Της Δωροθέας Πέρπερα, εκπαιδευτικού/perpera online
Εξαιρετικά σημαντικός θεωρείται ο έγκαιρος και άρτιος επαγγελματικός προσανατολισμός των νέων, σήμερα μάλιστα που υπάρχει μια πληθώρα εκπαιδευτικών και επαγγελματικών επιλογών, αλλάζουν διαρκώς οι ανάγκες της αγοράς εργασίας, ενώ παραμονεύει το φάσμα της ανεργίας. Οι συνθήκες αυτές σε συνδυασμό με το σκεπτικό ότι η επαγγελματική δραστηριότητα ενός ατόμου καλύπτει το 1/3 της ενήλικης ζωής του καθιστούν δύσκολη για τους εφήβους τη διερεύνηση της ιδανικότερης για εκείνους επαγγελματικής αποκατάστασης, χωρίς την ύπαρξη μιας ουσιαστικής καθοδήγησης.
Το ζήτημα που απασχολεί τους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι «τι θα κάνω μετά;», «με ποιο κριτήριο να επιλέξω το μελλοντικό μου επάγγελμα;», «ποιο επάγγελμα έχει μέλλον;». Συνήθως μάλιστα, αν ρωτηθούν, απαντούν πως σωστό είναι να κάνουν την επαγγελματική τους επιλογή με βάση τη δυνατότητα που θα έχει αυτή για εξεύρεση εργασίας και για οικονομική αποκατάσταση. Με λίγα λόγια ενδιαφέρονται για ένα επάγγελμα με σίγουρο μέλλον. Η προσωπικότητα και τα ενδιαφέροντα του εφήβου συνήθως μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα.
Ωστόσο, πώς μπορούν να γίνουν τέτοιες προβλέψεις τόσο νωρίς; Ο έφηβος που είναι σήμερα 16 ετών και επιδιώκει πανεπιστημιακές σπουδές θα βγει στην αγορά εργασίας το νωρίτερο σε 7‐8 χρόνια. Στο διάστημα αυτό η σημερινή κατάσταση στην αγορά εργασίας το πιθανότερο είναι να έχει ήδη ανατραπεί. Μπορεί τα δεδομένα στην αγορά εργασίας να έχουν αλλάξει, νέα επαγγέλματα να έχουν εμφανιστεί και άλλα επαγγέλματα που είναι ίσως δημοφιλή σήμερα να μην έχουν πια ζήτηση.
Τα παιδιά είναι φυσικό να ταλαντεύονται. Λίγα είναι εκείνα που έχουν αποφασίσει τι θέλουν να κάνουν στη ζωή τους. Το πιο ρεαλιστικό κριτήριο, λοιπόν, για την επιλογή επαγγέλματος είναι η φυσική τάση του παιδιού, το να επιλέξει ό,τι του ταιριάζει με βάση τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις του. Μόνο τότε θα έχει ψυχική ισορροπία και θα γίνει πολύ καλό στο αντικείμενό του, γεγονός που θα το οδηγήσει σε πιθανότητες σταδιοδρομίας.
Σημαντικότερος και αποφασιστικότερος παράγοντας που επηρεάζει την επαγγελματική εξέλιξη του ατόμου είναι το οικογενειακό του περιβάλλον. Η συμβολή των γονέων είναι αποτελεσματική, όταν στηρίζουν τα παιδιά τους όχι με υπερπροστατευτικότητα ή με καταπίεση. Τα βιώματα της παιδικής ηλικίας, οι τρόποι ανατροφής και τα επαγγελματικά πρότυπα που καθιερώνονται από τους γονείς, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της οικογένειας και η μόρφωση των γονέων αποτελούν μερικές από τις διαστάσεις της οικογένειας που επηρεάζουν άμεσα τις επαγγελματικές επιλογές και αποφάσεις και την επαγγελματική εξέλιξη των εφήβων.
Οι σχέσεις των γονέων με τα παιδιά τους πρέπει να είναι τέτοιες που να βοηθούν τους νέους να σχηματίσουν ολοκληρωμένη εικόνα για τον εαυτό τους, να τους ενθαρρύνουν στις επιλογές τους και να τους βοηθήσουν να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους.
Καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο επαγγελματικός προσανατολισµός είναι µια εξελικτική διαδικασία. Οι βάσεις όμως θα μπουν στην παιδική ηλικία… Οι γονείς, χρειάζεται να αφουγκράζονται συνέχεια τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών, ώστε να τα οδηγήσουν στο δρόμο που εκείνα κάποτε θα διαλέξουν. Oι γονείς έχουν τη δυνατότητα μέσα από το παιχνίδι και την αυτοαπασχόληση να βοηθήσουν τα παιδιά να ανακαλύψουν τις ιδιαίτερες κλίσεις τους και να τους τις ενισχύσουν.
Έρευνες δείχνουν ότι το παιδί μπορεί να στραφεί πιο εύκολα σε επαγγέλματα που είναι συγγενή με τις δραστηριότητες που το ενδιαφέρουν στον ελεύθερο χρόνο του. Αυτά που το παιδί επιλέγει με δική του πρωτοβουλία ως δραστηριότητα δείχνουν συχνά τη φυσική τάση ενός παιδιού προς ένα επαγγελματικό χώρο.
Αυτό που χρειάζεται αρχικά είναι να βοηθήσουμε ως γονείς από μικρή ηλικία κάθε παιδί να μπει στη διαδικασία ανακάλυψης του ίδιου του εαυτού του, προσφέροντάς του τη δυνατότητα έκφρασης των συναισθημάτων του, από τη μια πλευρά, και των ιδιαίτερων σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του, από την άλλη. Είναι αναγκαίο να τα βοηθάμε να αισθάνονται ικανά και να μην απογοητεύονται από τις μικρές αποτυχίες τους. Μέσα από τις παρέες και τη συναναστροφή το παιδί μαθαίνει την ομαδικότητα, αποκτά αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, αυτοπειθαρχεί, στοιχεία σημαντικά για όποιο επάγγελμα κι αν διαλέξει στο μακρινό μέλλον.
Σ’ αυτή την πρώιμη φάση οι γονείς θα του δώσουν τις πρώτες ευκαιρίες ν’ αποκαλύψει τα ταλέντα και τις κλίσεις του. Στη συνέχεια, τη σκυτάλη θα πάρουν οι εκπαιδευτικοί. Με την συνεργασία σχολείου-οικογένειας επιτυγχάνεται η ενημέρωση των γονέων πάνω σε θέματα ανάπτυξης και εξέλιξης των παιδιών τους ούτως ώστε να συνειδητοποιήσουν το ρόλο τους σχετικά με την επαγγελματική ανάπτυξη των παιδιών τους.
Οι γονείς καλό είναι να αρχίσουν τις συζητήσεις που αφορούν τη σταδιοδρομία αρκετά νωρίτερα από την εφηβική ηλικία. Αναζητώντας νωρίς τις επιλογές τους οι νέοι εστιάζουν στο μέλλον, επιλέγουν σχετικές δραστηριότητες, ορίζουν τις προσδοκίες τους και προετοιμάζονται γι’ αυτό.
Είναι σημαντικό να κρατούν ανοιχτές τις διόδους επικοινωνίας, τη συνεργασία και το γόνιμο διάλογο πάντα με απώτερο στόχο να μάθουν στα παιδιά τους να θέτουν ρεαλιστικούς στόχους και να λαμβάνουν μόνα τους σημαντικές αποφάσεις αλλά και να είναι ευέλικτα. Ας μην ξεχνάμε ότι πολλοί άνθρωποι αλλάζουν επάγγελμα κάποια στιγμή, επειδή δεν βρίσκουν δουλειά στον τομέα τους ή επειδή απλά δεν τους γεμίζει πλέον η δουλειά τους και θέλουν να ασχοληθούν με κάτι άλλο.
Θα ήταν τέλος πολύ βοηθητικό να ενθαρρύνουν τα παιδιά να παίρνουν όση περισσότερη πληροφόρηση γίνεται σχετικά με όλα τα δυνατά πεδία απασχόλησης και να παροτρύνουν το παιδί τους να παρακολουθήσει ένα συμβουλευτικό πρόγραμμα επαγγελματικού προσανατολισμού.
Ας θυμόμαστε πως τα μόνα χαρακτηριστικά που παραμένουν σταθερά και αποτελούν βασικό συστατικό για την επαγγελματική ανάπτυξη είναι οι κλίσεις και πως αν το παιδί αγαπά το επάγγελμα που διάλεξε, θα κοπιάσει περισσότερο για να πετύχει και την επιθυμητή οικονομική αποκατάσταση.
