Του Χάρη Αμμανατίδη,
Μηχανικού Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης,
Msc Περιβαλλοντικής Πολιτικής & Διαχείρισης
e-mail: [email protected]
Η πλατεία Πανεπιστημίου που ορίζεται από τις οδούς Δημητριάδος, Παύλου Μελά, Ερμού και Μακεδονομάχων είναι μια καινούρια σε σχέση με την ιστορία της πόλης πλατεία, η οποία δημιουργήθηκε με αρχικό στόχο την ανάδειξη του κτιρίου της πρώην Καπνοβιομηχανίας Ματσάγγου, το οποίο αγοράστηκε και ανακαινίζεται σταδιακά από το Πανεπιστήμιο. Στο πρώην βιομηχανικό συγκρότημα και από την βορειοανατολική πλευρά του κτιρίου που ορίζεται από την οδό 28ης Οκτωβρίου (πρώην Αλεξάνδρας), έχει ήδη εγκατασταθεί το τμήμα Οικονομικών Σπουδών του Πανεπιστημίου και συνεχίζεται με αυτήν την επανάχρηση η ιστορία του κτιρίου στην πόλη του Βόλου, ενώ δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη οι διαδικασίες για την επανάχρηση του κτιρίου που «βλέπει» στην οδό Ερμού. Για την πλατεία Πανεπιστημίου έχουν γραφτεί πολλά κατά τη φάση της μελέτης αυτής, καθώς υπήρξε μια ευκαιρία για τη δημιουργία ενός ελεύθερου χώρου σε μια περιοχή που το είχε ανάγκη, καθώς βρίσκεται σε πυκνοκατοικημένη περιοχή, ενδιάμεσα στον νοητό άξονα της πλατείας Δημαρχείου και της πλατείας Αγίου Νικολάου.
Ο σχεδιασμός και οι στόχοι για τη λειτουργία της πλατείας
Σύμφωνα με την τότε (2012) τεχνική έκθεση των υπηρεσιών του Δήμου Βόλου «Η διαμόρφωση της πλατείας έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός πολυδύναμου χώρου, ο οποίος θα εξυπηρετεί διάφορες χρήσεις, όπως ο περίπατος, η ανάπαυση, η συγκέντρωση πλήθους για συναυλίες, ομιλίες, εκθέσεις και γενικότερα, κάθε είδους εκδηλώσεις και φυσικά, θα είναι προσιτός από όλες τις ομάδες του πληθυσμού. Ο συνδυασμός των διαφορετικών χρήσεων οδηγεί και στον συνδυασμό των διαφόρων υλικών της τελικής επιφάνειας, έχοντας ως βασική προϋπόθεση, την διατήρηση της επιφάνειας του πρασίνου σε ποσοστό πάνω από το 50% της επιφάνειας της πλατείας. Η επιλογή των «σκληρών» υλικών, για την επίστρωση της υπόλοιπης επιφάνειας, έγινε με γνώμονα το «πάντρεμα» αφ’ ενός φυσικών υλικών τοπικής προέλευσης (πέτρες Πηλίου, βότσαλα) και αφ’ ετέρου του σκυροδέματος, που είναι μεν ένα σύνθετο υλικό, αλλά αποτελεί εδώ και χρόνια μέρος της ζωής μας, φυσικά με κατάλληλη επεξεργασία και πρόσμικτα υλικά, ώστε να έχουμε την επιθυμητή υφή για τελική επιφάνεια. Η ανάγκη για προστασία από τον θόρυβο και το καυσαέριο της οδού Δημητριάδος, οδηγούν στην δημιουργία ενός φράγματος από ψηλό και μέσου ύψους πράσινο, το οποίο ωστόσο να επιτρέπει την οπτική επαφή με την πλατεία και να μην δίνει την εικόνα του απρόσιτου. Η ίδια λογική, λιγότερο αυστηρά, διατηρείται και στην πλευρά κατά μήκος της οδού Παύλου Μελά. Έτσι η μεγαλύτερη επιφάνεια του πρασίνου, δημιουργείται στο νότιο και δυτικό τμήμα της πλατείας, ενώ στο βόρειο και ανατολικό τμήμα είναι συγκεντρωμένο το τμήμα με τα σκληρά υλικά επίστρωσης, ώστε να δημιουργείται ένας ενιαίος επίπεδος χώρος, ο οποίος να βοηθάει στην πραγματοποίηση των εκδηλώσεων. Η όλη διαμόρφωση θα συμπληρωθεί με τα απαραίτητα καθιστικά, τα οποία θα είναι κατασκευασμένα από το ίδιο υλικό των επιστρώσεων και, φυσικά από τον απαραίτητο φωτισμό, με ψηλά φωτιστικά που θα δίνουν την απαραίτητη φωτεινότητα στον χώρο και χαμηλά φωτιστικά που θα αναδεικνύουν τα φυλλώματα των δέντρων».
Αξιολόγηση για την επίτευξη των στόχων
Έξι χρόνια μετά, λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους που έχουν τεθεί και την πραγματική λειτουργία της πλατείας σε σχέση με τη λειτουργία της πόλης, έχουμε να επισημάνουμε τα εξής:
Α) Η Πλατεία Πανεπιστημίου δεν έχει αποκτήσει (ακόμη) τον εμβληματικό χαρακτήρα που της αξίζει ως μία από τις πλέον κεντρικές πλατείες, καθώς η ζωή της πόλης που ορίζεται γύρω από αυτήν εξαντλείται κυρίως στη διέλευση πεζών (βορειοανατολική πλευρά, οδός Ερμού) και στη διέλευση αυτοκινήτων (νοτιοδυτική πλευρά, οδός Δημητριάδος), χωρίς να αποτελεί ανάγκη να διασχίσει κάποιος την πλατεία, ενώ παρανόμως σταθμευμένα μοτοποδήλατα και μηχανές δημιουργούν φυσικά εμπόδια. Οπότε, οι κάτοικοι δεν ορίζουν στις μετακινήσεις τους ως σημαντικό σημείο τη διέλευσή τους μέσα από αυτήν, κάτι που δεν συμβαίνει π.χ. στην πλατεία Ελευθερίας, που η διέλευση και μόνον εντός αυτής δημιουργεί την εικόνα ως σημαντική οντότητα στην πόλη.
Β) Κεντρική χρήση από την πλευρά του δήμου Βόλου αποτέλεσε κατά τη χειμερινή περίοδο η εγκατάσταση του Εργοστασίου Σοκολάτας, μια διεργασία που ελκύει χιλιάδες πολιτών, ιδιαίτερα μικρών παιδιών. Αυτή η διαδικασία έχει προφανέστατα οφέλη ως προς τη χρήση του χώρου από χιλιάδες χρήστες-κατοίκους-επισκέπτες, ωστόσο αφενός μεν η παροδικότητα της εγκατάστασης , αφετέρου δε η εγκατάσταση μιας σχετικά ογκώδους προσωρινής κατασκευής, δημιουργεί ερωτηματικά και προβληματισμούς. Ωστόσο, η χρήση της πλατείας για τη συγκεκριμένη εγκατάσταση, σίγουρα βοηθά στην κατανόηση της ύπαρξης αυτής της πλατείας στην πόλη του Βόλου.
Γ) Οι χρήσεις που αναπτύσσονται γύρω από την πλατεία και ειδικά στη δυτική πλευρά αυτής (οδός Παύλου Μελά), δεν είναι συμβατές στην έλξη περιπατητών για τη χρήση της πλατείας ως χώρου περιπάτου- αναψυχής, ενώ ταυτόχρονα το μικρό σχετικά εύρος της Πλατείας δεν μπορεί να φιλοξενήσει ταυτόχρονα διαφορετικές δραστηριότητες χωρίς να υπάρχει όχληση.
Δ) Η πλατεία έχει τον κατάλληλο φωτισμό κατά τη διάρκεια της νύχτας και αναβαθμίζει την περιοχή και ταυτόχρονα δεν αποτελεί εμπόδιο η μη ύπαρξη ζωής το βράδυ για τη διέλευση από αυτήν, καθώς δεν υπάρχουν σκοτεινά σημεία που να φοβίζουν για πιθανή ύπαρξη ενδεχόμενων παραβατικών στοιχείων.
Τι πρέπει να γίνει
Η πλατεία κατά τη γνώμη μας έχει έναν στατικό χαρακτήρα ως χώρος ελεύθερου πρασίνου, και για να αποκτηθεί ο ρόλος που της αξίζει θα πρέπει:
– Να «αγκαλιαστεί» περισσότερο από φορείς και συλλογικότητες ως σημείο συγκέντρωσης πολιτών για τη διενέργεια ομιλιών, συζητήσεων κλπ, ώστε να αποκτήσει την αναγνωρισιμότητα που της αξίζει
– Να μελετηθεί κατ’ αρχάς και να επιτευχθεί η απομάκρυνση της πιάτσας ταξί επί της οδού Παύλου Μελά, που δημιουργεί ένα νοητό μόνιμο όριο
– Να διερευνηθεί η δυνατότητα δημιουργίας άλλων χρήσεων επί των κτιρίων που είναι χωροθετημένα επί της οδού Παύλου Μελά ή τουλάχιστον να επιτευχθεί η δημιουργία ενός μόνιμου γκράφιτι κατόπιν έγκρισης αρμόδιας αρχιτεκτονικής επιτροπής που θα «συνεχίζει» την πλατεία επί των κτιρίων
– Να αστυνομευθεί η περιοχή για να αποφευχθεί το φαινόμενο παράνομης στάθμευσης μοτοποδηλάτων και μηχανών.
– Να επαναμελετηθεί η πλατεία σε σχέση με τη δυνατότητα διαγώνιων και κάθετων διελεύσεων πεζών.
Η πλατεία Πανεπιστημίου αποτέλεσε ένα «δώρο» στην πόλη του Βόλου, με την έννοια ότι με ενέργειες κατ’ αρχάς του Πανεπιστημίου και ακολούθως του δήμου αποκτήθηκε ένας νέος ελεύθερος χώρος. Η επανατοποθέτηση των δεδομένων και η επαναχάραξη νέων στοιχείων θα δώσουν στην πόλη περισσότερα θετικά στοιχεία και στην πλατεία το ρόλο που της αξίζει, ως μία από τις πλέον κεντρικές πλατείες του Βόλου.
