρων Πρόληψης (ΔΙΚΕΠΡΕ)
Στο πλαίσιο του εορτασμού των 20 χρόνων ζωής του Κέντρου Πρόληψης Μαγνησίας «Πρόταση Ζωής» σκέφθηκα να γράψω κάποιες αράδες για να τονίσω και να υπενθυμίσω το σπουδαίο έργο που επιτελούν τα Κέντρα Πρόληψης στη χώρα μας.
Η πρωτογενής πρόληψη είναι το βασικό όπλο στην αντιμετώπιση της μάστιγας των ναρκωτικών, του αλκοόλ και άλλων εξαρτητικών συμπεριφορών και αφορά το σύνολο των παραμέτρων που οριοθετούν τον κοινωνικό άνθρωπο. Πολιτισμός, αθλητισμός, παιδεία, σωστές οικογενειακές σχέσεις, αποτελούν τομείς που μπορούν να θωρακίσουν την προσωπικότητα του νέου ανθρώπου. Πρόληψη δεν σημαίνει μόνο πληροφόρηση που ενισχύει τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα. Δεν τονίζεται με την καταστολή αλλά με τη μείωση της ζήτησης. Με την πρόληψη έχουμε σαν στόχο να προλάβουμε το άτομο πριν μπει στη χρήση.
Τα Κέντρα Πρόληψης έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν από τον ΟΚΑΝΑ, στο πλαίσιο της υλοποίησης μιας ενιαίας πολιτικής στον τομέα της πρόληψης σε εθνικό επίπεδο, με τη συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τοπικών φορέων, αναγνωρίζοντας τη σημασία της ανάληψης κοινωνικής δράσης από τις τοπικές κοινωνίες στο έργο της πρόληψης προκειμένου να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες της τοπικής κοινότητας. Τα Κέντρα Πρόληψης συγχρηματοδοτούνται από το Υπ. Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και από το Υπ. Εσωτερικών, Αποκέντρωσης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης. Την επιστημονική εποπτεία έχει το Τμήμα Εφαρμογών Πρόληψης του ΟΚΑΝΑ.
Τα τελευταία 22 χρόνια έχουν δημιουργήσει μία αόρατη ασπίδα προστασίας από κακότροπες και σκοτεινές συνήθειες των συνανθρώπων μας, όπως τα ναρκωτικά, ο τζόγος, το αλκοόλ και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές. Είναι ένα πολύ σημαντικό όπλο στα χέρια των τοπικών κοινωνιών το οποίο έχει συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην αλλαγή νοοτροπίας, και συμπεριφοράς στην αντιμετώπιση προβλημάτων που προέρχονται από συμπεριφορές εξάρτησης.
Η πρόληψη των εξαρτήσεων είναι μία σχετικά νέα προσέγγιση αντιμετώπισης του φαινομένου στη χώρα μας που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας 1980. Οι αρχικές προσπάθειες στόχευαν στη σωστή και έγκυρη ενημέρωση για τους κινδύνους της εξάρτησης και στον εκφοβισμό, με απώτερο σκοπό την αποτροπή των νέων από τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το κάπνισμα. Οι εξαρτήσεις θεωρήθηκαν ως ένα ακόμη πρόβλημα στο οποίο καλούνταν να βρουν λύση οι «ειδικοί», οι οποίοι θεωρήθηκαν ως οι πλέον κατάλληλοι για να κάνουν πρόληψη. Αποδείχθηκε ότι με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο δεν μειώθηκε η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, αλλά αντίθετα το πρόβλημα αυξήθηκε γιατί η ενημέρωση λειτούργησε ουσιαστικά ως διαφήμιση στους νέους.
Οι σύγχρονες προσεγγίσεις στον χώρο της πρόληψης και της θεραπείας των εξαρτήσεων διαπιστώνουν πια τον αλληλοσυσχετισμό προβλημάτων που αρχικά θεωρούνταν άσχετα μεταξύ τους. Διαπιστώθηκε ότι οι ίδιοι λόγοι που οδηγούν ένα νέο στα ναρκωτικά (προβλήματα στις σχέσεις με τους γονείς, πιέσεις από το σχολείο και τους φίλους, μοναξιά, άγχος, ανία, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κλπ) μπορεί να οδηγήσουν κάποιον άλλο στο αλκοόλ ή στην παραπτωματική συμπεριφορά, στην κατάθλιψη και την αυτοκτονία.
Θεωρήθηκε λοιπόν αναγκαία η υιοθέτηση μιας άλλης Οπτικής για την πρόληψη. Σήμερα η πρόληψη συνίσταται σε μια διαδικασία εκπαίδευσης/ προετοιμασίας των παιδιών και των νέων να διαχειρίζονται δύσκολες καταστάσεις ζωής. Πιο συγκεκριμένα, οι προληπτικές προσπάθειες βασίζονται σε προγράμματα συναισθηματικής νοημοσύνης, όπου τα παιδιά και οι νέοι εκπαιδεύονται στο να γνωρίζουν, να εκφράζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να λαμβάνουν αποφάσεις, να αντιμετωπίζουν δυσκολίες, να είναι αποφασιστικοί και να διεκδικούν, να επικοινωνούν καλύτερα με τους γύρω τους και κυρίως να πιστεύουν στον εαυτό τους και στις δυνατότητές τους.
Οι ωφελούμενοι από τις δράσεις των Κέντρων Πρόληψης αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο. Περίπου 150.000 μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και 150.000 δάσκαλοι, γονείς, επαγγελματίες στα σώματα ασφαλείας κτλ. μόνο για το 2017.
Όπως προκύπτει από τα ενδεικτικά στοιχεία, οι αυξητικές τάσεις υπήρξαν συνεχείς ως προς των αριθμό αποδεκτών υπηρεσιών και αναλύονται ως εξής: α) σταθερή αύξηση των αιτημάτων προς τα ΚΠ, ως συνδυασμός των ψυχοπιεστικών συνθηκών που παράγει η κρίση και της αποδοχής και εμπιστοσύνης που δείχνουν, πλέον, τα μέλη των τοπικών κοινωνιών στους/στις λειτουργούς πρόληψης μετά από 20 χρόνια παρουσίας και προσφοράς τους, β) ευελιξία των εργαζομένων γύρω από τα ιδιαίτερα αιτήματα που εκφράζουν οι τοπικές κοινωνίες (βλ. ετήσιες αυξομειώσεις ανά ομάδα-στόχο) σε συνδυασμό με τον σταθερό προσανατολισμό τους στην κοινοτική δουλειά, στην πρωτογενή και καθολική πρόληψη για την οποία αποδεικνύεται, παραπάνω, ότι υπάρχει ανάγκη από τα μέλη των τοπικών κοινωνιών και, γ) διπλασιασμός των ενδεικτικών παρεμβάσεων από το 2010 ως το 2017, μάλιστα τριπλασιασμός των παρεμβάσεων σε μαθητές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Η κυβέρνηση οφείλει να στηρίξει αυτές τις δομές, να τις ενισχύσει και με τη συμβολή όλων των τοπικών φορέων να διαμορφωθεί ένα σταθερό μόνιμο θεσμικό πλαίσιο το οποίο θα έχει ως στόχο τη βελτίωση της λειτουργικότητας και ευελιξίας των Κέντρων Πρόληψης, προκειμένου να μπορέσουν να συμβάλλουν στη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων.
