ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Ηφαιστίωνας ~ Ο παιδικός φίλος του Μ. Αλεξάνδρου

ηφαιστίωνας-ο-παιδικός-φίλος-του-μ-αλ-277715

Ο Ηφαιστίωνας ήταν ένας από τους πολλούς Μακεδόνες στρατηγούς και στενός φίλος και συνεργάτης του Μ. Αλεξάνδρου. Γενναίος πολεμιστής, οραματιστής και ελευθερωτής, πήρε μέρος στη μεγαλειώδη εκστρατεία εναντίον της Ασίας. Πέθανε αιφνιδιαστικά στα Εκβάτανα, στα τέλη του 324 π. Χ. Πατέρας του ήταν ο Αμύντωρ. Είναι γνωστή η συνεχής και αθόρυβη παρουσία του σ’ όλες τις πολεμικές επιχειρήσεις της Ασίας, χωρίς όμως να σημειώνει θεαματική δράση. Πάντως, στα μεγάλα προβλήματα της επιμελητείας, που του είχε αναθέσει ο Αλέξανδρος, θα έλεγε κανείς ότι συνετέλεσε, σε μεγάλο βαθμό, στην επίλυσή τους, ενώ τα κατάφερε, μαζί με όλους τους άλλους στρατηγούς, να συντελέσει επίσης και στην απροσδόκητη έκβαση της Ασιατικής εκστρατείας.

Κοντά στον Αλέξανδρο, που διέθετε θάρρος, ευφυΐα και φιλοδοξία, ο Ηφαιστίωνας, από μικρό παιδί ακόμα, απέσπασε την πίστη και τη φιλία του. Γρήγορα γίνονται φίλοι αχώριστοι και μοιράζονται, καθημερινά, την αγνότητα της αρετής, ενώ δεν παύουν να ονειρεύονται πώς θα κατακτήσουν, μια μέρα, την Περσία, ιδρύοντας μία οικουμενική κοσμοπολιτική μοναρχία, με την συγχώνευση του ελληνικού και του ασιατικού πολιτισμού.

Ο Ηφαιστίωνας ήταν ο ωραιότερος νέος που είχε ποτέ αντικρύσει ο Αλέξανδρος, αλλά κι ο ωραιότερος άνθρωπος που γνώρισε στην παιδική του ηλικία. Είχε, πολλές φορές, ορκιστεί στον εαυτό του πως αυτό το αγόρι θα γινόταν επιστήθιος φίλος του και ότι μαζί θα πολεμούσαν, μαζί θα κατακτούσαν τον ανατολικό κόσμο και μαζί θα διέδιδαν τον ελληνικό πολιτισμό στην Ανατολή και τη Β. Αφρική.

Αυτά τα δύο αγόρια αποφάσισαν να συνοδοιπορήσουν. Τίμησαν τον όρκο της φιλίας τους, την οποία συνέδεσαν με τα όνειρά τους. Μοιράζονταν μυστικά τις μεγάλες προσδοκίες τους, όχι μόνο για δόξα, αλλά και για την εδραίωση του φιλικού τους δεσμού και της συνοδοιπορίας τους στον κόσμο. Είχαν αναπτύξει, είναι αλήθεια, μια βαθιά αδελφική σχέση και η καθημερινή τους συμβίωση δημιουργούσε στον εαυτό τους μόνιμες χαρές, μεταξύ των οποίων την πρώτη θέση κατέχει η φιλία και η αδελφοσύνη.

Στο πεδίο της αγωγής τους εμπέδωσαν τις ίδιες αξίες: Να γίνουν ανώτεροι από τον εχθρό, όχι μονάχα ως πολεμιστές, αλλά και ως άνθρωποι. Έμαθαν επίσης ως παιδιά ότι ευτυχία είναι η ενεργός εξάσκηση των ικανοτήτων ενός ανθρώπου, με οδηγό την αρετή. Όμως, η αρετή στον πόλεμο είναι γραμμένη με το αίμα του εχθρού. Και η μετάνοια δεν έχει θέση στον αγώνα του πολεμιστή. Για κάθε πράξη υπάρχει ένα τίμημα. Ένας πολεμιστής θα έχει εκπληρώσει το χρέος του, μόνο αν έχει καταδείξει δύναμη και ικανότητα εις το να καταρρίψει τους πολιτικοκοινωνικούς φραγμούς που χωρίζουν τους λαούς. Γενικά, η παιδεία που είχαν λάβει έδινε απόλυτη αξία σε καθετί, που συνδέει το άτομο με τους άλλους ανθρώπους: τη φιλία και τους οικογενειακούς και πατριωτικούς δεσμούς, που θεωρούνταν απαραίτητοι όροι της ευτυχίας.

Η αρχαία αρετή, όπως την είχε υμνήσει ο Αριστοτέλης, ο Αισχύλος και ο Αριστοφάνης, εδραιώθηκε στην ψυχή των δύο αγοριών με τον καλύτερο τρόπο. Υψιστο ανθρώπινο ιδανικό στη ζωή τους θεωρούνταν η σύμμετρη διάπλαση ωραίου και δυνατού σώματος και ενάρετης ψυχής, δηλαδή η σωματική και ψυχική αρετή, η καλοκαγαθία. Αλλωστε, ο ελληνικός πολιτισμός είναι μία διαρκής υπενθύμιση ότι υπάρχει ένα πράγμα που το λέμε ανθρώπινη αρετή, που μας παρακινεί να ανακαλύπτουμε, διαρκώς, τον τρόπο που πρέπει να νιώθουμε το ανώτατο αυτό χάρισμα, αυτή την τάση προς την ηθική τελειότητα και να την επαναπροσδιορίζουμε σε κάθε εποχή. Ιδίως στη δική μας που είναι όλο εμποροκρατία, τοκογλυφία, αγριότητα, χρέη, χρηματισμό και αχρειότητα.

Η αδερφική, παραδειγματική αυτή φιλία των δύο συνεφήβων, μία φιλία που ύψωσαν σε αποκλειστικό συναίσθημα προσωπικής συμπάθειας και αφοσίωσης, ίσως και σε αυτοσκοπό, αποδείχτηκε περίτρανα στο πεδίο των μαχών.

Στα Σούσα, έγινε η μεγαλοπρεπής γιορτή των γάμων, που συμβόλιζαν την ένωση της Ανατολής με τη Δύση.

Ο Αλέξανδρος νυμφεύθηκε τη μεγαλύτερη κόρη του Δαρείου Στάτειρα, και ο Ηφαιστίωνας τη νεότερη αδερφή της Δρύπετη. Ο Ηφαιστίωνας ακολούθησε τον Αλέξανδρο στα Εκβάτανα, όπου, όπως θ’ αναφέρουμε, θα γιορταστούν με μεγαλοπρέπεια τα Διονύσια.

«Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 324, ο Αλέξανδρος βρισκόταν στα Εκβάτανα. Τρεις χιλιάδες καλλιτέχνες είχαν έρθει από την Ελλάδα, για να πραγματοποιηθούν παραστάσεις και γιορτές. Τις ημέρες εκείνες και συγκεκριμένα την έβδομη μέρα των γιορτών (φθινόπωρο του 324 π.Χ.), ο Ηφαιστίωνας θα παρουσιάσει πυρετό, που δεν θα προσέξει, δοσμένος, καθώς θα είναι, στο φαγοπότι. Περιφρονώντας όμως τις συμβουλές τού γιατρού του, Γλαύκου (που δεν τον φρόντισε ο ίδιος αφήνοντάς τον να φάει και να πιει κρασί, ενώ ήταν άρρωστος) και επωφελούμενος από το γεγονός ότι ο τελευταίος πήγε στο θέατρο, έφαγε έναν κόκορα ψητό και ήπιε ένα μεγάλο κύπελλο κρασί. Αυτό το γεύμα τον πείραξε και, λίγο αργότερα, πέθανε.

Ο Αλέξανδρος ένιωσε απαρηγόρητος και βυθίστηκε σε βαθιά θλίψη. Ζήτησε να σταυρώσουν τον δύστυχο γιατρό, είπε να κουρέψουν όλα τα άλογα και τα μουλάρια, σε ένδειξη πένθους, κι έδωσε διαταγή να πάψει κάθε μουσική στο στρατό, ενώ έμεινε τρεις μέρες νηστικός. Ούτε έφαγε ούτε ήπιε. Και διατάχτηκε δημόσιο πένθος σ’ όλη τη χώρα. Το Μαντείο του Αμμωνα Δία, ζήτησε να τιμούν τον Ηφαιστίωνα ως ήρωα. Ο νεκρός μεταφέρθηκε στη Βαβυλώνα, έγιναν τελετές και αγώνες, με συμμετοχή 3.000 αθλητών και, στις θυσίες, ο Ηφαιστίωνας ανακηρύχτηκε ημίθεος, ενώ χτίστηκαν πολλά μνημεία σε διάφορες πόλεις. Στη συνέχεια, ο Αλέξανδρος κατέκτησε τη χώρα των Κωσσαίων και σκότωσε όλους τους ενήλικους άρρενες κατοίκους ως ένα είδος θυσίας για τον Ηφαιστίωνα».

Ο Αλέξανδρος δεν συνήλθε ποτέ από τη λύπη του για το θάνατο του επιστήθιου φίλου του, και πέθανε περίπου ένα χρόνο μετά την ηρωποίησή του. Τον Ηφαιστίωνα, ο Αλέξανδρος αποκαλούσε φιλαλέξανδρο, ενώ, τον άλλο επίσης στενό του φίλο τον Κρατερό, τον ονόμαζε φιλοβασιλέα. «Ως χαρακτήρας, ο Ηφαιστίωνας ήταν καυχησιολόγος και μηχανορράφος, γι αυτό και δεν τον συμπαθούσε κανείς στο περιβάλλον τού Αλέξανδρου, παρόλο που ο βασιλιάς τον θεωρούσε ισάδελφό του και άξιο νά’ ναι φίλος του.

Είναι δε φανερό ότι η φιλία του Αλέξανδρου δεν είναι η πολιτική φιλία, όπως την νοούν ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης. Υπάρχουν μάλιστα περιπτώσεις, όπου θα προσφέρει κανείς ακόμα και τη ζωή του για τον φίλο του. Ηξεραν βέβαια κι οι δυο – Αλέξανδρος και Ηφαιστίωνας – ότι από εκείνα τα αγαθά που ετοιμάζει η σοφία για την μακαριότητα της ζωής, πολύ μεγάλο, ίσως και το πιο καθοριστικό γι αυτή τη μακαριότητα, να είναι η φιλία.

Η φιλία λοιπόν σέρνει τον χορό των δύο αυτών ανδρών, στην Ασία και την Αφρική, κραυγάζοντας να σηκωθούμε κι εμείς, σήμερα, για να μακαρίσουμε ο ένας τον άλλο. Γιατί ένας φιλικός δεσμός είναι τέτοιος από τη φύση του, ώστε να μην υπάρχει ανάγκη να υπάρχουν προσταγές και νομικές διατάξεις. «Κοινά τα των φίλων». Οι κοινοί θνητοί πιστεύουν πως ένας φίλος σε ολόκληρη τη ζωή είναι αρκετός. Δύο είναι πολλοί. Τρεις είναι σχεδόν αδύνατο να υπάρξουν. Αλλά για τον Μέγα Αλέξανδρο τα πιο αδύνατα πράγματα στη ζωή του στάθηκαν δυνατά, αφού μας απέδειξε με ποιο τρόπο συμπεριφερόμενος, μπορεί κανείς να ζήσει στον κόσμο σαν Θεός!

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου