ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Η ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού

η-ανάπτυξη-της-προσωπικότητας-του-παι-530088

Γράφει ο Ανδρέας Φ. Βασιλείου, Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος, Ειδικός Παιδαγωγός, Πολιτικός Επιστήμονας

Για τον Φρόιντ το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία θεώρησης και ενδοσκόπησης του ψυχικού χώρου. Ωστόσο, επειδή ο Φρόυντ υπήρξε ο καινοτόμος – ο όχι έστω και αλάνθαστος – εκείνος που έστρεψε την προσοχή από την επιφάνεια στο βάθος και έγινε έτσι ο πρώτος επίσημος, θα λέγαμε, εκφραστής της «ψυχολογίας του Βάθους». Χρειάζεται κάτι ακόμα να πούμε σε σχέση με την ανάπτυξη της προσωπικότητας κατά την ψυχαναλυτική αντίληψη.

Η ανάπτυξη της προσωπικότητας, κατά τον Φρόιντ, γίνεται με βάση τη λίμπιντο. Είναι μια δύναμη που ωθεί το άτομο του σεξουαλικού του ενστίκτου.

Και δεν φτάνει μόνο να οργανωθεί η δύναμη αυτή αλλά χρειάζεται να βρεθούν και οι τρόποι με τους οποίους θα εκφραστεί.

Οι τρόποι αυτοί στα πέντε στάδια ανάπτυξης της προσωπικότητας είναι κάθε φορά και διαφορετικοί. Το όνομα π.χ. κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής είναι ο τρόπος έκφρασης της λίμπιντο μια και μεγαλύτερη ευχαρίστηση για τότε είναι ο θηλασμός.

Τα πέντε στάδια ανάπτυξης της προσωπικότητας είναι: 1. το στοματικό, 2. το κωλικό (από 2-3), 3. το φαλλικό (από 3-5 ή 6). Η απασχόληση με τα όργανα αναπαραγωγής αποτελεί τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση. Γι’ αυτό και το άγχος του ευνουχισμού και η επίδειξη. 4. το άδηλο (μια λανθάνουσα φάση εσωτερικής αναδιάρθρωσης) και 5. το γεννητικό.

Στα ένστικτα ζωής (πείνας, δίψας και σεξ) αντιπαραβάλλονται τα ένστικτα θανάτου που είναι περισσότερο πολυδαίδαλα και εκφράζονται με μια τάση αυτοκαταστροφής. Κατά βάση, ο καθένας ασυνείδητα, υποστήριξε ο Φρόιντ, επιθυμεί το θάνατό του, γι’ αυτό «και ο τελικός σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος».

Τα ένστικτα περιλαμβάνονται σε ένα υποσύστημα της προσωπικότητας, το ID που δραστηριοποιείται και λειτουργεί με μόνο σκοπό να ικανοποιήσει τις ανάγκες ηδονής. Ενα άλλο υπόστρωμα είναι το Εγώ που έχει σκοπό τη διαπραγμάτευση με την πραγματικότητα, ώστε να επιτραπεί η λειτουργία του ιδ (ID). Το υπερεγώ ωστόσο, που έχει θέση του κοινωνικού ελεγκτή είναι το πρώτο υπόστρωμα της προσωπικότητας.

Το υπερεγώ που είναι αυτό που λέμε Ηθική Συνείδηση, όσο και αν ενεργεί κατ’ εντολή των κοινωνικών επιταγών, με την ανάπτυξη της προσωπικότητας, αρχίζει να επηρεάζεται και από τις ατομικές πεποιθήσεις.

Ετσι η προσωπικότητα είναι τρισδιάστατη. Από τη μια αποτελείται από το ιδ (ID) που εκπροσωπεί τη βιολογική της πλευρά, από την άλλη από το Εγώ που εκπροσωπεί την ψυχολογική και από την τρίτη από το Υπερεγώ, που εκπροσωπεί την κοινωνική της πλευρά. Το Εγώ έτσι, γίνεται ο μεσολαβητής μεταξύ του ID και του Υπερεγώ, προκειμένου να επιτραπεί και μέχρι ποιο σημείο, η ικανοποίηση της λίμπιντο.

Ακόμα μια υποδιαίρεση είναι σημαντική. Αυτή αφορά τη Συνείδηση και το Ασυνείδητο. Στο Σύνορο μεταξύ των δυο είναι το Υποσυνείδητο, αν και είναι ένας όρος που δεν είναι σε κοινή χρήση. Η Συνείδηση σε σχέση με το Ασυνείδητο καταλαμβάνει πολύ λίγο χώρο. Είναι σε αναλογία κάτι με ένα παγόβουνο που στο πάνω μέρος από την επιφάνεια αντιστοιχεί προς τον χώρο της Συνείδησης και το Υ κάτω από την επιφάνεια, προς το Ασυνείδητο. Το Ασυνείδητο περιλαμβάνει ένα πλήθος από επιθυμίες, σκέψεις, εικόνες, συναισθήματα που είτε έχουν καταπιεστεί ή λησμονηθεί. Ολα αυτά τείνουν να βγουν στην επιφάνεια αλλά η απαγόρευση του Υπερεγώ αναγκάζει το Εγώ να τα καταπιέζει και να τα κρατά κάτω από την επιφάνεια. Ετσι το καταπιεσμένο υλικό δεν βρίσκει άλλη διέξοδο παρά στα όνειρα, στις παραδρομές της γλώσσας.

Η ερμηνεία της προσωπικότητας με τη φροϋδική άποψη δεν είναι σήμερα παραδεκτή με την απόλυτη έμφαση που δόθηκε στο σεξ και με την πεσιμιστική, κατά βάση, αντιμετώπιση της γεμάτης δυνατότητες ανθρώπινης φύσης. Οπωσδήποτε όμως, η φροϋδική αντίληψη άνοιξε καινούριους ορίζοντες σαν τρόπος αντιμετώπισης των ψυχικών παθήσεων, στην εξέταση της σύγκρουσης των συνειδητών και ασυνείδητων παρορμήσεων και στη μελέτη των αμυντικών μηχανισμών που αποτελούν και σήμερα μέρος της σύγχρονης ψυχολογικής θεώρησης.

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου