ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Ουχ άπαν το αμαρύσσον χρυσός (μτφ: Τα ράσα δεν κάνουν τον παπά)

ουχ-άπαν-το-αμαρύσσον-χρυσός-μτφ-τα-ρά-367712

Του Προκόπη Παναγόπουλου


Η εκτενής χρήση βαρύγδουπων λέξεων, καταχωνιασμένων σε «απόκρυφα» λεξικά αρχαιοπρεπών και αρχαϊζουσών εκφράσεων, πολυπλέκει το περιεχόμενο του κειμένου σημασιολογικά και δομικά, και προσδίδει μια αινιγματική φύση σε αυτό λόγω της λεξιλογικής ή συντακτικής επιδεκτικότητας στο όνομα της φετιχιστικής καλλιέπειας, παρακωλύοντας την σκοπούμενη επικοινωνιακή σύνδεση του συγγραφέα με τον αναγνώστη.

Η συγγραφή ενός κειμένου απαιτεί την οριζόντια εφαρμογή ενός αξιολογικού κριτηρίου για την επιλογή της κάθε λέξης για την κάθε θέση. Το αξιοκρατικό αυτό κριτήριο προσομοιάζει την βασική αρχή αποκόμισης οικονομικού κέρδους: το μεγαλύτερο κέρδος με την μικρότερη προσπάθεια. Αναλογικά, λοιπόν, «το καλύτερο νόημα με την απλούστερη λέξη». Άλλοτε ακούσια και άλλοτε ηθελημένα, σε μια προσπάθεια να υποκρύψει το λογικό του αδιέξοδο ή τον άστατο ειρμό του, ο συγγραφέας καταπιάνεται με κραυγαλέες βερμπαλιστικές φαμφάρες εντυπωσιάζοντας ή εκνευρίζοντας τον αναγνώστη. Με αυτόν τον τρόπο το βλέμμα και η σκέψη του τελευταίου παρενοχλούνται και δεν καταφέρνει να προσηλωθεί στο ενδότερο περιεχόμενο των όσων διαβάζει αλλά στρέφεται από τον νοηματικό και ουσιώδη πυρήνα του κειμένου στο επιφανειακό πέλος των αερολογιών και της εκφραστικής καρκινοβασίας.

Το κείμενο χωλαίνει, ο γλωσσικός καρκίνος της νοηματικής σύγχυσης εκθετικά μεθίσταται, συμπαρασύροντας ολόκληρη την επιχείρηση του κειμένου για επικοινωνιακή γεφύρωση συγγραφέα – αναγνώστη ανεπιστρεπτί σε τέλμα. Βέβαια, η ορθολογική διερεύνηση του συγκεκριμένου θέματος προϋποθέτει την θέση των απαραίτητων οριογραμμών μεταξύ της απλοποίησης, απλούστευσης και ακριβολογίας του κειμένου.

Η απλοποίηση διαφέρει από την απλούστευση. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για την εύλογη αντικατάσταση μιας δυσνόητης έννοιας, έκφρασης ή λέξης με την αντίστοιχη εύληπτη. Αντίθετα, η απλούστευση μπορεί να αποβεί κλιμακωτά από νοηματική αλλοίωση μέχρι συντριπτική σημασιολογική παραμόρφωση. Η απλοποίηση διατηρεί τον νοηματικό ιστό του κειμένου στο απυρόβλητο, την στιγμή που η ακατάσχετη και άκριτη απλούστευση το ακρωτηριάζει ανηλεώς καταργώντας το λογικό του δίκτυο. Η χρήση, λοιπόν, της απλούστερης λέξης είναι ένδειξη πνευματικότητας και λεξιλογικής δεξιότητας ενώ η μόνιμη χρήση της απλής λέξης απόδειξη έλλειψης ακριβολογικής δεινότητας. Οι λεπτές αλλά καίριες αποχρώσεις των συνωνύμων λέξεων και η κατανόηση της ορθής επιστράτευσηςτους στις λογοτεχνικές μας επιδρομές είναι που συνθέτουν τον εκφραστικό θησαυρό μας και μας διαφοροποιούν από το απλουστευμένο κείμενο.

Η αξία της απλοποίησης ενέχει τον κίνδυνο του εγκωμιασμού της γλωσσικής ένδειας. Ένα κείμενο πρέπει να αξιολογείται ως προς το κατά πόσο η έκφρασή του συνάδει, προβάλλει και επιτυγχάνει τον επιδιωκόμενο σκοπό του. Διαφορετική σύνταξη, δομή και έκφραση περιλούζει μια φιλοσοφική πραγματεία, διαφορετική συναντάς σε ένα λυρικό λογοτέχνημα, διαφορετική αντικρίζεις στο παρόν κείμενο. Η ακατάσχετη επίδοση σε γλωσσικά πυροτεχνήματα κουράζει και αποπροσανατολίζει.

Το κείμενο μου καταδεικνύει ορισμένες παθογένειες υιοθετώντας τες στο έπακρο. Φέρει με υπερηφάνεια την ασθένεια την οποία επικαλείται ότι πολεμά με μένος. Διακρίνεται για την αναίτια παλινωδία και την λεξιλογική ακολασία (μέχρι και τώρα), χαράσσοντας διαφορετική πορεία από αυτήν που συνιστά. Αποκηρύσσοντας ιδεολογικά την περίπλοκη έκφραση προσπαθεί να αποκομίσει το πρακτικό δικαίωμα κατάχρησής της. Στο μυαλό μερικών αναγνωστών η παραδοξότητα μεταξύ ιδεολογικής προσταγής του κειμένου μου για απλότητα έκφρασης και πρακτικής απείθειας του σε αυτή προκάλεσε σύγχυση. Στο μυαλό άλλων -δυστυχώς- εντυπωσιασμό. Με δύο λογάκια, το καλύτερα κρυμμένο έγκλημα είναι αυτό που γίνεται σε κοινή θέα. Δεν είναι το περίβλημα και η φαινόμενη ιδεολογική υπόδειξη που ενδιαφέρει, ανεξάρτητα από την πιθανή αλήθεια που κουβαλά. Είναι το κατά πόσο ο εκφραστής της ιδέας συμβαδίζει πραγματικά με τον ίδιο του τον εαυτό. Το ίδιο ισχύει με την πολιτική, το ίδιο με τη θρησκεία, το ίδιο με τον έρωτα.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου