Του Δημήτριου Ν. Μπαρπάκη, Δικηγόρου παρ’ Αρείω Πάγω
Αφορμή και παρόρμηση για αυτό το άρθρο στάθηκε η εικόνα εγκατάλειψης και θλίψης που εδώ και 5 χρόνια αποπνέει ο «μουσαμάς» που καλύπτει την σκεπή της βυζαντινής τρίκλητης εκκλησίας της Αγίας Μαρίνας Κισσού.
Η πανέμορφη αυτή εκκλησία έμεινε όρθια από το 1650 μ.Χ. νικώντας τον χρόνο, τις καιρικές συνθήκες, τους σεισμούς, τις ιστορικές αναταράξεις, για να θυμίζει σε μας το μεγαλείο της λαϊκής τέχνης, την επιθυμία των ανθρώπων για εξανθρώπιση του Θείου και τη συνένωση της μυθολογίας, της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης με τη λαϊκή αντίληψη περί Ορθόδοξης λατρείας.
Εξήντα χρόνια χρειάστηκαν οι Ηπειρώτες τεχνίτες για να σκαλίσουν το ξύλο δίνοντάς του την μορφή του περίτεχνου τέμπλου, που θαυμάστηκε από Έλληνες και ξένους επισκέπτες του ναού, γνώστες και μη της τέχνης, οι οποίοι ήξεραν να αναγνωρίζουν τα αριστουργηματικά έργα αυτοδίδακτων καλλιτεχνών που ζωντανεύουν τα άψυχα αντικείμενα δίνοντάς τους πνοή.
Αλησμόνητη θα μου μείνει η άφιξη και πολυήμερη παραμονή στον Κισσό, περί τα μέσα της δεκαετίας του ’60, συνεργείου της Γερμανικής κρατικής τηλεόρασης που εργάσθηκε για την αφιερωματική εκπομπή στο μοναδικό αυτό μνημείο. Τότε έμαθα τι σημαίνει η λέξη «κάλλος». Στα κατοπινά χρόνια, επισκέφθηκαν τον ναό τόσο ομάδες φοιτητών από Σχολές Καλών Τεχνών Ελληνικών και ξένων Πανεπιστημίων, όσο και συντηρητές βυζαντινών εικόνων.
Από το 1793 μ.Χ. πόσος χρόνος χρειάστηκε για να επιχρυσωθεί το τέμπλο, προστατεύοντας το ξύλο και δίνοντας την εκτυφλωτική λάμψη που διατηρείται μέχρι σήμερα, ώστε ο πιστός να αισθάνεται δέος μπροστά στη λαμπρότητα του Θεού. Πόσος χρόνος, πάθος, αφοσίωση και φαντασία του ζωγράφου (όχι αγιογράφου!), Παγώνη Χιοναδίτη για να φιλοτεχνήσει τις αγιογραφίες και τοιχογραφίες του ναού, βάζοντας τη δική του σφραγίδα, ξεπερνώντας τη θεολογική αντίληψη περί Θείου.
Το πόσο αγαπήθηκε η Αγία Μαρίνα του Κισσού το αποδεικνύουν οι αφίξεις προσκυνητών από τη Ρωσία και την Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι προσέφυγαν να δηλώσουν την πίστη τους στη θαυματουργό εικόνα της Αγίας Μαρίνας. Ένδειξη λατρείας και σεβασμού είναι ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος στη δεξιά πτέρυγα του ναού.
Και άλλα πολλά ιστορικά στοιχεία θα μπορούσε κανείς να αναφέρει για να πεισθεί ο αναγνώστης της μικρής αναφοράς σε αυτό το κομψοτέχνημα του Πηλίου.
Για μένα όμως είναι η Αγία Μαρίνα των παιδικών μου χρόνων, της ανάμνησης μιας ασκητικής μορφής, του πατέρα μου, που για 40 χρόνια ιερούργησε εκεί ως εφημέριος. Οι θύμησες αυτής της ηλικίας ζωντανεύουν την εικόνα μιας αγιορείτικης μορφής με τα έξι παιδιά (όλοι επιστήμονες) που ζούσαν δίπλα, στο σπίτι που ο ίδιος έχτισε σε οικόπεδο της εκκλησίας, για τη στέγαση της οικογένειας του εκάστοτε ιερέα της ενορίας. Το μέλημά του και η έγνοια του ήταν η εκκλησία. Αφουγκραζόταν τα τριξίματα του τέμπλου, παρακολουθούσε τις σταγόνες νερού και επέβλεπε κατά τον βαρύ χειμώνα την κατάσταση της σκεπής. Πόσες φορές χρειάστηκε να ξυπνήσουμε μέσα στη νύχτα, να πάρουμε τα φτυάρια, μικρά παιδάκια εμείς, με τα χέρια και τα πόδια παγωμένα, για να βοηθήσουμε στο ξεχιόνισμα της σκεπής, μην τυχόν και καταρρεύσει από το βάρος του χιονιού, που πολλές φορές κατά την δεκαετία του ‘60 ξεπερνούσε τα τρία μέτρα. Ο πιο ευλύγιστος ανέβαινε στο καμπαναριό να χτυπήσει την καμπάνα καλώντας τους συγχωριανούς μας σε βοήθεια.
Εμείς, μαθητές στο οικοτροφείο της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και εκείνος στυλοβάτης και φρουρός της Αγίας Μαρίνας του. Σαράντα (40) χρόνια λειτούργησε σε αυτό τον Ιερό Ναό, υπηρετώντας τον με αφοσίωση, επιβλέποντας κάθε αναστήλωση, συντήρηση και ανακαίνιση. Θυμάμαι πόσες φορές χρειάστηκε να «κατέβει» στο Βόλο, να παρακαλέσει, να μιλήσει, να ζητήσει την βοήθεια των «αρμοδίων», μην έχοντας ούτε τα εισιτήρια για τις μετακινήσεις του με το λεωφορείο. Θυμάμαι, επίσης, πως με αφορμή ένα τρίξιμο στον γυναικωνίτη, ανακαλύψαμε σε κρύπτη πάνω από το τέμπλο τις βυζαντινές εικόνες, ανεκτίμητης αξίας, που βρίσκονται και εκτίθενται σήμερα με πρωτοβουλία του στο μουσείο του ναού.
Γι’ αυτό θλίβομαι αντικρίζοντας την σκεπή του ναού της Αγίας Μαρίνας, που κατάφερε επί 3,5 αιώνες να παραμείνει το κόσμημα του Πηλίου, η οποία εδώ και πέντε χρόνια σκεπάζεται με «μουσαμά». Είναι ντροπή η εικόνα αυτή. Είναι κατάντια να κινδυνεύει το ξυλόγλυπτο τέμπλο της να σαπίσει, καλυπτόμενο ασφυκτικά όπως ακριβώς και η ζωή μας.
Σήμερα, στην Ελλάδα των μνημονίων, της οικονομικής, ηθικής, σωματικής και πνευματικής ένδειας, ένα ακόμα μνημείο εγκαταλείπεται στην φθορά του χρόνου και στην αδιαφορία των αρμοδίων!
Κύριοι της Εφορίας Αρχαιοτήτων Μαγνησίας και της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών Μνημείων (ΔΑΒΜΜ), πόσο στοιχίζει η επισκευή της σκεπής;
Κάνω έκκληση σε όλους, αρμόδιους φορείς, πολίτες και ιερωμένους, να μην επιτρέψουν να θρηνήσουμε για ένα ακόμα πολιτιστικό έγκλημα σε αυτόν τον τόπο. Χάρη στην ευαισθησία ταπεινών και ασήμαντων ανθρώπων σώθηκαν σε καιρούς πολέμων αναταραχών, θεομηνιών, σημαντικά κειμήλια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Αυτή την ευαισθησία επικαλούμαι με αυτή τη μικρή αναφορά σε ένα τόσο μεγάλο αριστούργημα, όπως είναι η Αγία Μαρίνα Κισσού!
