Του Δημήτρη Μποσνάκη
Η εξωτερική πολιτική βρίσκεται αυτές τις μέρες στο προσκήνιο. Είτε με το ρόλο που προσπαθεί να παίξει η Ελλάδα στις ενδοαραβικές διαφορές, διεκδικώντας ένα ρόλο ημι-περιφερειακού παίχτη, είτε με τις μελλούμενες εξελίξεις στο όνομα των Σκοπίων, που στοχεύουν να μπουν στο γεωπολιτικό παιχνίδι, είτε με το μετέωρο βήμα της Γερμανίας ως ηγεμονικού παίχτη στην Ευρώπη. Αφετηρία όλων των εξελίξεων είναι η επανάκαμψη της Αμερικής στην πρώτη γραμμή. Η Αμερική του Τραμπ δεν είναι η Αμερική που γνωρίσαμε μέχρι τώρα. Ο Τραμπ δεν είναι ο εκφραστής του αμερικανικού κατεστημένου που άπλωνε το μακρύ του χέρι μέχρι τις ελίτ των συμμαχικών χωρών και διατηρούσε τις ισορροπίες. Στη σημερινή αμερικανική πολιτική ο καπιταλισμός παίζει το τελευταίο του χαρτί και θα το παίξει με σκληρούς όρους. Η Γερμανία στη μετά Μέρκελ εποχή, που δεν θα αργήσει, δεν θα είναι ο παράγοντας σταθερότητας και καθοδήγησης της Ευρώπης, καθώς δεν έχει αυτονομία στον τομέα των όπλων, ούτε στρατιωτικές βάσεις για να συμμετέχει στο σκληρό πόκερ της Ασίας, ούτε και ισχυρές συμμαχίες στη διεκδίκηση μεριδίου των πετρελαίων. Μια πολυκεντρική Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζεται από μαρξιστές οραματιστές, αλλά βρίσκεται μακριά από τον ηγεμονικό καπιταλισμό του ενός κέντρου που βρίσκεται σε εξέλιξη. Για την ώρα όλοι χορεύουν στο χορό του αμερικανο-εβραϊκού πετρελαϊκού λόμπυ που σέρνει ο Ρεξ Τίλλερσον περιοδεύοντας την υφήλιο. Πολιτικοί τύπου Ρέντσι, Τσίπρα, Νετανιάχου και άλλοι τινές δεν είναι παρά ακόλουθοι σ’ αυτό το χορό. Εκ των πραγμάτων, η εξωτερική πολιτική τους οφείλει να είναι διαφορετική από την εσωτερική.
Συνέπεια αυτής της εξάρτησης είναι τόσο η χειραγώγηση της ανάπτυξης, όσο η απουσία ηγεμονικών πολιτικών φυσιογνωμιών και κυρίως η καθίζηση στον τομέα της γνώσης και της πληροφόρησης και η απαξίωση του επιστημονικού προσωπικού. Η αδυναμία της πολιτικής μας να προχωρήσει σε μια δυναμική ανανέωση, σε νέα πολιτικά σχήματα, στην υπέρβαση των συντηρητικών και αναχρονιστικών δομών που αποτελούν τα παραδοσιακά πολιτικά σχήματα, δεν είναι καλός οιωνός. Ο συνωστισμός των πολιτών στα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα, είτε της συντηρητικής Δεξιάς, που βολεύεται με τη βραδυπορία των νέων μορφών παραγωγής και των νέων ιδεών, είτε στις νοσταλγικές μέρες του ανοιχτόχερου ΠΑΣΟΚ, που σκόρπισε μη ανταποδοτικά τα οφέλη της ευρωπαϊκής ένταξης, είτε στις ασύμβατες με τις εξελίξεις ιδεολογίες της Αριστεράς, είναι φαινόμενα άγνοιας, νοσταλγίας και εγκιβωτισμού των μεγάλων μαζών σε ανεπίκαιρες ιδεολογίες. Συνέπεια αυτής της προσκόλλησης είναι να παρεμποδίζεται η πρωτοπορία της γνώσης και της πληροφόρησης. Τα προσκόμματα του συντηρητισμού και του λαϊκισμού είναι σημαντική αιτία για τα δεινά της χώρας. Σήμερα το κέρδος βρίσκεται στην πληροφορία και στο ευέλικτο κεφάλαιο, που δεν αντέχει να είναι γηγενές, αλλά παγκόσμιο. Οι παραδοσιακές μορφές κέρδους, η παραγωγή και το εμπόριο πρώτων υλών, η υπεραξία της γης, μπορούν εύκολα να υπερκερασθούν, ακόμη και να γίνουν βορά του διεθνούς κεφαλαίου και του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός γνώρισε πολλές τέτοιες μεταβατικές περιόδους από την τοπική οικονομία, στο διεθνές εμπόριο και στην κυριαρχία των τραπεζών. Ακόμη και η θεωρία του ζωτικού χώρου υπηρέτησε τελικά τη δύναμη της διεθνούς χρηματιστικής οικονομίας, που ακόμη και μέσα στις κρίσεις της, αποκομίζει κέρδη. Τα γεωπολιτικά σχήματα της αυτοκρατορίας, της φεουδαρχίας, της μοναρχίας, του εθνικισμού, ακόμη και του ριζοσπαστικοποιημένου εθνικοσοσιαλισμού, ξεπεράστηκαν από το ελεύθερο διεθνές εμπόριο και την οικονομία του χρήματος. Ακόμη και όταν δημιουργήθηκαν ανεξάρτητα κράτη, στην ουσία λειτούργησαν σαν φορολογικοί μηχανισμοί και πελατειακό δυναμικό των μεγάλων διεθνών τραπεζικών οίκων.
Το ερώτημα που προκύπτει σήμερα είναι: Πόσο ισχυρή είναι η ελληνική πρωτοπορία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, της διεθνοποιημένης ναυτιλίας, της δράσης της μέσα σε ξένα οικονομικά περιβάλλοντα, κυρίως αμερικανικά, να στηρίξει την ελληνική προοπτική, και πόσο έτοιμο και πρόθυμο είναι το ελληνικό «κατεστημένο» να υποδεχθεί και να συνεργαστεί. Το παρελθόν απέδειξε το αντίθετο και το παρόν στέκεται απρόθυμο και διστακτικό. Κάθε άλλη φωνή που μιλάει για επιστροφή στην εδώδιμη οικονομία, στην καλλιέργεια της γης, στη φθηνή εργασία και σε ένα θολό εθνικισμό είναι βαθιά αναχρονιστική, απατηλή. Αγνοεί τις νέες πηγές πλούτου και πάνω απ’ όλα το μακρύ χέρι αυτών που κινούν τα νήματα και τις ισορροπίες. Το νέο σημαίνει χρήμα. Και το νέο στηρίζεται στην τεχνολογία και στη βιομηχανική παραγωγή σύνθετων αναβαθμισμένων προϊόντων. Δεν μπορείς να πουλάς φθηνή πρώτη ύλη και να την αγοράζεις ακριβά επεξεργασμένη. Ούτε να βασίζεσαι σε μια υπερτιμημένη αξία της γης. Χρειάζονται νέοι άνθρωποι, νέες ιδέες, νέοι γεωπολιτικοί και επενδυτικοί προορισμοί. Όπως είπε κάποτε ο προορατικός Δρ. Σάμουελ Τζόνσον: « Όλες οι μπίζνες πρέπει να γίνουν με έναν καινούργιο τρόπο».
