Του Παύλου Μαβίδη
Πέρασαν 76 ολόκληρα χρόνια από το έπος της Εθνικής Αντίστασης (1941 – 1944), που σύσσωμος ο Ελληνικός Λαός έδιωξε τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής.
Μέσα λοιπόν από αυτό το ξέσπασμα όλου του Λαού, αλλά ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ, παρουσιάζεται μια νέα εικόνα άγνωστη μέχρι τότε. Δυναμική, παράτολμη, που δεν διστάζει να σκοτωθεί αλλά και παράλληλα ψάχνει, ασυνείδητα ίσως, να βρει τον εαυτό της, να στήσει τη δική της προσωπικότητα, να βγει από την σκιά και το περιθώριο να αναγνωριστεί.
Οι Γυναίκες αυτή την εποχή εκφράζονται και με το γραπτό λόγο. Εκδίδονται και κυκλοφορούν διάφορα γυναικεία περιοδικά από τις αντιστασιακές οργανώσεις, όπως Φωνή της Γυναίκας, η Ρουμελιώτισσα, η Γυναικεία δράση, η Συναγωνίστρια και άλλα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η «Συναγωνίστρια», που εκδίδεται στη Δυτική Μακεδονία και που πάνω από τον τίτλο έχει την φράση: «Σπάνω τις αλυσίδες της διπλής μου σκλαβιάς».
Μόνο εθνικό ξεσκλάβωμα μα και το δικό τους ξεσκλάβωμα, το κοινωνικό που σαλπίζει το σημερινό εγερτήριο της Επανάστασης.
Οι κομματικές ηγεσίες είχαν τότε μια πουριτανική ηθική αλλά και την δύναμη της εξουσίας. ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ δεν θέλουν να της χαρίσουν οι άντρες την λευτεριά. Καλούν τους συναγωνιστές και συντρόφους τους…να αποτινάξουν την ταπεινωτική ιδέα που είχατε ως τώρα για μας και να φροντίσετε να μας αποκαταστήσετε δίπλα σας, ισότιμες στον αγώνα και τη ζωή. Η αλήθεια είναι πως ελάχιστες είναι οι αναφορές για τις Γυναίκες της Αντίστασης και οι περισσότερες από αυτές είναι εκκλήσεις προς τις γυναίκες να βοηθήσουν τους αντάρτες, είτε γνωστοποίηση του ΕΑΜ για τις γυναίκες.
Η ιστορία τους δεν έχει ακόμη γραφτεί και μέχρι σήμερα κατά την άποψή μου οι αναφορές είναι ελάχιστες και ιστορικά αδικημένες.
Η συμμετοχή τους στην Αντίσταση παίρνει την μορφή χειμάρρου από τις αρχές του 1941 που παρουσιάζονται οι πρώτες γυναικείες ομάδες.
Τον Μάη του 1941 εμφανίζεται η εθνική αλληλεγγύη. Ανάμεσα στα 5 ιδρυτικά της μέλη μία γυναίκα. Η Διονυσία Κωσταδούλη – Παπαδομιχελάκη. Με την παρουσία της εκπροσωπεί τις 1.740.000 γυναίκες που συμμετέχουν στην εθνική αλληλεγγύη.
Η εθνική αλληλεγγύη στηρίζεται στις γυναίκες, είναι αυτές που οργανώνουν λαϊκά ιατρεία, νοσοκομεία, συσσίτια, μεταφέρουν πυρομαχικά του αντάρτικου στρατού αλλά κάνουν και μαθήματα στις αναλφάβητες γυναίκες. Δουλεύουν με αυτοθυσία σαν νοσοκόμες και εμπνέουν τον λαϊκό ποιητή: «Νοσοκόμα μου ωραία, νοσοκόμα μου χρυσή, δεν πληγώθηκα στην μάχη, παρά με πλήγωσες εσύ». Η Ροσάνα Ροσάντα λέει: «Οι άνδρες νικούν ή χάνουν με μεγάλο πάταγο. Οι Γυναίκες αντιστέκονται συχνά με σιωπή».
Οι Γυναίκες της Αντίστασης πληθαίνουν τις γραμμές του αγώνα, βρίσκουν τους πιο πρωτότυπους τρόπους να δράσουν αποτελεσματικά. Παίρνουν πρωτοβουλίες και ζουν τον σεισμό που γίνεται στην ζωή τους μέσα από τον αγώνα. Βγαίνουν από το γκέτο που μέχρι τότε ζούσαν και δραστηριοποιούνται χωρίς να ζητήσουν την άδεια κανενός. Είναι που ξεσπά η εξέγερση που φωλιάζει μέσα τους από καιρό.
Με την εικόνα που δίνουν προς τα έξω, φαινομενικά, δειλές, μαζεμένες, σιωπηλές, είναι ιδανικές για παράνομη δράση. Το σπίτι τους ο δικός τους χώρος γίνεται το πιο σίγουρο καταφύγιο για την προστασία των ανταρτών. Τους δέχονται, τους φροντίζουν και τους ξεπροβοδίζουν με ασφάλεια και μυστικότητα.
Δουλεύουν σαν σύνδεσμος ανάμεσα στις ένοπλες ομάδες του βουνού, του ΕΑΜ, και του ΕΛΑΣ. Δίνουν με επιτυχία την μάχη της σοδειάς και εξασφαλίζουν τα τόσο πολύτιμα τρόφιμα.
Οργανώνουν με επιτυχία μαζικές κινητοποιήσεις για να σταματήσει η πολιτική επιστράτευση και το καταφέρνουν πολλές φορές, όπως οι Καραγκούνες του Θεσσαλικού κάμπου.
Παίρνουν μέρος στον ένοπλο αγώνα. Πολεμούν σαν απλές αντάρτισσες αλλά και σαν αξιωματικοί, τόσο σε μεικτές ομάδες, όσο και σε αμιγές γυναικείες μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ.
Γυναικείες διμοιρίες υπάρχουν στο Καρπενήσι, στην Καισαριανή, στην 10η Μεραρχία, στο τμήμα μηχανικών του Ολύμπου και σε πολλά άλλα μέρη. Οι ίδιες πιέζουν να στηθούν τέτοιες ομάδες και εκπαιδεύονται γι’ αυτό το σκοπό.
Οι Γυναίκες κάνουν πολιτική και είναι οι ίδιες που πριν από λίγο καιρό δεν τολμούσαν να βγουν από το σπίτι τους να μιλήσουν, να έχουν γνώμη. Αυτές που δεν πίστευαν στον εαυτό τους, γιατί οι άλλοι πάντα τις υποτιμούσαν, αυτές που ζούσαν στην σιωπή, γιατί η κοινωνία τις αγνοούσε, ανακαλύπτουν ικανότητες και δυνάμεις πρωτοφανέρωτες. Είναι οι ανώνυμες Γυναίκες, η μεγάλη πλειοψηφία που ανταποκρίνεται άμεσα και χωρίς επιφύλαξη στο κάλεσμα του ΕΑΜ αλλά και στις πρωτοβουλίες που παίρνουν επώνυμες πολιτικοποιημένες, στελέχη ή όχι του ΚΚΕ.
Και αυτές είναι η Χρύσα Χατζηβασιλείου, η Καίτη Ζεύγου, η Μαρία Καραγιώργη, η Μαρία Σβώλου, η Διδώ Σωτηρίου, η Μέλπω Αξιώτη και πολλές άλλες.
Στην διάρκεια της αντίστασης δημιουργούνται, εκτός από όλες τις άλλες οργανώσεις που συμμετέχουν Γυναίκες, και 160 γυναικείοι σύλλογοι σε όλη τη χώρα που συγκεντρώνουν περίπου 120.000 Γυναίκες. Στήνουν στα χωριά την «Γωνιά της Γυναίκας» και αναπτύσσουν μεταξύ τους μια σχέση αλληλεγγύης και σύμπνοιας.
Συζητούν για διάφορα θέματα της ζωής και του αγώνα.
Η πιο πρωτοποριακή οργάνωση φαίνεται να είναι η «Λεύτερη Νέα», που δημιουργείται στην Αθήνα με πρώτη γραμματέα την Μαρία Καραγιώργη και στην συνέχεια την Ηλέκτρα Αποστόλου. Το 1943 που δημιουργείται η ΕΠΟΝ συγχωνεύεται σ’ αυτήν. Το 50% των μελών είναι νέες κοπέλες που συμμετέχουν ενεργά σε όλες τις μορφές αγώνα.
Η ΕΠΟΝ της Αθήνας οργανώνει το λόχο των σπουδαστών Λόρδος Μπάυρον, όπου λοχαγός είναι η Ασπασία Παπαθανασίου.
Οι Γυναίκες της Αντίστασης πίστεψαν ότι είχε έρθει πράγματι η ώρα να σπάσουν τα διπλά δεσμά και ατέλειωτες είναι οι ιστορίες τους τώρα όμως αν δικαιώθηκαν ή προδόθηκαν είναι θέμα προσωπικής εκτίμησης και του ιστορικού του μέλλοντος.
Πάντως το βασικό αξίωμα ότι μια κοινωνία δεν αλλάζει αν δεν καταργηθούν και οι σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στα δύο φύλλα δεν γίνεται εύκολα αποδεκτό. Η ιδεολογία της ανδροκρατίας είναι φαίνεται πιο ισχυρή από τις άλλες ιδεολογίες και κυριαρχεί.
ΖΗΤΩ το αθάνατο ΕΠΟΣ 1941 – 1944. ΖΗΤΩ η ΓΥΝΑΙΚΑ της ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ.
