Του Δημήτρη Μποσνάκη
Το πρόσφατο ταξίδι του Έλληνα πρωθυπουργού και του υπουργικού κλιμακίου στις ΗΠΑ υπήρξε αφορμή πολλαπλών προσεγγίσεων και ερμηνειών της αμερικανικής σκέψης και της πολιτικής πρακτικής. Από τη μια η διπλωματική προσέγγιση, η φιλική στάση, η αναζήτηση κοινών πολιτικών κινήτρων (ελευθερία, δημοκρατία, μεταναστευτική εμπειρία), και από την άλλη η επικαιροποίηση των προβλημάτων σε παρόντα χρόνο (η διασφάλιση των αμερικανικών και ελληνικών γεωπολιτικών συμφερόντων, η αναβάθμιση της κοινής στρατιωτικής δράσης, η αμοιβαιότητα των συμφερόντων σε θέματα ενέργειας, η κατοχύρωση του κέρδους των αμερικανικών επενδύσεων, η παροχή αμερικανικής τεχνογνωσίας). Ο μαξιμαλισμός των ελληνικών προαπαιτούμενων (ολική αντιμετώπιση των εθνικών θεμάτων, διευκόλυνση στην άμεση αποπληρωμή του χρέους) βρέθηκε αντιμέτωπος με τον πραγματισμό της αμερικανικής διπλωματίας. Οι Αμερικανοί αποφάσισαν σε παρόντα χρόνο και σε θέματα άμεσης οικονομικής απόδοσης. Η θεωρία των Αμερικανών είναι ότι δύναμη δεν αποτελεί το ιστορικό παρελθόν και η μνήμη των λαών. Δύναμη είναι η γνώση, η τεχνική αντιμετώπιση των προβλημάτων. Δώσε πρακτική διάσταση στα πράγματα, για να τα αντιμετωπίσεις με επιτυχία. Κάνε τα φαινόμενα ιδεολογία και όχι αντίστροφα. Δηλαδή, με την οικονομική, επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη μιας χώρας και με την ωφελιμιστική διπλωματία, μπορείς να βάλεις στην άκρη τους εχθρούς σου και τα ιδεολογήματά τους. Οι ελληνικές θέσεις είναι μαξιμαλιστικές και έρχονται σε κατευθείαν αντιπαράθεση με τα εμπόδια, χωρίς επιτήδειους ελιγμούς και υπεροχή στα σημεία.
Ο Πραγματισμός είναι μια θεωρία που γεννήθηκε στην Αμερική στα 1870, λίγο πριν τη μεγάλη βιομηχανική και τεχνολογική ανάπτυξη της χώρας. Για τον πραγματισμό, αληθινό είναι μόνο ό,τι ωφελεί πρακτικά στη ζωή. Η πράξη προέχει της θεωρίας. Το άμεσο κέρδος εξυπηρετεί την ιδεολογία και όχι αντίστροφα. Η εμπειρία, το καθημερινό γίγνεσθαι, είναι το κυρίαρχο όργανο της νόησης και όχι οι αμετάβλητες αρχές και τα δόγματα. Ακόμη και η αμερικανική θρησκεία είναι εμπειρική και όχι δογματική. Αντλεί τις διδαχές της από τις εμπειρίες ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ λαού (μετανάστευση, θρησκευτικοί διωγμοί, αναμέτρηση με τη φύση, σύγκρουση και συνύπαρξη με τον πρωτογονισμό, αναμέτρηση με το συντηρητισμό των επίσημων εκκλησιαστικών δογμάτων). Το να είσαι Αμερικανός είναι μια δοκιμασία για τις δυνάμεις του ανθρώπου και μια αναμέτρηση με τις δυνάμεις της φύσης. Δεν είναι μαξιμαλισμός και καύχημα, αλλά αγώνας χωρίς τέλος. Ο Αμερικανός πολίτης δεν επαναπαύεται στη δόξα των προγόνων, αλλά τους ανταγωνίζεται για να διαδώσει τις αρχές τους.
Η επιλογή της Ελλάδας να συμπορευθεί με μια τόσο διαφορετική αντίληψη και να αποκομίσει οφέλη, απαιτεί την υιοθέτηση παρόμοιων αρχών. Πρέπει να γίνει η Ελλάδα του σήμερα με στόχους για το αύριο, να ξεχάσει ότι είναι η Γη της Επαγγελίας, αλλά η γη του ανθρώπινου μόχθου και της οικονομίας, να εγκαταλείψει το έτοιμο και το εύκολο, να παράγει εκ του μηδενός και να καταναλώνει όσα παράγει. Να γίνει αυτάρκης. Να περάσει από την παραγωγή προϊόντων στην παραγωγή σκέψης. Να δώσει προτεραιότητα στους ανθρώπους της εμπειρίας. Να γίνει πιο ανοιχτή στις ιδέες, να δώσει στους πολίτες θρησκευτική ελευθερία. Να δουλέψει περισσότερο και να καταναλώνει λιγότερο. Να απελευθερωθεί από τα ιδεολογικά ταμπού και τις κοινωνικές προκαταλήψεις. Φίλος είναι όποιος είναι ωφέλιμος και εχθρός όποιος είναι επιζήμιος.
Πρώτη δοκιμασία της συνύπαρξης με μια τόσο διαφορετική χώρα είναι η αποδοχή της αλήθειας. Η αλήθεια δεν βρίσκεται στα δόγματα και στις προκαταλήψεις. Ούτε στην επανάπαυση του «από μηχανής θεού» και στη μνήμη των προγόνων. Το παρελθόν χάθηκε ανεπιστρεπτί. Η τυχόν επανάληψη της ιστορίας θα είναι φάρσα. Δεύτερη δοκιμασία θα πρέπει να είναι η ανατροπή των κοινωνικών στεγανών και του κατεστημένου. Αυτό γίνεται με την αξιοκρατία και την επιβράβευση της προσπάθειας. Τρίτη δοκιμασία είναι η συμφωνία όλων των πολιτών σε ένα στόχο, μια μέθοδο, μια εθνική κατεύθυνση. Τότε ευδοκιμούν οι συνεργασίες και καρπίζουν οι κόποι. Αυτά τα πέτυχε σε σημαντικό βαθμό η αμερικανική πολιτεία και κοινωνία, πρέπει να τα πετύχει και η δική μας. Ας κρατήσουμε τα μαθήματα αυτής της διπλωματικής επιτυχίας, ας γίνουμε αυτάρκεις, για να μπορούμε να στηριχτούμε στον εαυτό μας.
