Γράφει ο Φάνης Δημουλάς, Φοιτητής
Τις τελευταίες μέρες ένα στοιχειό αιωρείται πάνω από την Ελλάδα και σκιάζει την Ευρώπη, η μορφή του είναι ταλαιπωρημένη και τα ρούχα του φτωχά. Πέρα από την αντικειμενική τραγικότητα της εικόνας που αναπαράγεται και πολλαπλασιάζεται από και δια των μέσων, το ζήτημα της μετανάστευσης των προσφύγων και των οικονομικών μεταναστών προς τις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την οικονομική και την πολιτιστική εξέλιξη των χωρών και των λαών που ανήκουν σε αυτό το χώρο. Το μεταναστευτικό έχει πολλές πτυχές που συχνά περιπλέκονται όμως για την οικονομία του κειμένου και κατά επέκταση της συζήτησης η ανάλυση των πτυχών πρέπει να γίνει σε γεωγραφικό, ηθικό, οικονομικό, πολιτιστικό επίπεδο, ενώ η σύνθεση αναγκαστικά θα γίνει με το πολιτικό.
Γεωγραφικά η Ελλάδα βρίσκεται μια ανάσα μόνο μακριά από τις δύο πιο ταλαιπωρημένες και μπερδεμένες περιοχές του πλανήτη, την Μέση Ανατολή και την Αφρική. Βέβαια συρράξεις συνέβαιναν πάντοτε με αποτέλεσμα οικονομικές καραμπόλες που αναπόφευκτα επηρέαζαν και την Ελλάδα αλλά το φαινόμενο της χρόνιας μαζικής μετανάστευσης έχει γίνει έντονα αισθητό στη χώρα μας αποκλειστικά τα τελευταία 25 χρόνια. Αυτό δεν είναι τυχαίο αλλά πρέπει να γίνει ένας απαραίτητος διαχωρισμός, τα πρώτα 15 χρόνια του φαινομένου η μετανάστευση ήταν ενδοβαλκανιακή υπόθεση και είχε προορισμό την Ελλάδα που τότε φάνταζε σαν μια ταχύτατα αναπτυσσόμενη και σταθερή ουτοπία μέσα στα υπανάπτυκτα βαλκάνια. Σε αντίθεση με τα προαναφερθέντα, την τελευταία δεκαετία λόγω της οικονομικής κρίσης της Ελλάδας και του πλήθους των συρράξεων που συμβαίνουν στην ευρύτερη περιοχή η Ελλάδα αντιμετωπίζεται από πρόσφυγες και μετανάστες ως μια γέφυρα που οδηγεί σε μια άλλη ουτοπία η οποία αποτελείται από τις πλούσιες χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά, εννέα από τους δέκα ανθρώπους που εισέρχονται παράτυπα στην Ευρώπη το πραγματοποιούν μέσω Ελλάδας. Τα εκτενή και πορώδη σύνορα της χώρας και το γεγονός ότι γειτονεύουμε με την Τουρκία που αντιμετωπίζει τη μετανάστευση ως μέσο εξωτερικής πολιτικής καθώς και οι υπόλοιποι βαλκάνιοι γείτονές μας που είναι ακόμα πιο ανοργάνωτοι από εμάς είναι συνθήκες επαρκείς και αναγκαίες για την δημιουργία του τόσο πολύπλοκου προβλήματος το οποίο καλείται η χώρα να λύσει χωρίς ακόμα η Ευρώπη να αναλάβει τις ευθύνες που της αναλογούν με ουσιαστικό τρόπο.
Οι ευθύνες όμως ανήκουν στη σφαίρα της ηθικής, πως όμως να μιλήσεις για ηθική με λαούς και κράτη τη στιγμή που το ήθος είναι η κατανόηση της αξίας της καλοσύνης που κατακτάται μόνο από προσωπική εμπειρία. Ευτυχώς για μας και τις κοινωνίες υπάρχουν φιλόσοφοι και θεάνθρωποι που έχουν ασχοληθεί εκτενώς με το θέμα της ηθικής και μετά από χρόνια ατελείωτα απέκτησε η Ευρώπη ένα αυτοτροφοδοτούμενο σύστημα επαγωγής της ηθικής στην συμπεριφορά της κοινωνίας. Σύμφωνα λοιπόν με την κρατούσα λογική ο δυτικός καπιταλιστικά ανεπτυγμένος κόσμος οφείλει σημαντικό μέρος του πλούτου του στην πάσης φύσεως αποικιοκρατική εκμετάλλευση του τρίτου κόσμου η οποία γεννά πρόσφυγες και μετανάστες και όποιος βιαστικός χαρακτηρίσει το παραπάνω ως αριστερή προπαγάνδα πρέπει να είναι ενήμερος ότι αυτό το παραδέχεται μέχρι ενός σημείου και ο θεωρητικός και υπέρμαχος του νεοσυντηρητισμού Ντάγκλας Μάρεϊ. Αρα ναι έχουμε χρέος ηθικής υφής ως δυτικοί (ειδικού τύπου) να καλωσορίσουμε τους δύστυχους που προσπαθούν να ξεφύγουν είτε από τον θάνατο της σφαίρας είτε από αυτόν του υποσιτισμού. Βεβαίως εδώ υπάρχουν και πρακτικά ζητήματα τα οποία σχετίζονται με την δυνατότητα της χώρας να δαπανήσει πόρους προς αυτή την κατεύθυνση.
Η δυνατότητα όμως ενός κράτους να διαθέσει πόρους ώστε να υποδεχθεί και στο μέλλον να υιοθετήσει τους πρόσφυγες ανήκει στη σφαίρα της οικονομίας. Η οικονομία της Ελλάδας όμως είναι οργανωμένη καπιταλιστικά (έστω και με ένα πολύ περίεργο τρόπο) οπότε πρέπει να συνεκτιμηθεί η απόδοση της επένδυσης των συγκεκριμένων πόρων στο ανθρώπινο δυναμικό που έρχεται μαζί με το κόστος της απώλειας των πόρων στο ανθρώπινο δυναμικό που βρίσκεται ήδη εδώ. Πιο απλά η έγνοια του μέσου Ελληνα πολίτη είναι αν θα χάσει τη δουλειά του από κάποιον μετανάστη. Αυτή η έγνοια παρόλο που φαίνεται λογική είναι αβάσιμη κατά τους οικονομολόγους αποτελεί όμως θαυμάσιο πεδίο για αυτούς που θέλουν να κάνουν πολιτική βασισμένη στην τρομολαγνεία. Ο λόγος για τον οποίο είναι αβάσιμη η πολιτική είναι ότι οι θέσεις εργασίας σε μια οικονομία είναι στοιχείο δυναμικό και όχι σταθερό άλλωστε όσο αυξάνεται ο πληθυσμός μιας χώρας τόσο αυξάνεται και το μέγεθος της οικονομίας, αυτά είναι γνωστά σε όλη την Ευρώπη αλλά δυστυχώς ο δημόσιος διάλογος στην Ελλάδα είναι σε τόσο χαμηλό επίπεδο που αγνοούμε βασικά πράγματα για το πώς «δουλεύει» ο κόσμος. Το μεγάλο πρόβλημα της Ελλάδας είναι ότι η οικονομική πολιτική αλλάζει όσο συχνά αλλάζει και ο άνεμος άρα τα θετικά που μπορούν να δώσουν οι μετανάστες στο νέο κράτος που επιλέγουν να κατευθυνθούν αδρανοποιούνται.
Ακόμη ένας μύθος που κυκλοφορεί σχετικά με το μεταναστευτικό είναι αυτός της πολιτιστικής διάβρωσης. Προφανώς για να υπάρχει αυτός ο μύθος έχουμε άγνοια ότι οι πιο θαυμαστοί πολιτισμοί που έχουν εμφανιστεί μέχρι στιγμής στην οικουμένη υπήρξαν προϊόντα ανάμειξης λαών και ιδεών. Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι ανέπτυξαν αυτόν τον τόσο σπουδαίο πολιτισμό ακριβώς γιατί βρισκόντουσαν στο πιο κομβικό σημείο του μεγάλου χωνευτηρίου της ανατολικής μεσογείου. Το επιχείρημα μάλιστα ενισχύεται περισσότερο από το γεγονός ότι το γεωγραφικό ανάγλυφο της Ελλάδας ευνόησε τον κατακερματισμό του πληθυσμού άρα και την πολυπολιτισμικότητα,ενώ η ενασχόληση των αρχαίων με το θαλασσινό εμπόριο ευνόησε μια πρώιμη μορφή παγκοσμιοποίησης. Ομοίως οι πολιτισμοί της Ινδοκίνας, της Αραβικής Ισπανίας, της Νορμανδικής Σικελίας και άπειροι άλλοι αποδεικνύουν πάνω από όλα ότι οι πολιτισμοί δεν είναι προϊόντα αποστείρωσης, αντίθετα υπό τις σωστές συνθήκες και με το σωστό μοντέλο ενσωμάτωσης οι μετανάστες μπορούν να λειτουργήσουν βελτιωτικά στην υπάρχουσα κατάσταση. Το προφανές μειονέκτημα που παρουσιάζει η Ελλάδα και πάλι είναι προφανές. Δεν έχουμε σταθερή πολιτική ως κράτος και επειδή τα χρονικά όρια στα οποία γίνεται η εισροή των μεταναστών είναι πιεστικά άρα η ενσωμάτωση πρέπει να γίνει σε χρόνο πραγματικό και όχι ιστορικό η υιοθέτηση μιας κοινής πολιτικής είναι αναγκαία προκειμένου σε πενήντα χρόνια να είμαστε «πολιτιστικά» σε καλύτερη κατάσταση από την τωρινή.
Η σύνθεση όλων των παραπάνω είναι δουλεία της πολιτικής. Από τη στιγμή που η Τουρκία βλέπει την εξαγωγή ψυχών προς την Ελλάδα ως μέσο άσκησης εξωτερικής πολιτικής και οι πηγές από όπου έρχονται αυτοί οι άνθρωποι δεν προβλέπεται να γίνονται ελκυστικοί για τους γηγενείς στο άμεσο μέλλον είναι εμφανές ότι μόνο ισχυρές οικονομικές κυρώσεις προς το τουρκικό κράτος μπορούν να έχουν αποτέλεσμα, κάτι που είναι απίθανο να συμβεί. Ταυτοχρόνως η αυξανόμενη ξενοφοβία που κυοφορείται στην Ευρώπη σημαίνει ότι η αλλαγή των συνθηκών δεν θα είναι εύκολη δουλειά. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι ακόμα ένα ευρωπαϊκό βάρος πέφτει στις πιο αδύναμες πλάτες. Ομως μια ικανή κυβέρνηση και μια μακρόπνοη πολιτική θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τη δημογραφική τόνωση που δημιουργεί το μεταναστευτικό. Θα μπορούσε να δημιουργήσει πρότυπες παραγωγικές μονάδες με λιμνάζοντα κονδύλια που προορίζονται για την χρηματοδότηση της μεταναστευτικής πολιτικής με εκπαιδευτικά προγράμματα ώστε οι άνθρωποι αυτοί λαμβάνοντας ελληνική παιδεία και τεχνική κατάρτιση να ενσωματωθούν στην κοινωνία και την οικονομία (όχι μόνο την ελληνική αλλά και την ευρωπαϊκή). Ποιος ξέρει μπορεί η ενσωμάτωση ξένων στοιχείων μακροπρόθεσμα να βελτιώσει και την ελληνική ή την ευρωπαϊκή πραγματικότητα.
