Γράφει ο Μαρσέλ Σολομών, Πρόεδρος Ισραηλιτικής Κοινότητας Βόλου
Στο Ισραήλ κάθε χρόνο γίνεται εκδήλωση για την Ημέρα Μνήμης Θυμάτων του Ολοκαυτώματος «Yiom Ha Shoa» κατά την οποία τιμούνται άνθρωποι που έσωσαν Εβραίους κατά την περίοδο της Ναζιστικής κατοχής.
Στη φετινή εκδήλωση που έγινε στην Ιερουσαλήμ στις 16 Απριλίου 2015, τιμήθηκε μία από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες του Ελληνικού Εβραϊσμού, ο Αρχιραββίνος Βόλου Μωυσής Συμεών Πέσσαχ.
Στην εκδήλωση παρέστησαν μεταξύ άλλων ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος Γ’ και ο πρέσβης της Ελλάδας στο Ισραήλ Σπυρίδων Λαμπρίδης. Εκ μέρους της οικογένειας παρευρέθηκαν ο εγγονός Μωρίς Εσκενάζη και ο δισέγγονος Δρ. Ηλίας Πέσσαχ.
Η Κοινότητά μας ευτύχησε να έχει ραβίνο μια από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες του ελληνικού Εβραϊσμού από το 1892 μέχρι και το θάνατό του στις 13 Νοεμβρίου 1959.
Μου δίνεται έτσι το έρεισμα να αναφερθώ στην πολύ ενδιαφέρουσα διαδρομή του, αλλά και τη σημαντική συμβολή του στη διάσωση του ποιμνίου του –των εβραίων του Βόλου κατά την περίοδο της Ναζιστικής κατοχής.
Ο Αρχιραββίνος Πέσσαχ γεννήθηκε στην Λάρισα το 1869 μεγαλώνοντας σε θρησκευτικό περιβάλλον. Σπούδασε Ταλμουδική, φιλολογική και φιλοσοφική από σοφούς δασκάλους. Ο ίδιος με τη σοφία που διέθετε αλλά και με τα τη χαρισματική προσωπικότητά του κέρδισε την εκτίμηση και το σεβασμό χριστιανών και εβραίων.
Το 1894 δημιούργησε και διεύθυνε την ιερατική σχολή στην οποία φοίτησαν νέοι προοριζόμενοι για ιερουργοί.
Το 1925 το θρησκευτικό δικαστήριο της Θεσσαλονίκης «Μπεθ Ντιν» τον ανακήρυξε Αρχιραββίνο.
Στους πολέμους 1912-13 αλλά και στους μετέπειτα προσέφερε ανθρωπιστικές υπηρεσίες.
Για τις υπηρεσίες του στις 16.01.1939 τιμήθηκε από τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄ με το παράσημο «Χρυσού Σταυρού του Φοίνικα».
Στην περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου εργάστηκε με πατριωτικό ζήλο στην πολεμική προσπάθεια για την άμυνα της πατρίδας μας και διέσωσε συμμάχους στρατιώτες. Για τις πράξεις του αυτές το στρατηγείο Μέσης Ανατολής του απέμεινε τιμητικό δίπλωμα.
Στις 5.7.1952 ο Βασιλεύς Παύλος Α’ σε εκτίμηση των υπηρεσιών του του απένειμε το παράσημο του Τάγματος Γεωργίου του Α’.
Διατήρησε άριστες σχέσεις με όλες τις αρχές του τόπου και ιδιαίτερα με τον Μητροπολίτη Ιωακείμ με το οποίο τον συνέδεσε μεγάλη φιλία.(φωτογραφία των δύο Ιεραρχών το έτος 1937).
Κατά την περίοδο της Ναζιστικής κατοχής αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο που διέτρεχαν οι Εβραίοι του Βόλου δραστηριοποιήθηκε άμεσα. Μετά τη διαταγή του Γερμανού Φρούραρχου να του προσκομίσει κατάσταση των Εβραίων του Βόλου επισκέφτηκε το Νομάρχη Πανταζίδη, το Δήμαρχο Νικ. Σαράτση και το Μητροπολίτη Δημητριάδος Ιωακείμ ζητώντας βοήθεια. Αμέσως ο μακαριστός Μητροπολίτης έστειλε κάποιον κληρικό στον τότε πρόξενο της Γερμανίας Ελμουντ Σέφελ ο οποίος αψηφώντας τον σοβαρό κίνδυνο της ενέργειας του, διαμήνυσε προς τον Μητροπολίτη ότι οι Εβραίοι πρέπει να φύγουν άμεσα. Στη συνέχεια ο Μητροπολίτης Ιωακείμ γνωρίζοντας και αυτός τον κίνδυνο που διέτρεχε ετοίμασε, χωρίς δισταγμό, ιδιόχειρο σημείωμα για τις οργανώσεις Εθνικής Αντίστασης που δρούσαν στο Πήλιο. Επίσης συνέταξε συστατική επιτροπή προς τους εφημέριους των χωριών και κωμοπόλεων ζητώντας να παράσχουν κάθε δυνατή βοήθεια και συμπαράσταση προς τους διωκόμενους εβραίους.
Με την παρέμβαση του αυτή ακύρωσε τον αιφνιδιασμό των ναζιστών και συνέβαλε στη διάσωση της Κοινότητάς μας. Παράλληλα διαφύλαξε πολύτιμα ιερά σκεύη της Ι. Συναγωγής τα οποία απέδωσε μετά την κατοχή στο ακέραιο.
Γι αυτή του τη δράση το «Yad Vashem» (Γιαντ Βασέμ) ίδρυμα του Ισραήλ για την διαιώνιση της μνήμης του Ολοκαυτώματος, τον ανακήρυξε «Δίκαιο των Εθνών».
Κλείνοντας το σημείωμά μου για τον Αρχιραββίνο Μωυσή Πέσσαχ σημειώνω ότι η προσωπικότητα και η σοφία του αναγνωρίστηκε και από το Ισραήλ γι αυτό και τα οστά του μεταφέρθηκαν και ενταφιάστηκαν στο λόφο των Σοφών στη Σιών της Ιερουσαλήμ.
Με την αναφορά μου αυτή μου δίνετε η ευκαιρία να αναφερθώ σε όσους συνέβαλαν στη σωτηρία μας στο Βόλο αλλά και σε όλη την Ελλάδα, παρά το πολύ μικρό ποσοστό των ομοθρήσκων μου που διασώθηκε.
Στο Βόλο που είχε το μικρότερο ποσοστό απώλειας 26% σημαντικό ρόλο στη διάσωση είχαν οι Αντιστασιακές οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ και άλλες που προστάτευαν με αποτελεσματικό τρόπο τους εβραίους βοηθώντας ποικιλοτρόπως με μηνύματα συμπαράστασης αλλά και με πράξεις. Με τις αντιστασιακές οργανώσεις συνεργάστηκε και ο Αρχιραββίνος Μωυσής Πέσσαχ. Επίσης δεκάδες εβραίοι εντάχθηκαν στην εθνική αντίσταση και πολέμησαν ηρωικά κατά των ναζιστών κατακτητών, ενώ πολλοί έχασαν τη ζωή τους στο πεδίο της μάχης. Πολλές εβραίες γυναίκες εντάχθηκαν στις αντιστασιακές οργανώσεις προσφέροντας πολύτιμες υπηρεσίες.
Στις 25.10.1957 η Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας απένειμε στην Ισραηλιτική Κοινότητα Βόλου «Δίπλωμα Τιμής» για τους επώνυμους και ανώνυμους αγωνιστές της περιόδου 1940-1945.
Βοήθησαν από τις θέσεις που κατείχαν δίνοντας μεταξύ των άλλων πλαστές ταυτότητες. Ο επικεφαλής της χωροφυλακής Ηλίας Αγδινιώτης,ο Δήμαρχος Νίκος Σαράτσης,ο προϊστάμενος Μητρώου του Δήμου Ζήσης Μαντίδης, ο πολιτικός Μηχανικός Γεώργιος Κοτοπουλέας, ο Κώστας Μπελογιάννης και φυσικά πολλοί άλλοι επώνυμοι και ανώνυμοι πολίτες.
Ολοι οι προαναφερθέντες τιμήθηκαν μαζί με άλλους σωτήρες σε συγκινητική εκδήλωση που έγινε στο ξενοδοχείο «Ξενία» στις 26/04/1995.
Η κοινότητά μας τιμώντας την Εθνική Αντίσταση προσφέρει, κάθε χρόνο, το άναμμα ενός κεριού στις εκδηλώσεις του Ολοκαυτώματος στους εκπροσώπους της Εθνικής Αντίστασης.
Τιμώντας την μνήμη του Μητροπολίτη Ιωακείμ η Κοινότητά μας παρίσταται πάντα στο ετήσιο Μνημόσυνο του, που γίνεται στον Ι. Ναό Αγ. Βασιλείου, καταθέτει στεφάνι στην προτομή του και παράλληλα προσφέρει ένα χρηματικό ποσό εις μνήμη του υπέρ του Ι. Ναού Αγ. Βασιλείου.
Θέλω να επισημάνω δυο ενέργειες από τις πολλές που συγκινούν και ήταν μοναδικές σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη.
Στις 23.03.1943 η Ακαδημία Αθηνών με έγγραφό της προς τον πρωθυπουργό Κων. Λογοθετόπουλο, το οποίο προσυπέγραψε ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, οι πρυτάνεις και οι πρόεδροι 29 φορέων και επιστημονικών οργανώσεων ζητούσαν να μη γίνει η εκτόπιση των ελλήνων Ισραηλιτών.
Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός με προσωπικό διάβημά του προς τον Γερμανό στρατηγό Στρουπ ζήτησε να σταματήσει κάθε μέτρο σε βάρος των Εβραίων. Οταν ο στρατηγός τον απείλησε με τουφεκισμό εκείνος περήφανα απάντησε «Οι ιεράρχες στην Ελλάδα δεν τουφεκίζονται, απαγχονίζονται. Σας παρακαλώ να σεβαστείτε την παράδοση».
Στη Ζάκυνθο ο Γερμανός Διοικητής ζήτησε από τον δήμαρχο Λουκά Καρέρ τον κατάλογο των εβραίων του νησιού. Την επόμενη μέρα τον επισκέφτηκαν ο δήμαρχος συνοδευόμενος από τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο και του έδωσαν τον κατάλογο. Ο διοικητής όταν άνοιξε τον κατάλογο με έκπληξη είδε δύο ονόματα: Μητροπολίτης Χρυσόστομος, Δήμαρχος Λουκάς Καρέρ
Το αποτέλεσμα: σώθηκαν και οι 275 Εβραίοι της Ζακύνθου.
