ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Η μάχη της Σουρβιάς το 1878 μέσα από ένα έμμετρο χρονικό

η-μάχη-της-σουρβιάς-το-1878-μέσα-από-ένα-έμμ-149958

Του Κώστα Λιάπη

Στο φύλλο της περασμένης Κυριακής σας έδωσα, αγαπητοί αναγνώστες, τα καθέκαστα της διήμερης μάχης, που δόθηκε στις 13 – 14 του Γενάρη του 1878 στο μοναστήρι της Σουρβιάς και της πολιορκίας αλλά και της ηρωικής εξόδου απ’ αυτό της πρώτης ομάδας των αγωνιστών της πηλιορείτικης επανάστασης εκείνου του χρόνου. Μαζί με το υπόλοιπο πληροφορικό υλικό σας έδωσα επίσης ένα μικρό απόσπασμα από ένα έμμετρο στιχούργημα γραμμένο από τον παλιό διοικητή του αστυνομικού Σταθμού Πορταριάς Θεόδωρο Μοίρο.

Όπως, επίσης, σας πληροφόρησα, στα χαρτιά μου έχω ένα ακόμα χειρόγραφο έμμετρο χρονικό, γραμμένο από άγνωστο και σύγχρονο με το γεγονός λαϊκό ριμαδόρο, που μου δόθηκε πριν κάμποσα χρόνια από τον μακαρίτη Κάσσανδρο Κωνσταντάκη από την Κορόπη των Μηλεών, εγγονό του Μηλιώτη συναρχηγού της Επανάστασης του 1878 Κων/νου Γαρέφη, που ήταν θείος του γνωστού και συνονόματου Μακεδονομάχου.

Η αλήθεια είναι ότι το εν λόγω στιχούργημα στερείται αρετών, όντας ποιοτικά άτεχνο, ασυνάρτητο στη δομή του και αισθητικά άδροσο στην όλη σύνθεσή του. Εδώ όμως, επειδή –με όλα τούτα τα μειονεκτήματά του– λειτουργεί σαν ιστορικό ντοκουμέντο, έχει λόγο η παρουσίασή του. Ο ανώνυμος «ποιητής» μας αφηγείται με τον δικό του αφελή τρόπο τα δραματικά περιστατικά της μάχης της Σουρβιάς, όπως ο ίδιος τα πληροφορήθηκε από αυτόπτη μάρτυρα, προφανώς αγωνιστή και πιθανότατα από τον Αρβανίτη εθελοντή Τσελεπίτσαρη ή Πίτσαρη, για τον οποίο άλλωστε είναι έκδηλος ο θαυμασμός του.

Και να η δική του έμμετρη εξιστόρηση με την ορθογραφία και τη στίξη της:

«Ο υιός του Τσελεπίτσαρι από την Αλβανία

Ήλθε και εβαπτίστηκε για την ελευθερία.

Μόνος του μοι το έλεγε πως ήτο απ’ τα Κολόνια

κι ότι ποσώς δεν σκιάζεται τα τούρκικα κανόνια.

Τώρα δε π’ ανταμώθηκε Μπαζτέκι και Γαρέφη(1),

ξανά κυρίτω στην τουρκιά, θ’ ανάψη το ντουφέκι(2).

Τα χωργιά της Θεσσαλίας έκαμαν αναφορά,

προσκαλούν τους αρχηγούς τους και ζητούν ελευθεριά.

Αρχηγοί ελευθερίας, στρατιώτες της τιμής

Μη σας τρομάζει ο Αγάς(3)

στο μοναστήρι της Σορβιάς

το έδειξε ο Πίτζαρης.

Οι Τούρκοι και οι Γκέκηδες

και οι Παρασαμλίδες(4)

είναι ως χίλιοι εκατό

και τούτο είναι αληθινό,

ότι είναι όλοι κιοτήδες.

Αμούσαγας εφώναξε και Μωχαμέτ (5) φωνάζει

και ο Χαϊβούζης(6) το σκυλί κράζει κι αναστενάζει

ο Πίτζαρης, Τσέλιος(7), ο Ναούμ(8)

άνδρες νέοι Θεσσαλίας εις τα όπλα παρ’ ευθείς

εγερθήτε να ιδήτε Τούρκων την αδυναμίαν

και Ελλήνων την ανδρείαν έξωθεν μιας Μονής.

το τι θα πει Γενίτσαρις (σικ)

κι ο Ζαχαριάς(9) κι ο Έξαρχος(10) κυτάζουν

πως είναι εβδομήκοντα διόλου δεν τρομάζουν,

ρίπτουν την πρώτη μπαταργιά,

φωνή ηκούσθη βρε παιδιά.

Αργά Αργά και τον Αγά χτυπάται με ελευθεριά.

Ο πόλεμος αρχίνησε κι οι Γκέκιδες ορμούνε

αλλά από τις σφαίρες των Γραικών, βήμα δεν προχωρούνε.

έπεσαν έπεσαν νεκροί Γγκέκιδες και νιζάμι(11)

και πληγωμένους έφεραν εις το Βόλο στο ντιβάνι

εκατόν ογδοήκοντα ηξεύρομεν φονευθέντας

αλλά από τους εβδομήκοντα τους νέους και λευέντας

δεν εφονεύθηκε κανείς

ερώτα και να πιστευθής».

ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΑ, όπως επισημάνθηκε και παραπάνω, είναι φανερό πως ο άγνωστος ριμαδόρος δεν διεκδικεί δάφνες για την ποιητική του δεινότητα, αφού το υποτιθέμενο έμμετρο κείμενό του δεν αντέχει σε καμιά σοβαρή κριτική ανάλυση. Το ίδιο, όμως, θα το ξανατονίσουμε κι αυτό, μπορεί να προβληθεί σαν ιστορικό ντοκουμέντο, αφού με κάποιο τρόπο δίνει μια αρκετά σαφή εικόνα της πρώτης από τις τρεις μάχες που δόθηκαν στο χώρο του Πηλίου κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1878. Μια εικόνα με χαρακτηριστικά επεισόδια της μάχης, με ονόματα πρωταγωνιστών και από τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές και με αριθμητικά στοιχεία τόσο της δύναμης των δυο αντιπάλων όσο και των απωλειών τους. Στοιχεία που η ακρίβειά τους σε κάποιο βαθμό επιβεβαιώνεται και από τις άλλες υπάρχουσες γραπτές μαρτυρίες και κυρίως βέβαια του Σεϊζάνη και του Γαντζοπούλου που είχαν ενεργό συμμετοχή στα πολεμικά γεγονότα εκείνης της χρονιάς.

Φυσικά θα μπορούσε να υποθέσει κανείς πως ο άγνωστος χρονικογράφος έγραψε ό,τι έγραψε πολύ αργότερα από το γεγονός που τον ενέπνευσε, αντλώντας εκ του ασφαλούς στοιχεία από τις γραπτές μαρτυρίες των δυο κυρίως παραπάνω αναφερθέντων χρονικογράφων. Από τον χαρακτηριστικά, όμως, άμεσο, αλλά και λεπτομερειακό τρόπο, που ο ίδιος μας δίνει κάποια από τα καθέκαστα της μάχης, μπορούμε να συμπεράνουμε με σχετική ασφάλεια πως τις πληροφορίες του γύρω απ’ αυτά τις έχει από πρώτο χέρι, από αυτόπτη δηλαδή μάρτυρα των γεγονότων, κι όχι από τα σχετικά κείμενα των Σεϊζάνη – Γαντζοπούλου, οι οποίοι άλλωστε δεν συμμετείχαν στη μάχη της Σουρβιάς κι ό,τι γράφουν το οφείλουν σε πληροφορίες τρίτων. Εξάλλου το στιχούργημα αυτό πρέπει να γράφηκε σε χρόνο που ήταν νωπές ακόμα οι δάφνες των επαναστατών που συμμετείχαν στη μάχη της Σουρβιάς. Κι αυτό έμμεσα διαπιστώνεται από το θαυμασμό και την εκτίμηση του «ποιητή» για τον «ήρωα» Τσελεπίτσαρη. Αισθήματα που προφανώς θα έλειπαν αργότερα, όταν ο τελευταίος απομυθοποιήθηκε και ξέπεσε σε μια φαιδρή «φυσιογνωμία» της Αθήνας.

Και μια κι ο λόγος για τον οπλαρχηγό αυτόν Αρβανίτη που πολέμησε το 1878 στη Σουρβιά αλλά και στις μάχες της Μακρινίτσας για τη λευτεριά της Θεσσαλίας, σημειώνουμε πως στα χρόνια που ακολούθησαν μετά την τελευταία θεσσαλική επανάσταση αλλά και τη δικαίωσή της με την ένωση της Θεσσαλίας με την ελεύθερη Ελλάδα, ο ίδιος υπήρξε μια από τις πιο σπαρταριστές μορφές των πολιτικών αγώνων μεταξύ των Δεληγιαννικών και των Τρικουπικών, που φούντωναν στις δυσμές του 19ου αιώνα στα σταυροδρόμια της πρωτεύουσας.

«Δεληγιαννικός» μέχρι το κόκαλο ο παλιός καπετάνιος, πρωτοστατούσε στις πολιτικές διαδηλώσεις των οπαδών του Δεληγιάννη κατά του Χαρ. Τρικούπη, κρατώντας υψωμένη την γκλίτσα του, μ’ ένα παλιοτσάρουχο στην κορφή της, αγωνιζόμενος με τον τρόπο του για τις …πολιτικές ελευθερίες του καιρού του, όπως αγωνίστηκε παλιότερα και στη μάχη της Σουρβιάς για την εθνική ελευθερία της θετής πατρίδας του…

—————-

(1) Ζήσιμος Μπασδέκης και Κων/νος Γαρέφης: οι συναρχηγοί της πηλιορείτικης επανάστασης του 1878.

(2) Το περιεχόμενο αυτού του στίχου αποδόθηκαν κατ’ έννοια, γιατί ορισμένες λέξεις του δε διαβάζονται.

(3) Εννοείται ο αρχηγός των Γκέκηδων Αμούς Αγάς.

(4) Αγνοώ τη σημασία αυτής της τούρκικης λέξης.

(5-6) Mωχαμέτ – Χαϊβούζης: Βαθμοφόροι των Τούρκων πολιορκητών

(7-8) Μ. Τσέλιος – Ναούμ Κωνσταντινίδης: Μπουλουκτζήδες. Μωραΐτης ο πρώτος, Μακεδόνας ο δεύτερος

(9-10) Ζαχαριάς – Έξαρχος: Μπουλουκτζήδες επίσης. Άγνωστης καταγωγής ο πρώτος, από τα Χάσια ο δεύτερος.

(11) Νιζάμηδες: Οι Τούρκοι στρατιώτες του τακτικού στρατού

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου