Του Χρήστου Μηλίτση
Ήρθες, ήρθες Καλοκαίρι κι’ ο Θεός πολλά
με το Άγιο του το χέρι, σκόρπισε καλά.
Η άνοιξη μας αποχαιρέτησε… Έφυγε, αφού μας κατάβρεξε κυριολεκτικά. Ο τελευταίος μήνας της, ο Μάης, έριξε βροχές πολύ καταστροφικές, βροχές με το τουλούμι, όπως λένε στο χωριό μου. Οι γεωργοί το Μάη δεν θέλουν καθόλου βροχή γιατί πλαγιάζουν και σαπίζουν τα σιτηρά τους στα χωράφια και ο σανός που κόβουν και προμηθεύονται για τα ζώα τους στα χορτολίβαδα (στον καταραμένο τόπο το Μάη μήνα βρέχει) λένε. Το Καλοκαίρι αρχίζει από το μήνα Ιούνη. Στο δεκάμηνο Ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν τέταρτος μήνας του χρόνου. Όταν όμως το ημερολόγιο αυτό αναμορφώθηκε από το Νουμά Πομπήιο, πήρε την έκτη θέση και έκτοτε είναι ο έκτος μήνας του χρόνου.
Πήρε το όνομα του από το όνομά της θεάς Ζούνο, όπως έλεγαν με δεύτερο όνομα την Ήρα, τη γυναίκα του Δία, που είναι προστάτρια του οίκου και του γάμου, στην οποία ήταν αφιερωμένος ο μήνας αυτός. Μερικοί υποστηρίζουν ότι χρωστά το όνομα του στον πρώτο Ύπατο της Ρώμης, Λεύκιο Ιούνιο Βρούτο. Από το μήνα αυτό αρχίζει το καλοκαίρι. Για το καλοκαίρι υπάρχει ο μύθος ότι ο ήλιος που καίει με τις καυτερές ακτίνες του και ξεραίνει αρκετά από εκείνα που ο ίδιος πρότερα δημιούργησε με τις ζωογόνες ακτίνες του, λέει η παράδοση ότι αυτό συμβαίνει επειδή ο Ηρακλής φόνευσε τα παιδιά του και τη γυναίκα του Μεγάρα, όταν η Ήρα που τον μισούσε σάλεψε τα μυαλά του και του υπέβαλε την ιδέα ότι τα παιδιά δεν ήταν δικά του, αλλά του Ευρυσθέα. Από το λαό αποδίδονται αρκετές ονομασίες στο μήνα αυτό, που αναφέρονται είτε στη σχέση με τις εποχές, είτε με τις αγροτικές εργασίες που σχετίζονται μ’ αυτόν.
Τον λένε Πρωτογιούλι, δηλαδή πρώτος μήνας στην αρχή του Καλοκαιριού. Λέγεται και Θεριστής. «Αρχές του θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή» λέει μια λαϊκή παροιμία. Λέγεται επίσης Κερασάρης, γιατί ωριμάζουν τα κεράσια. Στη Πελοπόννησο και στα νησιά μας που η παραγωγή των σύκων έχει για αυτούς μεγάλη σημασία τον ονομάζουν συκολόγο, γιατί το μήνα αυτόν γίνεται η γονιμοποίηση των δέντρων της συκιάς με καρπούς άγριας συκιάς που κρεμούν στα ήμερα δέντρα. Επειδή τότε αρχίζει το θερινό ηλιοστάσιο τον λένε και Λιοτρόπη καθώς και Αϊ- Γιαννίτη από τη γιορτή Προδρόμου.
Oι γεωργοί ακονίζουν τα δρεπάνια και σφυρηλατούν τις κοσιές κόβουν τα χόρτα στα λιβάδια, τα ηλιάζουν, τα δένουν δεμάτια και τα μεταφέρουν στους αχερώνες, ετοιμάζουν τη τροφή για τα ζώα τους. Ιούλιος. Όσοι δεν πρόλαβαν το θερισμό, συνεχίζουν το θέρισμα και τις πρώτες μέρες του Ιούλη. Αυτός είναι ο έβδομος μήνας του χρόνου. Πήρε το όνομα του απ’ τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Ιούλιο Καίσαρα, που έζησε τον πρώτο π.Χ. αιώνα. O λαός τον λέει Αλωνάρη, ή Αλωνιάτη ή Αλωνιστή γιατί τότε αλωνίζονται τα σιτηρά. Στ’ αμπέλια, γίνονται οι τελευταίες εργασίες, κορφοτσακίσματα και ραντίσματα. Τα κεράσια, τα αχλάδια έχουν ωριμάσει. Κάπου-κάπου μαυρίζει και καμιά ρόγα από σταφύλι. «Τζίτζικας ελάλησε, μαύρη ρόγα γυάλισε». Στις 20 Ιουλίου είναι η γιορτή του Αϊ-Λιά. Τότε οριοθετούνε την αλλαγή του καιρού, από το Καλοκαίρι στο Χειμώνα.
Χαρακτηριστική είναι η παροιμία «απ’ τα Ηλιός, γυρνάει ο καιρός». Ακολουθεί ο Αύγουστος. Είναι ο τελευταίος μήνας του Καλοκαιριού. Ονομάστηκε έτσι, από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο το 27 π.Χ., προς τιμήν του Αυτοκράτορα Οκτωβριανού, όταν αυτός έλαβε το τίτλο του Αυγούστου, που στη Ρωμαϊκή γλώσσα θα πει σεβαστός. Διακρίνεται για το λαμπρό φεγγάρι, Δυο φορές το χρόνο το φεγγάρι λάμπει τόσο πολύ. «Το φεγγάρι το Γενάρη, ήλιος της ημέρας μοιάζει», λέει ο λαός, (του Αυγούστου το φεγγάρι, Διάολος θε να το πάρει) έλεγαν οι κλεφτές, γιατί με το λαμπερό φως του, δεν τους, ήταν εύκολη η κλεψιά. Τον Αύγουστο, γίνονται και τα σταφύλια. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω. (Ζήσε Μάη, να φας τριφύλλι) και τον Αύγουστο σταφύλι). Στις 6 από τον Αύγουστο, γιορτή του Σωτήρος, άλλοτε πήγαιναν σταφύλια και τα διάβαζαν στην Εκκλησιά. Αυτόν τον μήνα τον αγαπάει πολύ ο λαός γι’ αυτό και λέει «Αύγουστε καλέ μου μήνα, να ήσαν δυο φορές το χρόνο». Στα ορεινά μέρη από τα μέσα του και ύστερα αρχίζει να μυρίζει ο χειμώνας. Οι μέρες έχουν μικρύνει και οι νύχτες από το τελευταίο δεκαήμερο του Ιούνη μέχρι το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου έχουν μεγαλώσει δυο ώρες, για το λόγο αυτό αρχίζουν τα νυχτέρια. Το λέει μια λαϊκή παροιμία «Από Μάρτη μεσημέρι και από Αύγουστο νυχτέρι» και μια άλλη «Από Μάρτη καλοκαίρι κι’ από Αύγουστο χειμώνα».
Αλλού λένε «Μαύρη ράγα, μαύρη κάπα», έρχονται δηλαδή οι βροχές. «Να ‘μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, κι’ όλο το χρόνο κόκορας και γάτος το Γενάρη», λέει ένας άλλος μερακλής. Αυτόν το μήνα έχουμε και μερικές θρησκευτικές γιορτές. Στις 6 γιορτάζεται η Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Στις 23, γιορτάζονται τα εννιάμερα της Παναγίας, στις 29 η μνήμη του αποκεφαλισμού του Ιωάννου του Προδρόμου. Είναι η γιορτή του Αι-Γιαννιού του Ρηγανά, όπως τον λέει ο λαός. Αυτή τη μέρα οι άνθρωποι νηστεύουν. Δεν τρώνε κρέας, ψάρια, γαλακτερά, λάδι, και άλλα αρτύσιμα. Δεν πίνουν κρασί και δεν τρώνε κόκκινο ή μαύρο σταφύλι. Το ψωμί δεν το κόβουν με το μαχαίρι, το σπάζουν με τα χέρια. Oι προγονοί μας, τις πρώτες μέρες του Αυγούστου τις έλεγαν «δρίμες».
O αγροτικός και προπάντων ο ποιμενικός κόσμος, διατηρεί πλατιά τη πρόληψη για τις δρίμες που τις αποκαλεί ημερομήνια. Παρακολουθεί από τις πρώτες μέρες του μήνα κάθε μέρα και κάνει τις προβλέψεις του για το τι καιρό θα κάνει ο κάθε μήνας του επομένου χρόνου. Από εργασίες, ολοκληρώνεται ο αλωνισμός, γεμίζουν τ’ αμπάρια και ετοιμάζονται οι κάδες για το καινούργιο κρασί.
