Γράφει ο Κωνσταντίνος Απ. Σουλιώτης, επ. λυκειάρχης
Το 1799 ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης έγραψε το εξαιρετικό και ψυχωφελές βιβλίο του με τίτλο «Νέον Μαρτυρολόγιον» στο όποιο αναφέρεται στο βίο και το μαρτύριο ορισμένων χριστιανών, κυρίως νέων, οι όποιοι μαρτύρησαν κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας. Οι χριστιανοί αυτοί, «ους αριθμήσαι ουδείς δύναται» ονομάστηκαν νεομάρτυρες σε αντιδιαστολή προς τους χριστιανούς μάρτυρες των τριών πρώτων χριστιανικών αιώνων «που άθλησαν με απερίγραπτα σε ποικιλία και άγρια σε επινοητικότητα βασανιστήρια για την πίστη του Χριστού».
Στο προοίμιο του Νέου Μαρτυρολογίου ο άγιος Νικόδημος πλέκοντας το εγκώμιο των νεομαρτύρων τους αποκαλεί αθλητές, γλυκύτατα ονόματα για τους χριστιανούς, γενναιότατο στράτευμα της Αγίας Τριάδας, διαπρύσιους κήρυκες της θεότητας του Χριστού, υπέρμαχους της ευσέβειας, κοινωνούς και μιμητές των παθημάτων του Κυρίου, νικητές και τροπαιούχους των τριών μεγάλων εχθρών σαρκός, κόσμου και κοσμοκράτορος (διαβόλου), ανακαινιστές της Ορθόδοξης πίστης, δόξα της ανατολικής Εκκλησίας, αισχύνη και έλεγχο των αιρετικών… Γι’ αυτό και εμείς οι χριστιανοί, συνεχίζει ο άγιος, προσκυνούμε με ευλάβεια τα αγία λείψανά τους.
Δεν ντρεπόμαστε αλλά καυχόμαστε να παίρνουμε από το αίμα τους και να αλειφόμαστε, ούτε ντρεπόμαστε να παίρνουμε τα ρούχα τους που φορούσανε κατά το μαρτύριό τους και να τα έχουμε ως φυλαχτά επάνω μας, γιατί πιστεύουμε ότι με αυτά αγιαζόμαστε…
Οι χριστιανοί πιστεύουμε άτι τα σώματά τους είναι ζωντανά και η παντοδύναμη χάρη τού Αγίου Πνεύματος που κατοικεί μέσα τους πραγματοποιεί θαύματα.
Απόσπασμα τού ΕΓΚΩΜΙΟΥ για τούς νεομάρτυρες από το Προοίμιον του Νέου Μαρτυρολογίου παραθέτουμε στη συνέχεια:
«Ω νέοι του Χριστού αθληταί και Μάρτυρες, τα γλυκύτατα πάσι χριστιανοίς και πράγματα και ονόματα, του επουράνιου Βασιλέως παρεμβολή καινή και γενναιότατον στράτευμα της αγίας Τριάδος, οι διαπρύσιοι κήρυκες της Θεότητος του Ιησού Χριστού, διαλαληταί καρτερόψυχοι της των Χριστιανών ευσεβείας οι υπέρμαχοι και της ασεβείας οι αντίπαλοι, οι των παθημάτων του Κυρίου κοινωνοί και μιμηταί και ακόλουθοι, οι νικηταί και τροπαιούχοι των τριών μεγάλων εχθρών σαρκός, και κόσμου και κοσμοκράτορος, οι βαπτισθέντες με το δι’ αίματος Βάπτισμα, ο δευτέροις ρύποις ου μολύνεται κατά τον Θείον Γρηγόριον, εσείς αληθώς είσθε ο ανακαινισμός όλης της ορθοδόξου πίστεως… Εσείς είσθε η δόξα της ανατολικής Εκκλησίας και των αιρετικών η καταισχύνη και ο έλεγχος… Διά τούτο και ημείς συστείλαντες τα εγκώμια με σιωπήν και άκραν ευλάβειαν προσκυνούμεν τα άγιά σας λείψανα, παρομοίως καθώς προσκυνούμεν και των παλαιών μαρτύρων τα λείψανα…
Δεν εντρεπόμεθα, όχι, αλλά καυχώμεθα να λαμβάνωμεν από το εκχυθέν αίμα σας και να αλειφώμεθα, ουδέ παραιτούμεθα να παίρνωμεν τα ιμάτιά σας και από όσα εστάθησαν όργανα του μαρτυρίου σας, και να κρατώμεν ταύτα ως φυλακτήρια επάνω μας πιστεύομεν γάρ ότι διά πάντων τούτων αγιαζόμεθα και εις τα σώματα και εις τας ψυχάς μας.
Ημείς δεν βλέπομεν ότι τα σώματά σας είναι νεκρά και από ψυχών έρημα, αλλά μάλλον στοχαζόμεθα την παντοδύναμον χάριν του Αγίου Πνεύματος, όπου κατοικεί εις αυτά και εκτελεί τα θαυμάσια».
