Του Δημήτρη Μποσνάκη
Οι θρησκείες και οι πολιτισμοί γίνονται συχνά αιτίες συγκρούσεων, διότι χτίζουν τους ναούς και τα μνημεία τους σε κοινή θέα, για να τραβήξουν την προσοχή εκείνων που ικανοποιούνται με την τέρψη των αισθήσεων και τη φενάκη της εικόνας. Όμως όλες οι θρησκείες και όλοι οι πολιτισμοί έχουν μια κοινή πηγή που λέγεται ποίηση. Και η αρχή της ποίησης δεν είναι ούτε η εικόνα ούτε η οργανωμένη γλώσσα. Αυτά διαχωρίζουν τους ανθρώπους. Αρχή είναι η πρωτογλώσσα, ο άναρθρος λόγος που εκφράζει τα συναισθήματα, τον θαυμασμό, τη συμμετοχή. Αυτό που η θρησκεία μας ονομάζει εποχή πριν τη Βαβέλ. Χάρις σ’ αυτό τον ενδιάθετο λόγο, οι άνθρωποι έχουν το χάρισμα να επικοινωνούν, να ανταλλάσσουν νεύματα, αισθήματα, ακόμη και προϊόντα, χωρίς το ζύγι της ισοτιμίας.
Στον επιφαινόμενο κόσμο των υπολογισμών, της υλικής βίας και της επεκτατικής επιβίωσης, οι λαοί συμπαρατάσσονται γύρω από τα τραπέζια των διαπραγματευτών προσδοκώντας μεγαλύτερο μέρος της λείας. Όμως στο βάθος της ανθρώπινης ψυχής η ποίηση κάνει τη δουλειά της και η κοινή γλώσσα των ανθρώπων τελικά υπερτερεί πάνω στους γλωσσικούς και θρησκευτικούς φραγμούς, που στήνει η μικρόνοια, η αρπαχτική κοντοφθαλμία και η δυσπιστία. Γι’ αυτούς προορίζονται οι ναοί και τα μνημεία, για τους ποιητές αρκεί ο μικροσκοπικός χώρος του μυαλού τους.
Δύο δυνάμεις βρίσκονται σε διαρκή αναμέτρηση, τα φαινόμενα και η αρχική κοινή ουσία, ο διαχωρισμός και η ένωση, το περιχαρακωμένο Κράτος και η ελεύθερη και απεριόριστη Θρησκεία. Όσο οι δύναμεις αυτές επικαλύπτονται και εμπεριέχονται η μια στην άλλη, οι βαθύτερες αξίες τους παραμένουν αναξιοποίητες. Όπου όμως οι δυνάμεις αυτές διαχωρίζονται, αποκτούν μια πολλαπλασιαστική δυναμική. Γιατί η αρχική κοινή ουσία των ανθρώπων, η ένωση και η κοινή θρησκεία είναι οι γενεσιουργές δυνάμεις κάθε μεγάλου έργου για την ανθρωπότητα.
Ο διαχωρισμός δεν σημαίνει αποστροφή, σημαίνει απελευθέρωση της δυναμικής, σημαίνει απελευθέρωση της συνείδησης και δυναμική παρέμβασή της στις ανθρώπινες υποθέσεις. Η θρησκεία μας διδάσκει το διαχωρισμό του υλικού από τον πνευματικό εαυτό, το ίδιο και η αρχαία φιλοσοφία μας διδάσκει το διαχωρισμό του κόσμου των φαινομένων από τις αιώνιες και αδιαπραγμάτευτες αξίες, τις ιδέες. Μεγάλοι λαοί αναδείχθηκαν εκείνοι που απαρνήθηκαν την ασφάλεια του διαχωρισμού και αναζήτησαν την αρχική ενότητα (Μέγας Αλέξανδρος).
Υπάρχουν μεγάλοι λαοί και στις μέρες μας. Για να τους ακολουθήσεις, χρειάζεται τόλμη, θετική σκέψη και αισιοδοξία. Και πάνω απ’ όλα εμπιστοσύνη στις μεγάλες αξίες που δίδαξε ο ελληνικός πολιτισμός και πίστη στο παγκόσμιο κάλεσμα που έκανε ο Χριστιανισμός. Η χειραφέτηση της Εκκλησίας από το Κράτος σημαίνει την αυτονομία μιας θρησκευτικά οργανωμένης ζωής, απαλλαγμένης από την απαισιοδοξία και τη δυσκινησία του κρατικού μηχανισμού.
Το Κράτος είναι μια εσωτερική δομή που έχει να ρυθμίσει διοικητικά και οικονομικά θέματα μαζί με τα συμπαρομαρτούντα θέματα της ασφάλειας, της υγείας, της παιδείας. Η Εκκλησία έχει πλατύτερη πνευματική αποστολή, που ξεπερνά τα εθνικά σύνορα και τους υπηκόους μιας χώρας. Είναι ο θεματοφύλακας των πανανθρώπινων αξιών και όχι ο φύλακας μιας ομάδας ανθρώπων και μιας υλικής κληρονομιάς. Η Ορθοδοξία και η Ελληνική γλώσσα είναι οι κληρονόμοι του θείου λόγου των Ευαγγελίων και των Πατερικών κειμένων. Η υποχρέωση της Ορθοδοξίας και της Ελληνικής Πολιτείας είναι να καταστήσουν αυτό το θησαυρό κτήμα των πολλών. Αυτό δεν μπορεί να γίνει με την αλληλεξάρτηση δύο ανόμοιων θεσμών. Η Πολιτεία έχει σύνορα, η Εκκλησία δεν έχει. Αν η Εκκλησία αφεθεί ελεύθερη, έχει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες από το Κράτος. Ας αφήσουμε το δικό μας Εσταυρωμένο Ιησού να γίνει ο Αναστημένος Ιησούς που πορεύεται με τους μαθητές του.
