Του Ιωάννη Καλλέ, Προέδρου του Δ.Σ. της ΕΘΕΜ
Πριν λίγες ημέρες η Περιφέρεια Θεσσαλίας, η Περιφερειακή Ένωση Δήμων (ΠΕΔ) Θεσσαλίας και η Εταιρία Θεσσαλικών Μελετών (ΕΘΕΜ) κατέθεσαν αίτηση ενώπιον του Συμβουλίου Επικρατείας (ΣτΕ) ζητώντας την ακύρωση της πρόσφατης απόφασης (Δεκέμβριος 2017) της κυβέρνησης με την οποία εγκρίθηκε η αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης (Σ.Δ.) υδάτων στο Υδατικό Διαμέρισμα (Υ.Δ.) Θεσσαλίας και στο Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Στερεάς.
Την ίδια ακριβώς στιγμή, φυσικά από εντελώς διαφορετική σκοπιά, οι τοπικοί φορείς της Αιτωλοακαρνανίας με τη σύμπραξη ποικίλλων αυτοονομαζόμενων οικολογικών οργανώσεων (WWF κλπ.) κατέθεσαν δικόγραφο ζητώντας την συνέχιση της μέχρι σήμερα εκκρεμής δίκη για την ακύρωση των προηγούμενων Σχεδίων συμπροσβάλλοντας και τα νυν Σχέδια Διαχείρισης.
Εκ πρώτης,μάλιστα, φαίνεται ότι την ίδια στιγμή και για τα ίδια νέα Σχέδια Διαχείρισης, οι μεν θεσσαλικοί φορείς παραπονιόνται για την μη πρόβλεψη μεταφοράς νερών από τον ποταμό Αχελώο, οι δε Αιτωλοακαρνάνες για την πρόβλεψη μεταφοράς νερών.
Παράδοξο; Τι ακριβώς συμβαίνει;
Όλοι πλέον γνωρίζουν ότι ο θεσμός των Σ.Δ. που καθιερώθηκε από τη σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία (60/2000) έχει καθοριστική σημασία αφενός για την προστασία των υδάτινων συστημάτων, την οικολογική ισορροπία, την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών (π.χ. πλημμύρες) αφετέρου για την αναπτυξιακή διαδικασία μιας περιοχής (γεωργία, παραγωγή ενέργειας κλπ), συνεπώς επηρεάζει αποφασιστικά τη ζωή μας και το μέλλον μας. Όπως είναι φυσικό στην διαβούλευση για την έγκριση των Σ.Δ. εκφράζονται συχνά αντικρουόμενες απόψεις σε τεχνικά και οικονομικά θέματα, διαμορφώνοντας συμφέροντα ανάμεσα στους διάφορους χρήστες νερού (άρδευση, ενέργεια, ύδρευση κ.ά.) αλλά και ρυπαντών (π.χ. βιομηχανία, κτηνοτροφία) και φυσικά δεν λείπουν οι πολιτικές και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις.
Το Υ.Δ. Θεσσαλίας αποτελεί κατά την άποψή μας τυπική περίπτωση όπου βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για να εμφανιστούν τέτοιες αντιπαραθέσεις, συχνά μάλιστα σε υπερθετικό βαθμό.
Ας δούμε σε τι αφορούν:
- Αρδεύσεις-Αγροτική Παραγωγή, οι επιδιώξεις για περιορισμό των αρδευόμενων εκτάσεων με επίκληση (ως συνήθως) των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την ανεπάρκεια των υδατικών πόρων.
- Η μεταφορά νερών από τη γειτονική λεκάνη Αχελώου, όπου εκτός της δυνατότητας ενίσχυσης στο μέλλον του πρωτογενούς τομέα σχετίζεται και με τις μεγάλες δυνατότητες της Θεσσαλία για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, η οποία όμως «βραχυκυκλώνεται» από διάφορα ενεργειακά και μη συμφέροντα, ακόμα και εντός της ΔΕΗ (παραγωγή ενέργειας από άλλες πηγές ενέργειας είτε ΑΠΕ, είτε φυσικό αέριο, είτε από λιγνίτη), που εκφράζονται μέσω ποικίλων φορέωνμεταξύ των οποίων και εκ των αυτοαποκαλούμενων οικολογικών οργανώσεων. Οι πρόσφατες αντιπαραθέσεις για την αδειοδότηση της Μεσοχώρας και η μετά την αδειοδότηση διαφαινόμενη πλέον στασιμότητα, αλλά και η κυβερνητική απόλυτη απραξία στην συνέχιση του ΥΗ Σταθμού της Συκιάς αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα.
- Η άτοπη και άσκοπη ιδεολογικοποίηση τεχνικών-επιστημονικών ζητημάτων και λύσεων, όπως είναι εν προκειμένω η μεταφορά ή μη νερών, και η ιδεοληπτική προσέγγιση στην οποία συγκλίνουν κόμματα, οργανώσεις αλλά και κάποια ΜΜΕ με βάση την προστασία του περιβάλλοντος μονοπωλώντας το «προνόμιο» της οικολογικής ευαισθησίας. Έξοχο παράδειγμα της στάσης αυτής η όλως πρόσφατη κυβερνητική άνωθεν απόφαση στο πλαίσιο της πρόσφατης αναθεώρησης των Σχεδίων να μην τεθεί καν σε διαβούλευση και επιστημονική σύγκριση κανένα απολύτως σενάριο μεταφοράς νερών από το όμορο Υδατικό διαμέρισμα. Η ιδεοληψία ακύρωσε την επιστημονική δεοντολογία και ορθή μεθοδολογία αποκλείοντας εξαρχής ενδεχόμενες λύσεις και την σύγκριση τους για την εξεύρεση της βέλτιστης εξ αυτών. Αλλά και πριν την πρόσφατη αναθεώρηση των Σχεδίων η ιδεοληψίακαι συνακολουθά ο ανορθολογισμός είχεπαίξει το παραλυτικό του ρόλο ειδικά στη Θεσσαλία, όπου τα Σ.Δ. του 2014 διαμόρφωσαν ένα προνομιακό πεδίο δράσης στον τομέα της Διαχείρισης Υδάτων, αφού καμμιά ουσιαστική πρόοδος δεν υπήρξε στην εφαρμογή των μέτρων που προβλέπονταν στο Σ.Δ. του 2014 και στην ωρίμανση (κατ’ ελάχιστο) των έργων που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων του Σ.Δ. και της οδηγίας. Η επίκληση της οικολογίας και οι μεγαλοστομίες για το περιβάλλον την ίδια περίοδο φυσικά πλεονάζουν.
Τι επομένως συμβαίνει με τις νυν προσφυγές στο ΣτΕ;
Τα νυν Σχέδια Διαχείρισης,προς αποφυγή παρερμηνειών, είναι σαφές ότι αποκλείουν την όποια μεταφορά νερών προς το θεσσαλικό διαμέρισμα.Με τους λόγους που επικαλούμαστε στην προσφυγή μας κατά των νυν Σχεδίων Διαχείρισης αναλάβαμε την πρωτοβουλία να σταθούμε απέναντι στον ιδεοληπτικό ανορθολογισμό, τα επιμέρους συμφέροντα και στις τοπικιστικές εμμονές, να αναδείξουμε τις παραλείψεις σε επιστημονικά-τεχνικά θέματα, την αβεβαιότητα και το υπερβολικό κόστος των λύσεων που ενέκρινε η κυβέρνηση, την «πρόνοια» να μην διοργανώσει έναν ευρύτατο και ουσιαστικό διάλογο στα κρίσιμα αυτά θέματα.
Αντίθετα η προσφυγή των Αιτωλοακαρνάνων, των συμπορευόμενων οργανώσεων, αλλά και πολιτικών κομμάτων και στελεχών, που ποικιλοτρόπως στηρίζουν τις απόψεις τους, συνειδητοποίησαν ότι, παρότι τα νερά του Αχελώου δεν συνυπολογίζονται στο ισοζύγιο υδάτων του Υ. Διαμερίσματος Θεσσαλίας, το Αναθεωρημένο Σχέδιο Διαχείρισης Δυτικής Στερεάς δεν εξαιρεί ρητά την δυνατότητα για ολοκλήρωση των έργων Άνω Αχελώου. Απώτερη άρα και σταθερή στόχευση των εν λόγω φορέων η κατεδάφιση των έργων Άνω Αχελώου, διότι, αλήθεια είναι, πως αλλιώς θα δικαιολογηθεί ευσχήμως στην βάση περιβαλλοντολογικών και οικονομοτεχνικών κριτηρίων η επένδυση σε νέα έργα.
Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι επί πολλά χρόνια οι προαναφερόμενοι πρόβαλαν τον ισχυρισμό πως το ΣτΕ και η Ευρώπη μέσω του ΔΕΚ «απαγορεύουν» τα έργα Αχελώου και πολλοί, ακόμα και Θεσσαλοί, είχαν πειστεί για αυτό. Στην πραγματικότητα όμως ούτε το ΣτΕ αλλά ούτε και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο «τους έκαναν τη χάρη» έως σήμερα να εκδώσουν αποφάσεις με σαφείς, όπως επιδιώκουν, απαγορεύσεις για τα έργα Αχελώου. Δεν έχουν άλλωστε τέτοια δικαιοδοσία τα Δικαστήρια, τα οποία κρίνουν το σύννομο ή μη της απόφασης και όχι την ουσία της αυτή καθαυτή. Ήδη με την υπόθεση της Μεσοχώρας και την πρόσφατη αδειοδότησή της οι ισχυρισμοί αυτοί διαψεύστηκαν πλήρως, οπότε αναζητούν εκ νέου στηρίγματα νομιμότητας στις επιδιώξεις τους και για αυτό και επανέρχονται στο ΣτΕ.
Ταερωτήματα όμως προς το Δικαστήριο αυτή τηφόρα τίθενται από τους Θεσσαλούς, αφορούν το συνολικό υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας και καλούν την άλλη πλευρά να απαντήσει στα εξής: Το Σχέδιο που εγκρίθηκε συνιστά ρεαλιστική λύση για την υπέρβαση του μέγιστου οικολογικού προβλήματος του υδατικού ελλείμματος στη θεσσαλική λεκάνη (Πηνειός και υπόγειοι υδροφορείς); Και εάν ναι, τότε γιατί η πολιτική απόφαση να αποκλειστεί εκ των πρότερών η λύση με μεταφορά νερών; Ποιος και γιατί φοβήθηκε την επιστημονική σύγκριση και τεκμηρίωση των λύσεων με και χωρίς μεταφορά; Για δεν έγινε η απαιτούμενη από την Οδηγία διαβούλευση; Πότε και πως ακριβώς θα καλυφθεί το έλλειμμα των 250 εκ. κυβ. που αφήνει η μη μεταφορά; Ποιο είναι το περιβαλλοντολογικό αποτύπωμα των υφιστάμενων έργων μεταφοράς σε σύγκριση με τα νέα,που θα τα αντικαταστήσουν, εντός του υδατικού διαμερίσματος της Θεσσαλίαςκαι πως αλήθεια μπορεί να γίνει η σύγκριση τη στιγμή που αυτά τα νέα έργα δεν περιγράφονται; Πως εξηγείται η παράλειψη συνδυαστικής αξιολόγησης της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης που θα επέλθει από την εγκατάλειψη του έργου μεταφοράς ύδατος 250 εκ. m3 ανά έτος από τη λεκάνη απορροής του ποταμού Αχελώου στη λεκάνη απορροής του ποταμού Πηνειού και την κατασκευή πέντε νέων φραγμάτων και πολλών άλλων μικρότερων πεδινών και άλλων ταμιεύσεων στο Υδατικό Διαμέρισμα Θεσσαλίας προς επίτευξη του αυτού στόχου;
Είναι επομένως σαφές ότι οι ενστάσεις μας που μας οδήγησαν σε προσφυγή κατά του Αναθεωρημένου Σ.Δ. δεν είναι ούτε πολιτικές,ούτε ιδεολογικές, ούτε τοπικιστικές, αλλά εντάσσονται στον αγώνα που κάνουμε ως μη κερδοσκοπικός επιστημονικός φορέας ενάντια στην ανορθολογική ιδεοληψία, την άγνοια, αλλά και τα διάσπαρτα εκείνα συμφέροντα που δρούνε κατά των έργων στη Θεσσαλία και αντικειμενικά «μπλοκάρουν» τις αναπτυξιακές της προοπτικές και την αξιοποίηση των όποιων χρηματοδοτικών δυνατοτήτων υπάρχουν σήμερα και θα υπάρξουν στο μέλλον.
