Η φτωχοποίηση, ως αποτέλεσμα του τουριστικού προϊόντος

Του Πασχάλη Εμμανουήλ, Δημοτικού Συμβούλου Δ. Σκιάθου

Στα πλαίσια των σπουδών μου στον τομέα των Ανθρωπιστικών επιστημών στο τμήμα της Ανθρωπογεωγραφίας του Ε.Α.Π., καταθέτω με ανησυχία και σεβασμό για τον τόπο μου, σκέψεις που αφορούν τον τουριστικό τομέα, με άξονες τη χωρική διάρθρωση και τον πολιτισμό.

Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε την πορεία των αιτιών της κρίσης, που μας ταλανίζει εδώ και αρκετά χρόνια, ως ένα ντόμινο εξελίξεων, οι αρχικές αιτίες του οποίου καταλήγουν στην απουσία πολιτιστικών αξιών. Το αρχικό λοιπόν αυτό αίτιο κατά την γνώμη μου, μεταφέρει την κρίση στο κοινωνικό πλαίσιο το οποίο με τη σειρά του και μετά από κοινωνικές διεργασίες υπόγειων διεργασιών, μετατρέπεται σε οικονομική κρίση που σαφέστατα αποτελεί το παραγόμενο αποτέλεσμα και όχι το αρχικό αίτιο.

Βασικό αξίωμα της ρεαλιστικής προσέγγισης στον επιστημονικό κλάδο, δεν υπήρξε η απλή καταγραφή γεγονότων, αλλά η ανάγκη διερεύνησης πίσω από τη βιτρίνα και την επιφάνεια των γεγονότων. Εδώ το επιστημονικό καθήκον δεν επαφίεται στην απλή εννοιολογική αναφορά, αλλά ενσκήπτει μέσω της έρευνας στη ανακάλυψη των μηχανισμών και κυρίως των αιτιών που διαμορφώνουν το τοπίο.

Όπως σε κάθε τόπο, έτσι και στον δικό μας, αυτή η ανακάλυψη των αιτιών εξαρτάται από την πρόσβαση σε εργαλεία όπως ταστατιστικά στοιχεία, οι μετρήσεις και οι ποσοτικοί πίνακες, τα οποία δυστυχώς απουσιάζουν μη επιτρέποντας, όχι μόνο ασφαλή συμπεράσματα, αλλά την απουσία δυνατότητας διαμόρφωσης πολιτικών.

Μια απλή υπενθύμιση σε όλους, της εξελικτικής πορείας του τουρισμού μας πιθανόν να οδηγούσε τα υποκείμενα σε μια νοσταλγική και επιδερμική παρατήρηση αυτής της διαδρομής. Πεπεισμένος όμως σε απόλυτο βαθμό ότι οι αλληλεπιδράσεις του κοινωνικού ιστού διαμορφώνουν το τοπίο, χωρίς απαραίτητα να συνειδητοποιούν αυτό τον ρόλο, στρέφομαι στις αιτιατές σχέσεις της κοινωνίας μας και του τοπικού τουριστικού χάρτη. Ζούμε λοιπόν την πραγματικότητα που συνειδητά δεν έχουμε επιλέξει, ενώ συγχρόνως ο πολίτης απενοχοποιεί την οποιαδήποτε κοινωνική και συμμετοχική ευθύνη του στα δρώμενα, διοχετεύοντας το ανάθεμα σε τρίτους!

Βασικό συστατικό της πραγματικότητας και πυρήνας των εξελίξεων σε όλες τις κοινωνίες, όπως προανέφερα, παραμένει ο πολίτης και οι εκάστοτε επιλογές του, άλλοτε στο γενικότερο πολιτικό πεδίο και άλλοτε με την μεσοπρόθεσμη επαγγελματική του δραστηριότητα και ανάπτυξη. Σε αντίθεση με την επιστήμη της Ανθρωπογεωγραφίας που εξετάζει το χώρο άλλοτε ως φυσική και άλλοτε ως κοινωνική κατασκευή, η Σκιάθος, αναλύεται συσχετίζοντας εποχικές και χωρικές χαρτογραφήσεις. Αν λοιπόν κατ αρχάς αποσαφηνιστούν οι μηχανισμοί και οι συσχετισμοί, πιθανόν σε τοπικό επίπεδο πάντα, να αποκαλυφθούν και τα πραγματικά αίτια της ιδιόρρυθμης τουριστικής μας οικονομίας.

Η πολιτική αδυναμία συνειδητοποίησης των αναγκών οδηγεί στον εξ απαλών ονύχων ανάγκη για σχεδιασμό του χώρου. Έτσι, οι δημοτικές αρχές βυθισμένες στην αυταπάτη της «μοναδικότητας του νησιού» δεν αντιλήφθησαν ποτέ το κόστος απουσίας, σχεδιασμού, οργάνωσης και προγράμματος βασισμένα σε χρονοδιαγράμματα και οργανογράμματα, στοιχεία απαραίτητα όχι μόνο στον τουριστικό σχεδιασμό αλλά και στις πολιτιστικό/κοινωνικές δομές. Μια σειρά από μη-δράσεις όπως η απουσία χωρικών χαρακτηρισμών, ο μη-ορισμός δηλαδή συγκεκριμένων δραστηριοτήτων σε συγκεκριμένες περιοχές υποβιβάζει όλες τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στο συγκεκριμένο και μη-ορισμένο τόπο, λόγω του συνωστισμού πολλών χρήσεων τελείως διαφορετικών μεταξύ τους (Βλ. Παπαδιαμάντη.) Ως αποτέλεσμα διαφαίνεται ολοκάθαρα η φτωχοποίηση του χώρου, η προσέλκυση τουριστών χαμηλής πολιτιστικής και οικονομικής αξίας καθώς και η απουσία επενδύσεων από μεγάλες εταιρίες από όλους τους χώρους. Για παράδειγμα στην εστίαση απουσιάζει η επένδυση μιας επώνυμης όπως τα Goody’s, στην ένδυση μια φίρμα του μεγέθους ARMANI, και ακόμα πιο ενδεικτικό η απουσία ενός κοσμηματοπωλείου μεγέθους ZOLOTA το οποίο υπάρχει σε όλους τους οικονομικά ισχυρούς τουριστικούς προορισμούς, αποδεικνύει τη θέση της Σκιάθου ως υποβαθμισμένου τουριστικού προορισμού. Ο συνωστισμός, φαινόμενο της φτωχοποίησης και αποτέλεσμα της αδιαφορίας, διακρίνεται και σε άλλους τομείς πιστοποιώντας ότι η διαχείριση και διευθέτηση του χώρου αποτελεί την άκρη του νήματος προς την αναβάθμισή στον τουριστικό και πολιτιστικό χώρο. Η ανάγκη κατασκευής νέου λιμένος η και δημιουργίας παρκινγκ για παράδειγμα, αναδεικνύει την όλο και περισσότερο βεβαρημένη ατμόσφαιρα, που περισσότερο φαντάζει ως το αστικό τοπίο μιας σύγχρονης και άναρχης επαρχιακής πόλης παρά ως «παράδεισος του Αιγαίου».

Σε όλο αυτό το σκηνικό, οι δημοτικές αρχές, μεθυσμένες από την εξουσία και την αυταπάτη που τους δημιουργεί, «ο παράδεισος του Αιγαίου» βουτηγμένες σε μια διαπλοκή ανόητων μικροσυμφερόντων, θαυμάζουν το καράβι που σιγά σιγά βυθίζεται οραματιζόμενες ότι…. θα το μετατρέψουν σε υποβρύχιο! Ανήμπορες να σχεδιάσουν το μέλλον και να αντιληφθούν το παρών, μετατρέπονται σε παγερούς θεατές της κίνησης. Μοναδικό δείγμα ύπαρξης ενδιαφέροντος παραμένουν οι δραστήριοι σύλλογοι πολιτών και διάφορες άτακτες και ασυγχρόνιστες χρονικά, ενέργειες Δημοτικών συμβούλων αλλά και Δημάρχων.

Ο απαρχαιωμένος τουριστικός στόλος με την σειρά του συνεπικουρεί στην κατεύθυνση της υποβάθμισης. Η αποεπένδυση, βασικό χαρακτηριστικό της κτιριακής παρακμής, αποτελεί γάγγραινα για ένα προϊόν όπως ο τουρισμός που απαιτεί επανεπένδυση των κερδών με στόχο, τουλάχιστον την παραμονή σε ένα αξιόλογο επίπεδο. Η μερίδα του λέοντος από τα επιχειρηματικά κέρδη αντλούνται συνήθως από εποχικούς επιχειρηματίες, τα οποία τον Οκτώβριο μήνα αποχαιρετούν τον τόπο μαζί με τους ιδιοκτήτες τους και εφόσον έχουν κυριολεκτικά στραγγίσει το νησί, αφήνοντας πίσω μια κοινωνία απαξιωμένη που προσπαθεί να επιβιώσει πολιτιστικά μέχρι το επόμενο καλοκαίρι! Σε συνδυασμό με την επιδεικτική απουσία κανονιστικών διατάξεων, ωθεί τις ανορθόδοξες πρακτικές συγκεκριμένων επαγγελματιών που λυμαίνονται τον χώρο και συντελούν καταλυτικά στη δημιουργία του πύργου της Βαβέλ που αναδύεται.

Ο τουρισμός, όπως επισημάναμε, δεν είναι ένα ξερό και ανεξάρτητο προϊόν, η οικονομική κρίση που διανύουμε είναι αποτέλεσμα μιας αιτιατής σχέσης κρίσεως στον πολιτισμό μας, τις αξίες μας και την ταυτότητα μας, που καταλήγει σε εμάς, μέσω των μονοπατιών της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης. Τρομακτική κοινωνική επίπτωση της πολιτιστικής κρίσης, λόγω της χειμερίας νάρκης που επιφέρει η εγκληματική αδιαφορία για οποιαδήποτε πολιτιστική δραστηριότητα το χειμώνα, αποτελεί η εκτόξευση των καταθλιπτικών επεισοδίων , φαινόμενο, που απαιτεί μια προσεκτική και βαθιά προσέγγιση, και είναι ικανό από μόνο του να επανεκκινήσει και δραστηριοποιήσει όλους τους αρμόδιους φορείς ψυχικής υγείας. Ο αυξημένος αριθμός του μητρώου ανέργων στον Ο.Α.Ε.Δ. που αφορούν το νησί καθώς και οι εκατοντάδες επισκέψεις από ομάδες πολιτών σε άπορες οικογένειες τις ημέρες των Χριστουγέννων, συνηγορούν στην άποψη ότι κάτι συμβαίνει λάθος σε ένα νησί που κάθε καλοκαίρι αιωρούνται εκατοντάδες εκατομμυρίων ευρώ, κάνοντας ορατό, ότι το πρόβλημά μας δεν είναι η οικονομία αλλά η διαχείρισή της καθώς και η απουσία δομών πολιτισμού.

Συμπερασματικά… αποτελεί πίστη μου ότι μια πολιτική χωρικής διευθέτησης θα επούλωνε σε πρώτο χρόνο τις άμεσες και εμφανείς πληγές. Σε συνδυασμό με ένα φιλόδοξο μακροπρόθεσμο πλάνο με αιχμή τις δράσεις πολιτιστικού, θα τακτοποιούσε σε ικανοποιητικό βαθμό πολλά καίρια ζητήματα και θα φώτιζε έστω και αχνά την επόμενη μέρα…

Η επένδυση στον πολιτισμό και στον χώρο, η εμφύσηση στο πληθυσμό ενός οράματος που τοποθετεί τη Σκιάθο ως πολιτιστική πρωτεύουσα του αιγαίου, η δημιουργία μουσείων, εκδηλώσεων, σεμιναρίων, συνεδρίων, η ανάδειξη του Κάστρου, της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, της θρησκευτικής, αρχαιολογικής, ναυτικής παράδοσης, σε συνδυασμό ξανά, με την απαράμιλλη ομορφιά του τοπίου που οφείλουμε να προστατεύσουμε, θα μεταβάλλει σταδιακά και μόνιμα την υφιστάμενη κατάσταση.

Σ αυτή την προσπάθεια θεωρώ ότι η πολιτική είναι το μόνο άμεσο και αποτελεσματικό εργαλείο για να υλοποιηθούν ιδέες και προτάσεις. Αναγνωρίζοντας την αποτελεσματικότητα σου και το έργο όλων, είμαι σίγουρος ότι όλοι είναι απαραίτητοι και μοναδικοί στον σχηματισμό μιας ομάδας που θα ασχοληθεί ενεργά με τον πολιτικό χώρο. Χωρίς καμία διάθεση καπηλείας της πορείας όλων, τουναντίον θαυμάζοντας το έργο πολλών, θα ήθελα να εκφράσω, τη δική μου ανησυχία για τον τόπο και την επιθυμία για την από κοινού προσπάθεια για βελτίωση της ποιότητας ζωής μας.

Θα ήταν πραγματικά εξαιρετικό να κατορθώσουμε όλοι μας να συνεργαστούμε και ξεκινώντας, μέσα από τη δημιουργία μιας πολιτιστικής – τουριστικής αντιδημαρχίας, που θα αποτελέσει πρώτη μου επιλογή, να στοχεύσουμε στο μέλλον, με τα κατάλληλα όμως εργαλεία και της δυνατότητες που θα μας δίνει μια δημοτική αρχή.

Με εκτίμηση