Ο ταπεινότερος των ιερέων και απλοϊκότερος των ανθρώπων, ο παπα-Νικόλας Πλανάς (1851-1932)
Του π. Χαρίλαου Παπαγεωργίου,
προϊστάμενου του Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Νικολάου
Τούτες τις ευφρόσυνες και πανηγυρικές μέρες φιλοξενούμε στον Καθεδρικό Ναό του Πολιούχου μας, τη χαριτόβρυτη Τιμία Κάρα ενός μεγάλου Αγίου του 20ού αιώνα, που αναδείχθηκε μέσα στην παράξενη και προβληματική κοινωνία του Μεσοπολέμου : τον Ναξιώτη ιερέα στον Άγιο Ιωάννη του Αγρού της Αθήνας (σήμερα λεωφόρο Βουλιαγμένης) παπα-Νικόλαο Πλανά, που από το 1992 κοσμεί το σύγχρονο αγιολόγιο της πατρίδας μας. Ο νεοφανής αυτός όσιος είναι ο προπομπός των συγχρόνων μας αγίων Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτη, Παϊσίου Αγιορείτη και Ιακώβου Τσαλίκη, μορφών που ανδρώθηκαν μέσα από τον λαό, ζυμώθηκαν με τους καημούς και τα βάσανα της καθημερινότητάς μας και δοξάστηκαν από στις μέρες μας, φίλους του Θεού και γεννήματα της δικής μας κοινωνίας! Όλοι τους , με προεξάρχοντα τον όσιο Νικόλαο Πλανά, έγιναν οι άγιοι της ελπίδας , οι άγιοι του πονεμένου λαού, που νοιώθει συχνά προδομένος κι απογοητευμένος, αλλά, χάρη στην παρουσία τους, δεν αποκάμνει, δεν απελπίζεται, μα στέκεται περήφανος και ατενίζει το ευλογημένο από τον Θεό μέλλον του!
Τον παπα-Πλανά χαρακτήριζαν στη ζωή του τρία πράγματα: η απλότητα , η φιλανθρωπία, και η αγάπη στη λειτουργική ζωή, αρετές που ο Θεός εξίσωσε με τις αντίστοιχες που διακρίνουν όσους αφιερώθηκαν ολότελα σε Κείνον. Τα χαρίσματα του αγίου ιερέα της Αθήνας τα περιγράφει ο ψάλτης του και μόνιμος συνοδός του Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης «Μεταξύ των υπαρχόντων ιερέων υπάρχουσιν ακόμη πολλοί ενάρετοι και αγαθοί, εις τας πόλεις και εις τα χωρία. Είναι τύποι λαϊκοί, ωφέλιμοι, σεβάσμιοι. Ας μην εκφωνούσι λόγου. Ήξεύρουσιν αυτοί άλλον τρόπον πώς να διδάσκωσι το ποίμνιον. Γνωρίζω ένα ιερέα εις τας Αθήνας. Είναι ο ταπεινότερος των ιερέων και ό απλοϊκότερος των ανθρώπων… Κάθε ψυχοχάρτι, φέρον τα μνημονευτέα ονόματα των τεθνεώτων, αφού άπαξ του το δώσης, το κρατεί δια πάντοτε. Επί δύο, τρία έτη εξακολουθεί να μνημονεύει τα ονόματα. Εις κάθε προσκομιδήν μνημονεύει δύο ή τρεις χιλιάδες ονόματα. Δεν βαρύνεται ποτέ. Ή προσκομιδή παρ’ αύτω διαρκεί δύο ώρας. Ή Λειτουργία αλλάς δύο… Είναι ολίγον τί βραδύγλωσσος καί περισσότερον αγράμματος… Τα λάθη όσα κάμνει εις την άνάγνωσιν, είναι πολλάκις κωμικά. Και όμως εξ όλων των ακροατών του, εξ όλου του εκκλησιάσματος, κανείς μας δεν γελά. Διατί; Τον έσυνηθίσαμεν και μας αρέσει. Είναι αξιαγάπητος. Είναι απλοϊκός και ενάρετος. Είναι άξιος του πρώτου μακαρισμού του Σωτήρος». Η απλότητα αυτή ήταν μια θύρα που άνοιξε στη Βασιλεία του Θεού ο Άγιός μας, και όσοι τον ακολούθησαν πιστά σαν λογικά πρόβατα στον δρόμο της σωτηρίας. Ο Θεός μας είναι απλούς και ταπεινός, στρέφει το βλέμμα Του στον πράο, τον ήσυχο τον ταπεινό κι απλό που σέβεται το θέλημά Του.
Κανένα δεν εξαίρεσε στην αγάπη του ο παπα-Πλανάς μιας και ποτέ δεν απέκτησε χρήματα, μολονότι πέρασαν εκατομμύρια από τα χέρια του. Σκορπούσε τα πάντα αδιακρίτως και αφανώς, έτσι πού οι εφημερίδες την ημέρα της κηδείας του έγραφαν «Τα σπάνια ανθρώπινα φαινόμενα της εποχής μας: ένας άγιος ιερεύς που απέθανε πάμπτωχος – τον θρηνούν χιλιάδες πιστών». Μια απλόχωρη συμπόνια τον πλημμύριζε είτε είχε μπροστά του έναν ισχνό κι ανήμπορο είτε αυτόν το φοβερό λήσταρχο της εποχής εκείνης το Νταβέλη. Γράφει και πάλι ο Παπαδιαμάντης για την αγάπη του στους ανθρώπους στο διήγημα «Τα τραγούδια του Θεού»: «Μετά τρείς ημέρας προεπέμπομεν την μικράν Αγγελικούλαν εις τον τάφον. Οι επαγγελματικοί ιερείς κι οι ψάλται έψαλλον τα κατά συνθήκην… Μόνος ο παπα Νικόλας απ’ τον Αϊ Γιάννη του Αγρού, ο Ναξιώτης, εφαίνετο ότι έκανε χωριστήν ακολουθίαν, εμορμύριζε μέσα του, και τα όμματά του εφαίνοντο δακρυσμένα. Τι μουρμουρίζεις, παπά; του είπα, από το όπισθεν του στασιδίου, όπου είχεν ακουμβήσει. Λέγω την ακολουθίαν των Νηπίων μέσα μου, είπεν ο παπα Νικόλας. Εις αυτό το άκακον αρμόζει η κηδεία των νηπίων».
Αξεπέραστος ο λειτουργικός του πόθος εφόσον για πενήντα ολόκληρα χρόνια τελούσε ανελλιπώς και καθημερινώς τη θεία Λειτουργία. Ζούσε για να λειτουργεί, η ζωή του ήταν το μυστήριο των μυστηρίων και κάθε ιεροπραξία του στα ταπεινά εκκλησάκια της Αθήνας ήταν μια μυσταγωγία στα αθέατα και υπερουράνια μυστήρια της Βασιλείας. Γράφει χαρακτηριστικά ο όσιος γέροντας των ημερών μας Φιλόθεος Ζερβάκος: «Να έλθης εις τόν μικρόν ναόν του Προφήτου Ελισσαίου, εις τον οποίον γίνονται κατανυκτικαί αγρυπνίαι και ψάλλουν βυζαντινά οι Παπαδιαμάντης, Μωραϊτίδης, Τσόκλης και άλλοι… Μετέβην εις μίαν αγρυπνίαν και τόσον πολύ ηυχαριστήθην και κατενύγην, ώστε συχνάκις καθ’ όλην την εβδομάδα είχον εις τον νούν μου, πότε θα έλθη η ευλογημένη ώρα να υπάγω εις την αγρυπνίαν … πράγματι ησθανόμην δρόσον, ευφροσύνην και αγαλλίασιν πνευματικήν και μοι εφαινοντο εις τον λάρυγγά μου γλυκύτερα υπέρ μέλι και κηρίον τα λόγια του Θεού, οι ύμνοι, αι δοξολογίαι, τα στιχηρά, τα ιδιόμελα, οι κανόνες, τα κατανυκτικά τροπάρια, τα οποία έψαλλον οι αείμνηστοι καθηγηταί εξάδελφοι Αλέξανδροι Παπαδιαμάντης και Μωραϊτίδης, όχι με φωνάς θυμελικάς και βοάς ατάκτους και αναρμόστους, αλλά, ως λέγει ο Δαβίδ, με σύνεσιν, με συναίσθησιν, με φόβον και τρόμον: « ψάλατε συνετώς, ψάλατε τω Κυρίω εν φόβω και τρόμω». Όταν έψαλλον οι δύο Αλέξανδροι Παπαδιαμάντης και Μωραϊτίδης, ο είς δεξιά και ο άλλος αριστερά, έψαλλον με τόσην προσοχήν, ταπείνωσιν, κατάνυξιν και συντριβήν καρδίας, που ενόμιζες ότι προσηύχοντο, ότι ίσταντο ενώπιον του πανταχού παρόντος Παντοδυνάμου και Παντοκράτορος Θεού… Εις τας αγρυπνίας εγνώρισα και δύο ιερείς, τόν παπα Αντώνιον, εφημέριον του ιερού ναού Αγίου Νικολάου Πευκακίων, και τόν παπα Νικόλαον Πλανά, εφημέριον του ιερού ναού Αγ. Ιωάννου Κυνηγού, και οι δύο ακούραστοι, πρόθυμοι εις τας αγρυπνίας, καλόκαρδοι. Εξαιρέτως δε ο περί ου ο λόγος παπα Νικόλας Πλανάς ήτο απλούς, άκακος, πράος, ακέραιος, απόνηρος, αόργητος, αμνησίκακος, πάντοτε ιλαρός, χαροποιός, γελαστός. Εις τόν παπα Νικόλαον, επειδή ήτο ταπεινός, επέβλεψεν επ αυτόν ο Κυριος… Η Λειτουργία χαρίζει τα πάντα στον άνθρωπο και τον κόσμο και ο Άγιος Νικόλαος Πλανάς το ήξερε, το ένοιωθε και την ποθούσε».
Έχει μιαν άλλη χάρη το πανηγύρι του Πολιούχου μας φέτος γιατί έξαρχος της προ- Πανήγυρής μας είναι ο συνώνυμος και ομότροπος του Αγίου μας Νικολάου του Θαυματουργού Ιεράρχη των Μύρων , ο όσιος των ημερών μας ο απλούς φιλάνθρωπος και λειτουργικός Άγιος παπα-Νικόλαος ο Πλανάς. Ας τον προσκυνήσουμε ως τις 12 το μεσημέρι της Κυριακής που θα ’ναι σωματικά κοντά μας, κι ας τον παρακαλέσουμε να γλυκάνει την πικραμένη μας καρδιά με το ηδύτατο μέλι της αγάπης του Θεού, η οποία τον πλημμύριζε στην επίγεια ζωή του και τον δοξάζει στην ουράνια κατάπαυσή του.
