ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Η εικόνα και το είδωλο

η-εικόνα-και-το-είδωλο-121655

Tου Δημήτρη Μποσνάκη

Ο άνθρωπος έχει ανάγκη από ένα είδωλο, μια ανεστραμμένη εικόνα, έναν καταραμένο ήρωα, για την κάθαρση της ψυχής, για τον εφησυχασμό της συνείδησης, για να πιστεύει στην ορθογνωσία του περιβάλλοντος κόσμου. Κάθε σκιά στην εφησυχασμένη συνείδηση προκαλεί αναταραχή, διασάλευση της τάξης, επαναπροσδιορισμό των πραγμάτων.

Για τον σκοπό αυτό παγιώθηκε η θρησκεία, το κράτος, η άρχουσα τάξη, ο νόμος, το “ο καθείς εφ’ ω ετάχθη”. Και το τηρούμε ευλαβικά. Ως συμπλήρωμα της ευταξίας των πραγμάτων, διαμορφώθηκε η φυλή, η γλώσσα, τα έθιμα για την εξομοίωση, τα ήθη ως αυτόβουλος αυτοπεριορισμός. Και τα υπηρετούμε με επιπρόσθετο φανατισμό. Όλα τα παραπάνω εκφράζονται με μια και μοναδική εικόνα, τη σημαία. Και σ’ αυτήν υποκλινόμαστε ευλαβικά. Επομένως το είδωλο είναι μια συλλογική έννοια. Με αυστηρά καθορισμένες διαστάσεις, με πρόσωπο και επί μέρους χαρακτηριστικά. Μια μορφή για να τη λατρεύουμε ή να την καταριόμαστε.

Η εικόνα, προερχόμενη από το “εικός”, σημαίνει το “φυσικό”, το θεμελιώδες στοιχείο της φύσης, το αρχέτυπο της δημιουργίας των επί μέρους πραγμάτων, που είναι σταθερό και παγκόσμιο. Αποτυπώνει αυτό που βρίσκεται πέρα από την πεπερασμένη διάνοια, στον κόσμο της φαντασίας και της ενόρασης. Η τέχνη, η φιλοσοφία, η επιστήμη, πασχίζουν να δημιουργήσουν την πραγματική εικόνα του κάθε πράγματος. Όμως η εμφάνιση της εικόνας απαιτεί την εξιλαστήρια θυσία των ανθρώπων.

Η κατάσταση των πραγμάτων δεν είναι στάσιμη. Διαγράφει μια εξελικτική πορεία από τη μια φάση του πολιτισμού στην άλλη. Για παράδειγμα η θρησκεία. Η πορεία του ανθρώπου προς την αφαίρεση του υψηλού πέρασε από διαδοχικά στάδια. Από το υλικό αντικείμενο, στο λαξευμένο είδωλο, στη ζωγραφισμένη εικόνα, στην αφηρημένη σύλληψη της Ανώτατης Δύναμης. Το ίδιο και στην πορεία μιας φυλής. Η φυλή μετακινείται, εξελίσσεται, αλλάζει ρόλους, ακολουθεί ανοδική εξελικτική πορεία. Το ίδιο ισχύει για όλα τα επί μέρους είδωλα. Αν δεν υπήρχε εξέλιξη στα επί μέρους, θα βρισκόμασταν ακόμη στη λίθινη εποχή.

Ο άνθρωπος διαθέτει μια δύναμη που τον ξεχωρίζει. Είναι ο νους. Ο νους δεν συλλαμβάνει μόνο τα αισθητά και όσα μας έχουν παραδοθεί έτοιμα. Έχει τη δύναμη να αναχθεί πέρα από τις αισθήσεις, να συλλάβει δυνάμεις υπεραισθητές, αρχέτυπες εικόνες κοινές για όλους τους ανθρώπους. Ο πολιτισμός ξεκίνησε από μια παγκόσμια αρχετυπική κατάσταση και δύναται να καταλήξει σε μια νέα παγκόσμια ενότητα. Αυτή η διαδικασία περνάει από πολλές μικρές αποκαλύψεις της αρχικής εικόνας, από πολλές επί μέρους ενότητες. Η κάθε μια πασχίζει να γίνει καλύτερη και να προσεγγίσει τη συνολική εικόνα.

Τα είδωλα, προερχόμενα από το “είδος”, είναι εγκλωβισμένα στην αυτάρκεια και στην αυταρέσκεια. Θεωρούν την ύπαρξή τους αρχή του σύμπαντος κόσμου. Μέχρι να έλθουν αντιμέτωπα με τα είδωλα μιας άλλης φυλής. Τότε πρέπει να αναμετρηθούν με τον εαυτό τους, να υποστούν τη δοκιμασία της αυτογνωσίας, να ενδοσκοπήσουν, να ανασύρουν μνήμες μιας προγενέστερης κατάστασης, να αμφισβητήσουν τον περιχαρακωμένο χώρο, το “ταμπού” τους, να ανανεωθούν. Αν δεν το πράξουν, κινδυνεύουν να περιπέσουν στον προοδευτικό αφανισμό, είτε από την ασφυξία του γεωγραφικού τους χώρου είτε από την εισβολή ξένων στοιχείων και το σταδιακό μετασχηματισμό τους. Αυτό που δεν μπορούν να αποφύγουν είναι η συνολική εικόνα και το αρχέτυπο στοιχείο που θέτει την ιστορία σε κίνηση.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου