Του Νίκου Ηρ. Ντρέγκα
Με εξαιρετική επιτυχία πραγματοποιήθηκε η κορυφαία εκδήλωση του Πολιτιστικού Συλλόγου Σοφαδιτών Ν. Μαγνησίας και των φίλων τους σε συνεργασία με το Δήμο Βόλου και την Περιφέρεια Θεσσαλίας στο κατάμεστο Κινηματοθέατρο «Αχίλλειον» Βόλου την Παρασκευή 9 Ιανουαρίου 2015.
Πρόκειται για την παρουσίαση του νέου Ημερολογίου 2015 του Συλλόγου Σοφαδιτών – 14ο στη σειρά, αφιερωμένο στους παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια του τόπου μας με τίτλο: «Μπάτε κορίτσια στο χορό».
Κείμενα: Ελένη Παπαλοπούλου – Τσέργα. Επιμέλεια: Εβη Σταφυλά και Ελένη Παπαλοπούλου. Γραφιστική προσαρμογή: Βασιλική Τσέργα. Χορηγός έκδοσης: Εμπορικός Σύλλογος Σοφάδων. Στην έρευνα, όπως αναφέρεται στον πρόλογο, βοήθησαν πολλοί Σοφαδίτες με μαρτυρίες, πληροφοριακό υλικό και φωτογραφίες που κοσμούν το Ημερολόγιο.
Το Ημερολόγιο 2015 χωρίζεται σε πέντε μέρη, ενώ στο τέλος περιλαμβάνει Λογοτεχνικές Σελίδες, Μικρά ιστορικά του Εμπορικού Συλλόγου Σοφάδων και του Συλλόγου Σοφαδιτών Μαγνησίας, Βιβλιογραφία, τις προγραμματισμένες δραστηριότητες του Συλλόγου για το 2015 και ονομαστικό κατάλογο των μελών του Συλλόγου Σοφαδιτών.
Το πρόγραμμα της εκδήλωσης συντόνιζε με δεξιοτεχνία και θερμό λόγο για όλους τους ομιλητές η Ρωσσάνα Πώποτα.
Πρώτα έδωσε το λόγο στην πρόεδρο του Συλλόγου Σοφαδιτών Ελένη Παπαλοπούλου – Τσέργα, φιλόλογο, η οποία καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους, ευχήθηκε καλή χρονιά, υπομονή στα δύσκολα, κουράγιο, προσπάθεια και πάντα μαζί τονίζοντας: «Μαζί μπορούμε να κάνουμε πάρα πολλά…Το παρελθόν δεν είναι μουσειακό. Αυτό που είμαστε σήμερα είναι αποτέλεσμα του χθες. Ολα έχουν μια συνέχεια. Το χθες το χρειαζόμαστε για το σήμερα και, κυρίως, για το αύριο…».
Χαιρετισμό απηύθυναν ακόμη:
Η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Παιδείας κ. Μποντού. Ευχήθηκε χρόνια πολλά σε όλους και καλή χρονιά με υγεία, χαρά, αισιοδοξία και ελπίδα. Να πάνε τα πράγματα στον τόπο μας ακόμη καλύτερα… Συγχάρηκε το δραστήριο Σύλλογο για τις πολύ πετυχημένες δράσεις που έχει κάνει μέχρι σήμερα και δήλωσε εκ μέρους της νέας Δημοτικής Αρχής ότι θα είναι στο πλευρό του Συλλόγου και σε οτιδήποτε άλλο σχεδιάζει, ενώ παράλληλα συγχάρηκε τα χορευτικά τμήματα του Συλλόγου.
Το Ημερολόγιο 2015 του Συλλόγου προλόγισε ο κ. Κώστας Λιάπης, Λαογράφος, ερευνητής και συγγραφέας, ενώ η κ. Ε. Παπαλοπούλου ευχαρίστησε όλους τους εκπροσώπους των Συλλόγων και διαφόρων φορέων που τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση.
Ο κ. Κ. Λιάπης μεταξύ άλλων τόνισε:
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος των Σοφαδιτών είναι από τους ενεργητικότερους Συλλογικούς φορείς της πόλης μας. Με εκδηλώσεις ποιότητας, που έχουν το παραδοσιακό και πολιτιστικό άρωμα της γενέτειρας – της Σοφαδίτικης γης.
Η τακτική έκδοση του ετήσιου Ημερολογίου από το 2002 κρατά δεμένους τους Σοφαδίτες με τη γενέτειρά τους.
Η όμορφη αυτή προσπάθεια έχει ως βασικό στόχο τη διατήρηση και ανάδειξη της Σοφαδίτικης λαϊκής παράδοσης, αλλά και της πολιτιστικής κληρονομιάς με σκοπό να τις κληροδοτήσουν στους απογόνους…
Ετσι, υπενθύμισε, συνοπτικά, τη λαϊκή παράδοση, όπως πέρασε αυτή μέσα στα 13 προηγούμενα Ημερολόγια του Συλλόγου Σοφαδιτών Μαγνησίας ενώ το φετινό Ημερολόγιο είναι αφιερωμένο στο Σοφαδίτικο Δημοτικό τραγούδι και χορό.
Παράλληλα, τόνισε τη συμβολή του Νίκου Σταφυλά, φιλολόγου, επί δώδεκα χρόνια ως προέδρου του Συλλόγου Σοφαδιτών, αλλά και των άλλων συντελεστών της έκδοσης του Ημερολογίου.
Στη συνέχεια έγινε η παρουσίαση του νέου Ημερολογίου 2015 από το ζηλευτό και αξιόλογο δίδυμο φιλολόγων Ελένη Παπαλοπούλου και Εύη Σταφυλά, το οποίο εργάστηκε για την έκδοση δημιουργικά, με έμπνευση, μεράκι και αγάπη, μιλώντας εναλλάξ, ενώ παράλληλα γινόταν προβολή φωτογραφιών από το βιβλίο, αλλά και έντεχνη απόδοση αποσπασμάτων από το Σοφαδίτη ηθοποιό Βασίλη Μητσάκη.
Ενδεικτικά, παραθέτουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από όσα τόνισαν οι δύο παρουσιάστριες και ο Βασίλης Μητσάκης:
– Στο περσινό μας Ημερολόγιο είδαμε πώς οι παππούδες μας κατάφερναν να τα βγάζουν πέρα στις άπειρες δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν, δουλεύοντας σκληρά όλοι μαζί… «Μοιρασμένη λύπη, μισή λύπη». «Μοιρασμένη χαρά, διπλή χαρά»…
– Στις χαρές τους οι παππούδες μας γιόρταζαν όλοι μαζί – όχι από υποχρέωση, αλλά γιατί πραγματικά χαίρονταν με τη χαρά του συγγενή, του φίλου, του γείτονα, και του χωριανού, καθώς ζούσαν πολύ κοντά ο ένας στον άλλο και τους ένωναν ίδια προβλήματα, ίδιοι καημοί, ίδιες χαρές και λύπες. Η συνταγή ήταν απλή, δοκιμασμένη και σίγουρη: φαγοπότι, τραγούδι και χορός…
– Το φετινό μας Ημερολόγιο είναι ένα μικρό αφιέρωμα στους παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια του τόπου μας…
– Αφορμή για τη φετινή μας επιλογή στάθηκε η συγκρότηση και η – για πρώτη χρονιά – λειτουργία χορευτικού τμήματος από το Σύλλογό μας. Εχουμε ήδη δύο χορευτικές ομάδες, μία για ενηλίκους και μία για παιδιά…
– Για να γνωρίσουμε, λοιπόν, καλύτερα το ήθος και το ύφος του παραδοσιακού μας πολιτισμού μέσα από την έκφραση του χορού, αποφασίσαμε να μελετήσουμε, στο μέτρο του δυνατού, τους παραδοσιακούς χορούς του τόπου μας… να συνθέσουμε ένα κατατοπιστικό και εύχρηστο βοήθημα για τους συμπολίτες και τους φίλους του Συλλόγου μας…
– Οι Ελληνες των κλασικών χρόνων, θεωρούσαν τη μουσική και το χορό ως το κυριότερο μέσο διαπαιδαγώγησης των νέων, καθώς μ’ αυτά θεωρούσαν ότι ολοκληρώνονταν η σωματική και η πνευματική τους διάπλαση…
– Ο χορός του λαού μας ήταν πάντα κυκλικός, κάτι που εκφράζει το ομαδικό πνεύμα…
– Στη δεκαετία του ‘60 άρχισαν οι «μοντέρνοι» χοροί, που κατέκτησαν τη νεολαία, και οι δημοτικοί χοροί από τότε παραμερίζονταν όλο και περισσότερο. Ετσι, ο άνθρωπος ζει ως άτομο και όχι ως μέλος της ομάδας…
– Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι παρακολουθούν μαθήματα εκμάθησης παραδοσιακών χορών που οργανώνουν διάφοροι πολιτιστικοί σύλλογοι σ’ όλη τη χώρα…
– Οι ψυχολόγοι θεωρούν ότι ειδικά ο ελληνικός παραδοσιακός χορός, ιδίως όταν συνοδεύεται από ομαδικό τραγούδι, είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας, καθώς μας βοηθάει να διώξουμε το στρες και το άγχος της καθημερινότητας, να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας, να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τους άλλους.
Οι παραδοσιακοί χοροί στην περιοχή των Σοφάδων
Στην κοινωνία των Σοφάδων ο χορός ήταν καθρέφτης ήθους, κοινωνική παρουσία και έκφραση.
Συνεκτικός κρίκος ήταν η «αιδώς»… Οι άντρες έπρεπε να χορεύουν αρρενωπά, λεβέντικα. Οι γυναίκες, αντίθετα, έπρεπε να χορεύουν σεμνά, ήσυχα, με μικρό βηματισμό, χωρίς να σηκώνουν τα πόδια και τα χέρια ψηλά…
Ο χορός κάποιες φορές δεν ήταν μόνο τρόπος διασκέδασης, αλλά και ένας τρόπος να δηλώσει ο καθένας το στίγμα του μέσα στο κοινωνικό σύνολο του χωριού.
Τα αυστηρά ήθη δεν άφηναν περιθώρια για διαχύσεις και τρυφερότητες.
Με το χορό και το τραγούδι οι χωριανοί μπορούσαν να εκφράζουν τον κρυφό καημό τους, το σεβντά τους, το παράπονό τους κι αυτό τους έφερνε πιο κοντά.
Σ’ όλες σχεδόν τις κοπιαστικές δουλειές της αγροτικής ζωής δεν έλειψαν οι μικροχαρές του μόχθου. Ολοι μαζί δούλευαν και τραγουδούσαν.
Συχνά – πυκνά υπήρχαν τα μικρά και μεγάλα ξεφαντώματα, που τους πρόσφεραν απλόχερα ανάσες κεφιού, καθώς η χαρά του καθένα, ήταν χαρά για όλο το χωριό: οι ονομαστικές γιορτές, τα μικρά τσιμπούσια των ανδρών στα κρασοπουλιά, η γέννηση, τ’ αρραβωνιάσματα και πιο πολύ οι γάμοι ήταν αφορμή για μικρό ή μεγάλο γλέντι…
Υπήρχαν όμως και κάποιες ξεχωριστές γιορτές: οι Απόκριες, το Πάσχα και το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής. Στις δύο πρώτες πρωταγωνιστούσαν οι γυναίκες με το σεργιάνι τους, ενώ στο πανηγύρι πρωταγωνιστούσαν οι άντρες.
Στο πανηγύρι ζυγιές με κλαρίνα στην κεντρική πλατεία ανταγωνίζονταν ποια θα έπαιζε τα καλύτερα τραγούδια, ποια θα ξεσήκωνε περισσότερο τον κόσμο σε μερακλίδικους χορούς.
Το σεργιάνι ήταν ένα χορευτικό δρώμενο, μάλλον, παρά χορός. Στις γιορτινές μέρες της Αποκριάς και του Πάσχα οι γυναίκες του χωριού ντυμένες υποχρεωτικά με τις καραγκούνικες φορεσιές τους μπροστά στην εκκλησία εκτελούσαν το σεργιάνι. Χορός αργός, που μοιάζει με περπάτημα. «Μπροστάρισσα» έμπαινε η πιο ηλικιωμένη παντρεμένη γυναίκα. Μετά ακολουθούσαν οι άλλες ηλικιωμένες ανάλογα με τη χρονολογία του γάμου τους και μετά οι νιόπαντρες, οι αρραβωνιασμένες, τα κορίτσια για παντρειά και τελευταία τα μικρά κοριτσόπουλα.
Ογδόντα και εκατό καραγκούνες πιασμένες σ’ έναν τεράστιο κύκλο χόρευαν τραγουδώντας ανάλογα με την περίπτωση αποκριάτικα τραγούδια ή πασχαλιάτικα. Ενώ οι άντρες σ’ όλη αυτή τη γιορτή των γυναικών ήταν κάπου εκεί, όχι για να χορέψουν, αλλά για να καμαρώσουν…
Τέλος, όπως τόνισε η Ελένη Παπαλοπούλου «…όλοι εμείς οι Σοφαδίτες, όπου κι αν βρισκόμαστε, στον τόπο που μας γέννησε, στην Αθήνα ή στο Βόλο, όταν στις χαρές ανταμώνουμε μεταξύ μας, πιανόμαστε στο χορό χέρι – χέρι, όπως παλιά, κι αυθόρμητα τραγουδάμε και χορεύουμε παλιούς γνώριμους σκοπούς που τραγουδούσαν και χόρευαν οι γονείς και οι παππούδες μας».
Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης ο Σύλλογος Σοφαδιτών Μαγνησίας βράβευσε με αναμνηστική πλακέτα, που επέδωσε η πρόεδρος του Συλλόγου Ελένη Παπαλοπούλου, τον συμπολίτη Μπάμπη Μούτσελο, καθηγητή Σωματικής Αγωγής, Διευθυντή, Προϊστάμενο Γραφείου Εκπαίδευσης, Προϊστάμενο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Σχολικό Σύμβουλο, για την προσφορά του στο Σύλλογο Σοφάδων, καθώς και για την γενικότερη προσφορά του στην έρευνα, καταγραφή, διάσωση και προβολή της μουσικοχορευτικής παράδοσης του λαού μας.
Απαντώντας ο Μπάμπης Μούτσελος τόνισε μεταξύ άλλων ότι «…ο δάσκαλος που επιλέγεται για να διδάξει χορούς πρέπει να είναι παιδαγωγός, αλλά και γνώστης της κουλτούρας του κάθε τόπου και της τεχνικής του χορού με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του…».
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε πανηγυρικά με παραδοσιακούς χορούς από το παιδικό χορευτικό τμήμα του Συλλόγου, και «Σεργιάνια» από γυναίκες του τμήματος ενηλίκων με παραδοσιακές καραγκούνικες φορεσιές, τραγουδώντας οι ίδιες, και στο τελευταίο τραγούδι «σόλο» -πρώτα η πρόεδρος του Συλλόγου, αποσπώντας τα θερμά χειροκροτήματα όλων.
Προσωπικά, η εν λόγω εκδήλωση μου άρεσε πολύ. Ηταν εντυπωσιακή, ευχάριστη και δημιουργική. Και θα ήθελα να εκφράσω προς όλους τους συντελεστές τα ολόθερμα συγχαρητήριά μου και τις ευχαριστίες για την εγκάρδια προσφορά τους, και ιδιαίτερα προς το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Σοφαδιτών Μαγνησίας: Ελένη Παπαλοπούλου -Τσέργα, πρόεδρο, Χρυσούλα Μπαζιάνα -Μπαντελά, αντιπρόεδρο, Νίκο Τσιμπίδα, γραμματέα, Νατάσα Παπανικολάου, Ταμία, Γιώτα Κατοίκου, κοσμήτορα, Βάσω Φλώρου, έφορο, Λίλια Τσιπτσέ μέλος και Θανάση Κατσαντώνη, και Τάκη Τομαρά αναπληρωματικά μέλη.
