Ο Λ. Πλατούτσας και το ψήφισμα Φερών
Του Κώστα Σακαβάλα
Φέτος συμπληρώνονται 140 χρόνια από την επανάσταση του 1878 στο Πήλιο και στη Θεσσαλία, και με την ευκαιρία αυτή θα σταθώ σε κάποια γεγονότα που δεν είναι ευρέως γνωστά.
Η Θεσσαλία, μετά την αποτυχία διάφορων επαναστατικών κινημάτων, παρέμενε κάτω από τον τουρκικό ζυγό έως τα τέλη του 19ου αιώνα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1870 ωρίμασαν οι συνθήκες μιας νέας προσπάθειας για ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος.
Την εποχή αυτή το διεθνές κλίμα ήταν θετικό για την ελληνική υπόθεση, αφού οι μεγάλες δυνάμεις θέλανε τον διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ο ρωσοτουρκικός πόλεμος αποτελούσε ιδανική ευκαιρία για ξεσηκωμό. Η απελευθέρωσή της όμως δεν ήταν επιστέγασμα μόνο διπλωματικών ενεργειών αλλά κυρίως αποτέλεσμα σκληρών αγώνων και θυσιών, τόσο των κατοίκων της που αποζητούσαν τη λύτρωση από τους κατακτητές όσο και των απανταχού Ελλήνων καθώς και ξένων.
Στην Αθήνα ιδρύθηκαν σύλλογοι όπως η «Εθνική Άμυνα» και η φοιτητική «Φάλαγγα» και συγκεντρώθηκαν δωρεές για εξοπλισμό. Πολλοί καθηγητές πανεπιστημίου, όπως ο Αφεντούλης και ο Νικολαΐδης ανέλαβαν δράση. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να συνδράμει τον αγώνα. Οργάνωσε τους υπόδουλους Έλληνες (σταυραδέρφια) στα τουρκοκρατούμενα χωριά, επέλεξε και απέστειλε σ’ αυτά φλογερούς και δοκιμασμένους αξιωματικούς και άλλους πατριώτες, ώστε να βοηθήσουν στην επανάσταση και εφοδίασε με όπλα και πυρομαχικά τις επαναστατημένες περιοχές .
Σ’ αυτό το κλίμα πολλοί νέοι μαθητές και φοιτητές οργανώθηκαν στη Φάλαγγα, δημιούργησαν Ιερούς Λόχους, εκπαιδεύθηκαν στα όπλα, μέσα στο κέντρο της Αθήνας και ορκίστηκαν να πολεμήσουν για την πατρίδα.
Οι Έλληνες του εξωτερικού δεν έμειναν αμέτοχοι. Συνέβαλαν οικονομικά στον αγώνα, αλλά και οι ίδιοι οργανώθηκαν και κατέφτασαν για να πολεμήσουν, όπως ο λόχος Ιώνων, νέοι από τη Αίγυπτο, την Κύπρο κ.λπ.
Ξένοι φιλέλληνες και ανταποκριτές ήρθαν να δουν την κατάσταση με τα μάτια τους, και στη συνέχεια ξεσήκωσαν τις πατρίδες τους με τις ανταποκρίσεις τους. Κάποιοι έδωσαν και τη ζωή τους γι’ αυτόν τον αγώνα, όπως ο Κάρολος Όγλ (ανταποκριτής των Times του Λονδίνου).
Στα τέλη του 1877 και στις αρχές του 1878 άρχισαν να φτάνουν στη Μαγνησία, όπως και στις άλλες υπόδουλες περιοχές απεσταλμένοι της κυβέρνησης ή της Εθνικής Άμυνας για να οργανώσουν τους ντόπιους κατοίκους και να κηρύξουν την επανάσταση. Για τις ηρωικές πράξεις των ντόπιων που οδήγησαν στην απελευθέρωση και ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στον εθνικό κορμό το 1881 έχουν γραφεί πολλά, ωστόσο αξίζει να επισημανθούν και κάποιες όχι και τόσο γνωστές πτυχές γεγονότων όπως αυτά συνέβησαν στο χωριό Παλιούρι λίγο έξω απ’ τον Βόλο, αποτίοντας ελάχιστο φόρο τιμής στους ανθρώπους του που και αυτοί επέδειξαν θάρρος και αποφασιστικότητα και με τη δράση τους οδήγησαν στο ποθούμενο.
Από τις μαρτυρίες των εθελοντών αλλά και τον Τύπο της εποχής γίνεται φανερό ότι οι κινήσεις των επαναστατών και η μεταφορά των εφοδίων από το Ελληνικό κράτος προς το Πήλιο γίνονταν από δύο δρόμους. Ο ένας δρόμος ήταν : Σούρπη ή Ν. Μιτζέλα – Κόκκινα (σημερινή Αγχίαλος) -Παλιούρι- Μακρινίτσα και ο άλλος: Σκιάθος – Πλατανιάς – Προμύρι – κ.λπ., που φάνηκε όμως εξαρχής επισφαλής λόγω της δραστηριότητας του τουρκικού στόλου στην περιοχή και λόγω του χειμώνα.
Ο κύριος όγκος των εθελοντών-επαναστατών και των πολεμοφοδίων διακινήθηκε από το Παλιούρι και τα γύρω χωριά Διμήνι, Σέσκλο κ.λπ., την περιοχή Φερών, όπως ονομάζονταν τότε, και κατά την άφιξη και κατά την οπισθοχώρηση.
Πρώτος κατέφτασε στο Παλιούρι από τη Μιτζέλα ερχόμενος ο Ανθυπολοχαγός Λ. Πλατούτσας με σώμα περίπου σαράντα εθελοντών φοιτητών και μαθητών και αρκετά πολεμοφόδια (δύο πλοία) στις 19 Ιανουαρίου του 1878. Μαζεύτηκε το χωριό, ψάλθηκε δοξολογία, κηρύχθηκε η επανάσταση και υψώθηκε η σημαία της επανάστασης , που είχε πάρει προ ημερών από τον υποπρόξενο Βόλου Ι. Τζιώτη. Τις επόμενες μέρες ο Πλατούτσας έκαμε ανάλογες κινήσεις και στα γύρω χωριά Διμήνι, Σέσκλο και Αγ. Γεώργιο (Φερών). Αφού εξόπλισε τους ντόπιους με όπλα κάλεσε συγκέντρωση στο Παλιούρι στις 25 Ιανουαρίου 1878, όπου και εγκρίθηκε ψήφισμα, το οποίο επιδόθηκε στον Τούρκο Διοικητή και τους αντιπροσώπους των ξένων δυνάμεων. Επίσης εκλέχτηκε επαναστατική επιτροπή εννέα μελών, αποτελούμενη από ιερείς, μουχτάρηδες (προέδρους ή σφραγιδοφύλακες) ή τέως μουχτάρηδες και δημογέροντες με πρόεδρο τον Αχ. Τακούση, γραμματέα τον εθελοντή φοιτητή Δ. Στρατηγόπουλο και αρχηγό-εκτελεστή του ψηφίσματος τον ίδιο τον Λ. Πλατούτσα.
Αποσπάσματα από τα απομνημονεύματα του “Αυτόπτη Εθελοντή”.
Τα μέλη της επαναστατικής επιτροπής Φερών, όπως ονομάσθηκε ήταν:
Οι ιερείς: Αθανάσιος Οικονόμου, Δημήτριος Καρασμάνογλους και Κων/νος Μαντοζής,
Απ’ το Παλιούρι οι: Δημήτριος Πλιάτσιακας (ή Μπανιάς τ. μουχτάρης) και Στέργιος Θεοδώρου (Γιαλαμάς),
Απ’ το Διμήνι οι: Κων/νος Καντόλας (τ. δημογέροντας) και Απόστολος Ζάχος (τ. μουχτάρης)
Και οι Νικόλαος Διανέλης (τ. δημογέροντας) και Πολύχρονος Μαργαρίτης (τ. Μουχτάρης), όπως και ο πρόεδρος Αχ. Τακούσης απ’ τα άλλα χωριά της περιοχής .
Όλα τα παραπάνω καταγράφηκαν από τον «ανώνυμο εθελοντή», στα απομνημονεύματά του με τίτλο «ΑΚΡΙΒΗΣ ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΙΣ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΤΙΝΩΝ ΠΡΟΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΙΝ ΤΩΝ ΣΕΛΙΔΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ 1878», που εκδόθηκαν στην Κέρκυρα το 1895 και αποτυπώθηκαν σε δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής (Λαός 24-1-1878, Εφημερίς 15-2-1878 και Ημερήσια Νέα 16-2-1878).
Ποια ήταν η ανταπόκριση των κατοίκων της περιοχής μας πληροφορεί και άλλος εθελοντής, που έχει γράψει απομνημονεύματα, ο Π. Πολίτης, που πέρασε στα μέσα Φεβρουαρίου από το Παλιούρι με το σώμα του καθηγητή μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αθηνών Ν. Νικολαΐδη.
Ο Π.Γ. Πολίτης γράφει: «Την πρωίαν επανελάβομεν την δια των βουνών πορείαν, και μετά την μεσημβρίαν αφικόμεθα εις μικρόν χωρίον, ονομαζόμενον Παλιούρι. … υποφέραμεν πολύ εκ δίψης, μέχρι της ευρέσεως της πηγής. Όλη όμως η δίψα και οι κόποι ημών ελησμονήθησαν εις το Παλιούρι, του οποίου οι κάτοικοι μετά πολλής υπεδέχθησαν ημάς φιλοφροσύνης και αρκούντος επιρηποιήθησαν, αν και οι Τούρκοι είρχοντο πολλάκις μέχρι του χωρίου, και ήτο πολύς φόβος ότι ήθελον τιμωρήσει την υποδοχή μας, αν εμάνθανον αυτήν…. Ήτο η πρώτη Κυριακή των απόκρεω και ανελογιζόμεθα, εκκοκαλίζοντες τους αμνούς ους προσέφεραν εις ημάς το Παλιούρι, τας εν Αθήναις διασκεδάσεις και τας χορεύουσας καλλονάς, ότε δια ν΄αποδείξει ημιν ότι και το Παλιούρι δεν στερείται τοιούτων, η κόρη του φιλοξενούντος, χάρις όλη, με τας χρυσάς εμβάδας και την νωχελή αυτής ενδυμασίαν, έλαμψεν ως μετέωρον εις την αυλήν, ήτις εχρησίμευσεν εις ημάς ως εστιατόριον…».
Και ο λόχος των Ιώνων με τον Μ. Σεϊζάνη πέρασε απ’ το Παλιούρι και αναπαύθηκαν επί μακρόν και, τέλος, η επιστροφή του μεγαλύτερου μέρους των εθελοντών – επαναστατών μετά την αποτυχία της δεύτερης μάχης της Μακρινίτσας πέρασε απ’ το Παλιούρι .
Το Παλιούρι στην επανάσταση του 1878 στο Πήλιο αποτέλεσε προπύργιο των επαναστατών. Η συνδρομή των Παλιουριωτών και των κατοίκων των γύρω χωριών στον αγώνα του 1878 με το ψήφισμα της επιτροπής Φερών, με οδηγούς που κατηύθυναν τους επαναστάτες, με σκοπιές που κρατούσαν τους δρόμους ασφαλείς, με ζώα για τις μεταφορές και με την φιλοξενία των κατοίκων και την περίθαλψη των αγωνιστών είναι δεδομένη.
Ο Λεωνίδας Πλατούτσας ήταν ένας ένθερμος αξιωματικός που έκανε το καθήκον του, κηρύχθηκε «λιποτάκτης» του στρατού, ήταν αγνός αγωνιστής . Από τις πηγές φαίνεται ότι ο Λ. Πλατούτσας έδρασε κατόπιν εντολών. Αποφάσισε να οδηγήσει ομάδα εθελοντών από τη Ν. Μιτζέλα στο Πήλιο, συνοδεύοντας τα όπλα (καραμπίνες και πυροβόλα όπλα Σασεπώ) και πυρομαχικά που είχαν σταλεί με δύο πλοία. Επισκέφτηκε τον υποπρόξενο Βόλου Ι. Τζιώτη και πήρε οδηγίες και τη σημαία. Συνέβαλε στην δημιουργία της επαναστατικής επιτροπής «Φερών», η οποία εξέδωσε ψήφισμα και επέδωσε αυτό ορίζοντας τον ίδιο ως «εκτελεστή του ψηφίσματος Βελεστίνου», όπως έγραψαν οι εφημερίδες της εποχής: Λαός, Εφημερίς, Ημερήσια Νέα κ.λπ. Επολέμησε γενναία στις μάχες της Μακρινίτσας, είχε την ατυχία να χάσει στην πρώτη μάχη του Σαρακηνού της 6ης Φεβρουαρίου πολλούς από τους εθελοντές νέους που είχε μαζί του (αν είναι αληθές το δημοσίευμα της Στοάς 15-2-1878, που επαναλαμβάνει η Εθνική Φωνή 16-2-1878 έχασε 14 από τα 24 παιδιά ). Οι συμπολεμιστές του (Ναούμ και Τακούσης) τον υπερασπίζονται και διαμαρτύρονται όταν αποσιωπάται η ανδρεία του και λησμονείτε ο αγώνας του με αναφορά που στέλνουν στον Τύπο απ’ το Κλήμα Μακρινίτσας στις 23-2 (Εφημερίς 26-2-1878) και ο “Αυτόπτης Εθελοντής” γράφει και εκδίδει απομνημονεύματα για να συμπληρώσει την Ιστορία του Σύγχρονου Ελληνισμού του 1892 του Επαμ. Κυριακίδη που επίσης τον αδικεί. Οι ιστορικοί της περιοχής αποσιωπούν και υποβαθμίζουν το έργο του Πλατούτσα στην επανάσταση του 1878 στη Θεσσαλία.
Σήμερα τιμώντας όλους όσους συνέβαλαν στην επανάσταση του 1878, επανάσταση που ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των μαχών έφερε το 1881 την πολυπόθητη ένωση της Θεσσαλίας με την μητέρα πατρίδα, πιστεύω ότι πρέπει να αναγνωριστεί ο ρόλος όλων των τότε πρωταγωνιστών ή απλών αγωνιστών και να καταγραφεί η ιστορία χωρίς παραλείψεις και μικροψυχίες.
