Του Δημήτρη Αντωνίου, Καθηγητή Αγγλικής
aglo.academia@gmail.com
Ουκ έστιν αριθμός μεθόδων διδασκαλίας ξένων γλωσσών, και δη της Αγγλικής. Οποιοσδήποτε «αποκτά» τον τίτλο του καθηγητού και ανερχόμενος επί της έδρας διδασκαλίας δύναται να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε μέθοδο διδασκαλίας, κατά το δοκούν, εκτός και αν είναι υπάλληλος, οπότε ακολουθεί και εφαρμόζει τις οδηγίες των εργοδοτών του.
Υπήρξα προσωπικά αυτήκοος μάρτυς πολλών περιπτώσεων όπου οι πάσης φύσεως και κατηγορίας διδάσκοντες, υπό τον οίστρο της «από καθ’ έδρας» εξουσίας, αυθεντίας και πολυγνωσίας, διδάσκουν στους μαθητές τους ή ακροατές τους οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί κανείς εντός ή εκτός αντικειμένου.
Ωστόσο, όσον αφορά τις «ξένες γλώσσες» και συγκεκριμένα της Αγγλικής, η οποία κάθε άλλο παρά ξένη είναι, προφανώς κάποτε ΗΤΑΝ, αλλά για τους σύγχρονους Έλληνες, χωρίς την πολύ καλή γνώση της Αγγλικής δεν μπορούν να επιβιώσουν, ιδιαίτερα άπαξ και βρεθούν εκτός ελληνικής επικράτειας. Η διδασκαλία λοιπόν αυτής της γλώσσας που συμβαίνει να είναι η παγκόσμια ηγέτιδα δεύτερης γλώσσας, μετά την μητρική γλώσσα όλων των λαών, στη χώρα μας, ο πλέον διαδεδομένος και δημοφιλέστατος τρόπος διδασκαλίας, υπήρξε, αλλά και συνεχίζει να υπάρχει, ο Αγγλικός χρόνος παρακειμένου του ρήματος ειμί, τα λέει πολύ καλύτερα, has been, ο παραδοσιακός τρόπος της μετάφρασης, δηλαδή όπως διδάσκοντο ή και ακόμα διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά.
Βεβαίως, εδώ υπάρχει μία «μικρή» διαφορά, οι αναφερόμενες κλασικές γλώσσες «θεωρούντο» νεκρές, από μία άποψη αυτό είναι σωστό, διότι δεν ακούγονται, δεν ομιλούνται, δεν χρησιμοποιούνται, ΑΛΛΑ εάν αφαιρέσουμε το Ελληνικό και Λατινικό στοιχείο από όλες τις Ινδο-Ευρωπαϊκές γλώσσες, με προεξάρχουσα την Αγγλική, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα επικρατήσει η γλώσσα της Βαβέλ και η επικοινωνία μεταξύ των λαών κυριολεκτικά θα καταρρεύσει. Υπό αυτή λοιπόν την έννοια οι δύο κλασικές γλώσσες, τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά, ζουν και βασιλεύουν και τον κόσμο κυριεύουν.
Ερχόμαστε τώρα στην περίπτωση ή μάλλον τρόπο και μέθοδο διδασκαλίας της Αγγλικής μέσω διήγησης και υπαγόρευσης. Αδιαμφισβήτητα η διήγηση προηγείται της υπαγόρευσης, διότι αρχίζει, όχι σχεδόν, αλλά στην κυριολεξία από τη νηπιακή μας ηλικία, και ο γνωστός Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Βασίλης Αναγνωστόπουλος θα ήταν ο πρώτος που θα επιβεβαίωνε τον ισχυρισμό του γράφοντος. Τα εκατοντάδες ή και χιλιάδες παραμύθια που ακούν τα νήπια δεν είναι τίποτε άλλο από διηγήματα που μεταβιβάζονται και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Τώρα όσον αφορά την υπαγόρευση, αυτή, κατά κάποιον τρόπο, λαμβάνει μία άλλη εκπαιδευτική και ακαδημαϊκή μορφή. Αυτή παρουσιάζεται στους μαθητές ή ακροατές ενώ είναι ήδη κάποιας ωριμότητας, μορφωτικού και εκπαιδευτικού επιπέδου.
Ερχόμαστε τώρα στην περίπτωση της διδασκαλίας της Αγγλικής μέσω υπαγόρευσης. Πρώτα μία διευκρίνιση, λέγοντας υπαγόρευση δεν εννοούμε πως αυτό μπορεί να γίνει μετά από ορισμένες ώρες ή συγκεκριμένο χρόνο διδασκαλίας της γλώσσας, την υπαγόρευση που επαγγελόμεθα, ή καλύτερα προτείνουμε, είναι ένα μέρος του συστήματος, και η λέξη σύστημα σημαίνει κάτι το οποίο αποτελείται από διάφορα μέρη και η γλώσσα είναι το κατ’ εξοχήν πολύπλοκο αλλά και τρομερά απλό σύστημα επικοινωνίας. Είναι πολύπλοκο όταν το διδάσκουν οι μη σχετικοί και τρομερά απλό όταν το μαθαίνουμε αβίαστα ως η μητρική μας γλώσσα.
Η προτεινόμενη μέθοδος, δεν πρόκειται περί κάποιας υποθετικής ή θεωρητικής άποψης, τουναντίον, πρόκειται περί εφηρμοσμένης μεθόδου η οποία αδιαμφισβήτητα απεδείχθη άκρως αποτελεσματική, άκρως διαχρονικής αξίας και άκρως χρηστικής εφαρμογής, παράδειγμα: Εάν ένας μαθητής ρωτάει στα Αγγλικά τι σημαίνει η λέξη νόμος:Sir, what does law mean? Και ο καθηγητής απαντά: A law is a kind of written rule that has legal value and power and it has been imposed or passed by a government or a parliament. All modern nations in the world have laws and according to their laws the nations are governed. Ελληνιστί, Ένας νόμος είναι ένα είδος γραπτού κανόνα ο οποίος έχει νομική αξία και δύναμη και έχει επιβληθεί ή ψηφιστεί από μία κυβέρνηση ή ένα κοινοβούλιο. Όλα τα σύγχρονα κράτη στον κόσμο έχουν νόμους και σύμφωνα με τους νόμους τους τα κράτη κυβερνώνται. Σε επίπεδο Lower, πολύ περισσότερο σε επίπεδο Advanced & Proficiency η υπαγόρευση μπορεί να εφαρμοστεί με εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Περιττό να τονιστεί πως η μετάφραση αναφέρεται προς χάριν των αναγνωστών της στήλης και σε καμία περίπτωση δεν υπαγορεύεται στους μαθητές. Επίσης πρέπει να τονιστεί μετ’ εμφάσεως, with emphasis, πως οι μαθητές σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη μητρική τους γλώσσα, και βεβαίως ακριβώς το ίδιο ισχύει και για τον διδάσκοντα ή διδάσκουσα.
Η υπαγόρευση θα μπορούσε να συνεχιστεί κατά τον ίδιο τρόπο και να αναφερθεί τι συμβαίνει όταν δεν σεβόμαστε τους νόμους, ποιες είναι οι συνέπειες των παράνομων πράξεων, ποιες είναι οι υποχρεώσεις των πολιτών, των δικαστών, των δικηγόρων κλπ. κλπ.
Τα οφέλη της υπαγόρευσης: Οι μαθητές αποθανατίζουν στα τετράδιά τους τι είπε ο καθηγητής τους στην άλλη γλώσσα. Μπορούν να διατηρήσουν αυτές τις υπαγορεύσεις σε όλη τους τη ζωή. Ο καθηγητής από την πλευρά του μπορεί να ζητήσει από τους μαθητές του να κάνουν μία επανάληψη των όσων τους απηγόρευσε τον τελευταίο μήνα, και ο καθηγητής επίσης δεν είναι υποχρεωμένος να θυμάται τι υπαγόρευσε, διότι απλά ζητάει από έναν μαθητή του το τετράδιό του, το φωτοαντιγράφει και προγραμματίζει ένα τεστ επανάληψης.
Προαπαιτούμενα της υπαγόρευσης: Εδώ τα πράγματα σοβαρεύουν, ως γνωστόν τα γραπτά μένουν, ενώ τα λόγια πετούν και αλίμονο από τα γραπτά λόγια που μπορούν να αναπαραχθούν και να διανεμηθούν, μάλιστα τώρα στην κυριολεξία εν ριπή οφθαλμού, χάρις την εξέλιξη της τεχνολογίας. Αλλά όταν είμαστε βέβαιοι για ότι γράφουμε και ότι υπαγορεύουμε, δεν χρειάζεται να προβληματιζόμαστε, μήπως και μας κακολογήσουν.
Η υπαγόρευση πέραν των άλλων θετικών πλευρών, αναγκάζει τους μαθητές να προσέχουν τι λέει ο εκάστοτε διδάσκων αλλά και ο διδάσκων θα πρέπει να προσέχει τι λέει διότι τα λόγια του καταγράφονται. Η προσοχή ή καλύτερα η ακρόαση από την πλευρά των μαθητών δεν πρέπει να θεωρείται πάντα ως δεδομένη. Οι Αγγλο-Σάξονες έχουν δύο διαφορετικές λέξεις, μία για σκέτο ή απλά ακούω to hear, και μία για ακούω μετά προσοχής to listen. Η υπαγόρευση, άμεσα και αποτελεσματικά επιβάλει το listen διότι χωρίς αυτό δεν μπορούν οι μαθητές να μετατρέψουν τον προφορικό λόγο σε γραπτό. Βέβαια, ταυτόχρονα με την υπαγόρευση εμπλέκεται η προφορά, το συντακτικό, η σωστή και ακριβής χρήση των λέξεων κλπ., κλπ. Το σημαντικότερο όλων είναι το γεγονός ότι οι μαθητές μπορούν να έχουν στα τετράδιά τους για πάντα τι τους υπαγόρευσε ή διηγήθηκε ο καθηγητής ο οποίος, ανά πάσα στιγμή μπορεί να ζητήσει από τους μαθητές του να κάνουν μία επανάληψη μιας συγκεκριμένης ύλης που υπαγορεύτηκε και να διαγωνιστούν.
Κατά τη διάρκεια της άσκησης του λειτουργήματός του ο γράφων ενθυμείται μία χαρακτηριστική περίπτωση μαθητού, ο οποίος είχε αναγάγει την υπαγόρευση σε σπορ και χόμπυ, που σημαίνει ότι κάνω κάτι ως διασκέδαση, και μόλις ο διδάσκων άρχιζε να διηγείται κάτι, εκείνος αυθόρμητα και αυτόματα έγραφε. Σαν αποτέλεσμα αυτής της συνήθειας, ο συγκεκριμένος μαθητής ανταμείφθηκε με τη διάκριση που του αποδόθηκε από το Πανεπιστήμιο του Cambridge όταν απέκτησε το Cambridge Proficiency με Α στην ηλικία των 13 ετών, και αυτό δεν είναι και πολύ σύνηθες… Ο τότε έφηβος, νυν νεαρός δικηγόρος στην πόλη μας, πολλά υποσχόμενος και όμως, παραμένει μετριόφρων και σεμνός.
Κανένας τρόπος διδασκαλίας δεν είναι πανάκεια, panacea, βλέπετε ο όρος είναι διεθνής, αλλά η διδασκαλία εμπλέκει και θα έπρεπε να εμπλέκει πειραματισμό, education involves experimentation. Η ιδανική μορφή εκμάθησης μιας άλλης γλώσσας θα ήταν η αφήγηση να γίνεται όπως και στη μητρική μας και η τεράστια συλλογή των θεσσαλικών παραμυθιών του κ. Βασίλη Αναγνωστόπουλου, αποτελεί μία θαυμάσια πηγή και ένα θησαυρό δίγλωσσης διήγησης σε δημόσιο χώρο. Επίλεκτα παραμύθια του κ. Αναγνωστόπουλου είναι ήδη μεταφρασμένα στα Αγγλικά από τον γράφοντα και «αδημονούν» να εκδοθούν σε δίγλωσση έκδοση. Ας ελπίσουμε πως στο μέλλον το κοινό θα έχει τη χαρά να απολαμβάνει τα θεσσαλικά παραμύθια σε δίγλωσση έκδοση.
Είναι λυπηρό που η διδασκαλία των ξένων γλωσσών, στις πλείστες των περιπτώσεων περιορίζεται εντός των αιθουσών διδασκαλίας και σπάνια ή και ποτέ δεν γίνεται χρήση υπό μορφήν συζήτησης, ή διαλόγου, ή διήγησης σε δημόσιο χώρο, όπου θα μπορούσε να λαμβάνει τη μορφή ενισχυτικής διδασκαλίας και εμπέδωσης της γνώσης πέραν των αιθουσών διδασκαλίας.
