Γράφει ο Νίκος Κυριαζής, Πρόεδρος Τμήματος Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Από την δεκαετία του 1920, μετά την επικράτηση της σοβιετικής επανάστασης, γνωρίζουμε τη θεωρία του Τρότσκι για την «διαρκή επανάσταση» του προλεταριάτου, που τελείωσε με τη δολοφονία του από πράκτορες του Στάλιν στο Μεξικό το 1941, και λίγο πριν το σύμφωνο Ρίμπτεντροπ-Μολότωφ, με το οποίο, ανάμεσα σε άλλα, η ναζιστική Γερμανία και η κομμουνιστική Ρωσία διαμέλισαν την Πολωνία.
Οι οικονομολόγοι επίσης γνωρίζουν την έννοια της «δημιουργικής καταστροφής» κατά Σουμπέτερ, που υποστηρίζει πως οι τεχνολογικές εξελίξεις καταστρέφουν παλαιούς κλάδους και επιχειρήσεις που στηρίζονταν σε παλαιότερη τεχνολογία, αλλά δημιουργούν ευκαιρίες, απασχόληση και κέρδη σε νέες. Χαρακτηριστικό σύγχρονο παράδειγμα αποτελεί η Φινλανδία που η μεγαλύτερη επιχείρησή της η Nokia απαξιώθηκε από την νέα τεχνολογία κινητών, από την χρήση των άυλων μέσων (e-mail κλπ).
H ελληνική εμπειρία μετά το 2010 ωστόσο εισάγει δυο νέους όρους, την «διαρκή διαπραγμάτευση» και την κατά Βαρουφάκη «δημιουργική ασάφεια». Από το 2010 μέχρι σήμερα, κάθε κυβέρνηση, και κάθε υπουργός βρίσκεται σε συνεχή διαπραγμάτευση με τους εταίρους και δανειστές μας για διάφορα θέματα, όπως το PSI, (κούρεμα), απολύσεις στο δημόσιο, διαρθρωτικές αλλαγές, ελάφρυνση του χρέους, ιδιωτικοποιήσεις κλπ., και όπως φαίνεται η διαπραγμάτευση θα συνεχιστεί μέχρι τον Ιούνιο. Τελικά όμως οι διαπραγματεύσεις καταλήγουν στο ίδιο, να δεχθούμε τους όρους των εταίρων μας, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις, για τον απλό λόγο πως δεν γίνονται κάτω από ίσους όρους. Είναι σαν να μονομαχεί ο «σερίφης» (και λόγω της θέσης του ως επισκέπτης καθηγητής στο Τέξας) κ. Βαρουφάκης με εξάσφαιρα εναντίον του κ. Σόϊμπλε που διοικεί ένα τανκ Λέοπαρντ 2Α6 με κανόνι 120 χιλιοστών και συνθετικό θώρακα πάχους ενός μέτρου!
Το μεγάλο πρόβλημα όμως της διαρκούς διαπραγμάτευσης είναι πως δημιουργεί διαρκή αβεβαιότητα, με αρνητικές συνέπειες για την οικονομία, ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, απασχόληση κλπ. Και επιπλέον, παρατείνει τα μνημόνια, άσχετα με το πια ονομασία τους δίνουμε για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης. Ενώ οι άλλες χώρες των μνημονίων (που εντάχθηκαν μετά από εμάς) είτε ήδη βγήκαν, όπως η Ιρλανδία, ή προχωρούν σταθερά προς την έξοδο, δηλαδή η Πορτογαλία και η Κύπρος, αντίθετα η Ελλάδα παραμένει σε αυτά, παρά το ότι έχει κάνει την μεγαλύτερη δημοσιονομική προσαρμογή από τις τέσσερις, και πιθανόν την μεγαλύτερη παγκόσμια. Είναι εξέλιξη που δείχνει την συνολική αποτυχία των Ελλήνων πολιτικών να συνεννοηθούν, με τη δημιουργία προεκλογικών ψευδαισθήσεων («θα σκίσω τα μνημόνια», «οι αγορές θα χορεύουν» κλπ) που φυσικά μετά λησμονούνται, αλλά διατηρούν το κλίμα της αβεβαιότητας με τις διαπραγματεύσεις.
Η δημιουργική ασάφεια είναι άλλος ένας ελληνικός νεωτερισμός. Ο κ. Βαρουφάκης βέβαια έδωσε μια εξήγηση του τι εννοεί: Αφήνει για την ώρα ασαφές το θέμα του τι διαπραγματευόμαστε, για να διευκολύνει τους συναδέλφους του υπουργούς προς τα δικά τους κοινοβούλια και την κοινή γνώμη των χωρών τους. Ως γνώστης της θεωρίας των παιγνίων όμως φαντάζομαι πως δεν αγνοεί πως ένα παίγνιο έχει λύση μόνο όταν υπάρχουν σαφείς κανόνες, και πως επαναλαμβανόμενα παίγνια, όπου οι παίκτες μαθαίνουν και έτσι πετυχαίνουν καλύτερες επιδόσεις, έχουν λύση μόνον όταν οι κανόνες παραμένουν σταθεροί. Η ασάφεια και η αβεβαιότητα, είναι ότι χειρότερο υπάρχει για την ομαλή λειτουργία της οικονομίας, τις επενδύσεις κλπ.
Η διαρκής διαπραγμάτευση και η δημιουργική ασάφεια έχουν ως αποτέλεσμα την μείωση της ανάπτυξης. Συμφωνώ έτσι με τις εκτιμήσεις ξένων οίκων που εκτιμούν τώρα τον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης μεταξύ μηδέν και 1% αντί για το προηγούμενο 2,7% για το 2015. Αυτό όμως σημαίνει πως παρά την ευνοϊκή εξέλιξη των επιτοκίων που κατεβάζει το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους στα περίπου 3 δις για το 2015 (από περίπου 6 δις το 2014) το ποσοστό του χρέους στο τέλος του 2015 δεν θα έχει μειωθεί αισθητά και θα παραμείνει περίπου στο 175% του ΑΕΠ.
Μετά από δυο μήνες η κυβέρνηση δεν έχει ακόμα παρουσιάσει συγκεκριμένα αναπτυξιακά μέτρα, και δείχνει παλινδρομήσεις και έλλειψη συντονισμού. Η κα. Βαλαβάνη π.χ. δήλωσε πως θα κουρευτεί και το κεφάλαιο των οφειλών προς το κράτος, κάνοντας τους συνεπείς φορολογούμενους να αισθανθούν ως ηλίθιοι, και μετά βέβαια το πήρε πίσω, ίσως γιατί την ενημερώνουν πως το λιγότερο θα ήταν ότι η εφαρμογή μια τέτοιας πολιτικής το λιγότερο θα ήταν αντισυνταγματική γιατί παραβιάζει την αρχή της ισονομίας, αλλά και γιατί δίνει τα λανθασμένα μηνύματα: Κίνητρο δηλαδή στους φορολογούμενους να είναι ασυνεπείς.
Αναγνωρίζοντας την δεινή δημοσιονομική κατάσταση και τα επιπλέον 15 δις που πρέπει να πληρωθούν ως τον Ιούνιο, η κυβέρνηση θα μπορούσε να δώσει κίνητρα στους συνεπείς φορολογούμενους. Θα μπορούσε μόνο για το 2015 να κάνει έκπτωση 10% στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων και εταιρειών του 2016, για όσους θα ήθελαν να τον προπληρώσουν μέχρι τέλους Μαΐου του 2015. Υπολογίζω την έκπτωση 10% με βάση τα επιτόκια των ελληνικών τωρινών ομολόγων. Η κυβέρνηση εξήγγειλε την πρόθεση της να αντιμετωπίσει την φοροδιαφυγή στα καύσιμα. Αντί να μένει στις εξαγγελίες, γιατί δεν εφαρμόζει τον ήδη ψηφισμένο νόμο του 2012 (401/72) που είναι αντίγραφο του επιτυχημένου ισπανικού νόμου που προβλέπει σύστημα εισροών-εκροών στα διυλιστήρια και GPS στα βυτιοφόρα και τις «βάρκες» η ανεφοδιασμού πλοίων με δήθεν πετρέλαιο τράνζιτ. Εκτός αν αποφάσισε πως δεν θέλει τελικά να συγκρουστεί με τους λαθρέμπορους. Σε προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο «Εκτιμήσεις για το μέλλον» έγραψα πως η κυβέρνηση θα πέσει σε παγίδα διάψευσης προσδοκιών και αυτό φαίνεται πως επαληθεύεται: Η επαναφορά του κατωτάτου μισθού θα γίνει (αν γίνει) σε δυο δόσεις μέχρι το 2016 αντί για αμέσως, το κούρεμα χρέους έχει ξεχασθεί και συζητούμε για «απομείωση» (άλλος ένας νεωτερισμός του κ Βαρουφάκη), συμφωνούμε με το 70% των διαρθρωτικών μέτρων (αντί για μονομερή κατάργηση των μνημονίων) και μετονομάσαμε την τρόικα σε θεσμούς (αλλά με τα ίδια πρόσωπα). Εκτιμούσα επίσης πως θα υπάρξει σκληρός εσωτερικός αγώνας εντός του ΣΥΡΙΖΑ, και ήδη άρχισε με τις αντιρρήσεις των κ. Μήλιου (που κινείται και από προσωπική πικρία γιατί δεν συμπεριλήφθηκε στις βουλευτικές λίστες, ούτε ανάλαβε κυβερνητική θέση), Γλέζου, αλλά και της κυρίας Κωνσταντοπούλου που αν και πρόεδρος της Βουλής φαίνεται να αναλαμβάνει αρχηγός της ενδοκομματικής αντιπολίτευσης, ή την αριστερή πλατφόρμα στη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής.
Εγραφα επίσης για την «ανίερη συμμαχία» ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Στα μέσα Μαρτίου, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σοσιαλδημοκράτης κ. Μαρτίν Σούλτς κάλεσε δημόσια τον κ. Τσίπρα να την διακόψει, και δεν ήταν ο μόνος που το έκανε. Ο κ. πρωθυπουργός φαίνεται για την ώρα να έχει κάνει ορισμένα λάθη επιλογής συνεργατών, στο πρόσωπο της κυρίας Κωνσταντοπούλου, αλλά και του ματαιόδοξου κ. Βαρουφάκη, που μέχρι τώρα αφιερώνει περισσότερο χρόνο στα κανάλια σε συνέδρια κλπ. Ο χρόνος όμως είναι τώρα για την Ελλάδα το πιο σπάνιο αγαθό και δεν πρέπει να σπαταλιέται ανούσια.
