Γράφει ο Νίκος Χατζησταματίου
Αντιπρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου Βόλου
Ευτύχησα να έχω καθηγητή στο «Ρωμαϊκό δίκαιο» και την «Εισαγωγή στην επιστήμη του δικαίου» τον συντοπίτη μας, μοναδικό επιστήμονα, φωτισμένο μυαλό, Νίκο Πανταζόπουλο.Μας δίδασκε τότε τις ρίζες του ελληνικού δικαίου. Είναι οι ρίζες του ευρωπαϊκού δικαίου, του δικαίου του πολιτισμού και των πολιτισμένων ανθρώπων, έλεγε. Μας μιλούσε για το δίκαιο της «Δωδεκάδελτου της Γόρτυνος» (1). Και εμείς προσπαθούσαμε να συμμεριστούμε το πάθος του για τις αρχές του πατρογονικού μας δικαίου, τις αρχές της ισονομίας και ισοπολιτείας, της επιείκειας, της δημοσιότητας της δίκης, της σταθερότητας του δικαίου και για όλα όσα έχουμε καταγεγραμμένα-φυτεμένα στο κληρονομικό μας ενθυμητικό (DNA) οι Έλληνες για το κοινό περί δικαίου αίσθημα.
Στα 42 χρόνια που δικηγορώ, τον θυμήθηκα πολλές φορές, τον δικαίωσα και συνεχίζω κάθε μέρα στα δικαστήρια να τον δικαιώνω όλο και πιο πολύ. Δικαίωσα αμέτρητες φορές την εμμονή του στο «κοινό περί δικαίου αίσθημα» του Έλληνα, όταν άκουσα αγραμμάτους να μου αναπτύσσουν το τι αισθάνονται «δίκαιο», μέσα από τη ψυχή τους, σε περιπτώσεις αντίθεσης με τον γραπτό νόμο, εισαγόμενο κυρίως. Άκουσα από σκηνίτη κτηνοτρόφο νομική σκέψη, αγνή και αυθόρμητη, σχετικά με το τι είναι δάσος και από παντελώς αγράμματο εργάτη οικοδομής το χαρακτηρισμό του εργατικού ατυχήματος και αμέτρητα όσα από διάφορους « …αγραμμάτους (;)».
Οι νομοθετικές εξελίξεις (συχνά προερχόμενες από νομικά άπειρους, αγραμμάτους, επικίνδυνα ημιμαθείς) και δυστυχώς όχι μόνον ειδικά στις υπό νομοθέτηση απαράδεκτες τροποποιητικές διατάξεις του κώδικα πολιτικής δικονομίας, που προκάλεσαν την δυναμική κινητοποίηση αντίδρασης των δικηγόρων όλης της χώρας, αλλά στο σύνολο των εισαγομένων με απίστευτη προχειρότητα, όπως η πρόσφατη της ταλαίπωρης ρύθμισης οφειλών σε 100 δόσεις (αλήθεια μήπως πρέπει να μιλήσουμε και ανευθυνότητα, της οποίας όμως η ευθύνη θα πρέπει να ζητηθεί αρμόδια) έχουν σαν κύριο χαρακτηριστικό το ότι δεν αντικατοπτρίζουν το κοινό περί δικαίου αίσθημα των Ελλήνων, τις σχέσεις καθημερινής ζωής των οποίων καλούνται να ρυθμίσουν. Είναι ξενόφερτες. Εισαγόμενες. Και δεν έχουν σχέση με τον αριθμούντα 3.000 χρόνια, χωρίς καμιά υπερβολή, νομικό μας πολιτισμό.
Είναι το δίκαιο των «βαρβάρων».
Σημείωση: Δεν τους κατηγορώ αυτούς. Εμάς κατηγορώ, αν καταλάβατε. Δεν φταίνε αυτοί που δεν έχουν παράδοση δικαίου τριών χιλιετιών. Δεν φταίνε αυτοί που στο δίκαιό τους, στη δικαιϊκή και κοινωνική παράδοσή τους, στον πολιτισμό τους, δεν υπάρχει η Δωδεκάδελτος της Γόρτυνος, το Δικαστήριο της Ηλιαίας, δεν έχει γίνει ποτέ η δίκη του Σωκράτη, δεν έχει εισαχθεί θεσμός Σεισάχθειας και τι άλλο να θυμηθώ, από τα ατελείωτα μοναδικά χαρακτηριστικά του νομικού μας πολιτισμού.
Μακροσκελής αλλά απόλυτα αναγκαία η παραπάνω εισαγωγή στο θέμα, που είναι, μετά τα λάθη, τις παραλείψεις, τις ασάφειες, τις απρόβλεπτες μη επιθυμητές συνέπειες ψηφιζόμενων νομοθετημάτων, οι απαράδεκτες τροποποιήσεις στον Κώδικα, με τις οποίες «ξεχείλισε» πλέον το ποτήρι.
Γίνεται απόπειρα να εμφανιστεί το θέμα ότι θίγει τα συμφέροντα, δικαιώματα των δικηγόρων. Γίνεται απόπειρα να εμφανιστεί ότι με τις τροποποιήσεις βάλλεται αποκλειστικά ο Δικηγόρος, που κερδίζει από τον πελάτη και ότι επιταχυνόμενης της απονομής δικαιοσύνης (αυτό βέβαια είναι δήθεν αποτέλεσμα των τροποποιήσεων, διότι το πραγματικό αποτέλεσμα θα είναι απλά η αρνησιδικία και η καθυστέρηση) θα βγεί κερδισμένος ο πολίτης.
Και βέβαια όχι.
Ο μόνος θιγόμενος είναι ο μέσος Έλληνας πολίτης.
Ο δικηγόρος, σε οποιοδήποτε νομικό, κοινωνικό, οικονομικό, δικτατορικό καθεστώς κληθεί, θα υπηρετήσει τα συμφέροντα του πελάτη του. Και θα το κάνει αυτό μέσα στα πλαίσια των κειμένων διατάξεων και θα αμειφθεί για αυτό, εφαρμόζοντας τα όσα ο εκάστοτε νόμος προβλέπει.
Το θέμα μας λοιπόν είναι το τι θα προβλέπει ο νόμος αυτός αναφορικά με την απονομή της δικαιοσύνης. Το θέμα δηλαδή που αφορά τον θιγόμενο Έλληνα πολίτη είναι το ποιες θα είναι οι διατάξεις αυτές και ποιανού τα συμφέροντα θα υπηρετούν.
Η εξαγγελία «διαβούλευσης» με τον λαό και τη νομική κοινότητα (δικαστές, δικηγόρους, συμβολαιογράφους, δικαστικούς επιμελητές) ήταν προσχηματική. Αγνοήθηκαν οι παρατηρήσεις και προτάσεις επί του σχεδίου του ΚΠΔ, όπως αυτές έχουν διατυπωθεί και γνωστοποιηθεί ήδη τον Αύγουστο. Παραγνωρίστηκε η ομόφωνη απόφαση της Διοικητικής Ολομέλειας του Αρείου Πάγου ότι οι προτεινόμενες ρυθμίσεις είναι –στην πλειονότητά τους- ατυχείς και σε κάθε περίπτωση απρόσφορες προς επίτευξη των σκοπών τους. Δεν ελήφθησαν υπόψη οι ανάλογου περιεχομένου αποφάσεις των διοικητικών Ολομελειών των μεγάλων Δικαστηρίων της χώρας.
Ενδεικτικά, πέραν του απαραδέκτου της «φιλοσοφίας» των τροποποιήσεων του κώδικα, οι κυριότερες απαράδεκτες ρυθμίσεις οι οποίες θα έχουν άμεσο αντίκτυπο στο λαό και την περιουσία του, είναι:
Μεταλλάσσεται η αντιμετώπιση της αναγκαστικής εκτέλεσης, με δραματική φαλκίδευση των δικαιωμάτων των οφειλετών των Τραπεζών, αναφορικά με τα ζητήματα πλειστηριασμών ακινήτων. Ενισχύονται τα προνόμια των Τραπεζών και περιορίζονται τα δικαιώματα εργαζομένων, δημοσίων υπαλλήλων, ασφαλιστικών οργανισμών, εγχειρόγραφων δανειστών, υπέρ των προνομίων των εμπραγμάτων προνομιούχων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Επανακαθορίζεται η σειρά κατάταξης των δανειστών και καταργείται η ισχύουσα διαίρεση του πλειστηριάσματος σε ποσοστά, προς εύνοια αποκλειστικά των Τραπεζών, σε βάρος κάθε άλλου δανειστή, συμπεριλαμβανομένου του Δημοσίου και των φορέων κοινωνικής ασφάλισης. Οι Τράπεζες αποκτούν συμμετοχή στη διανομή του πλειστηριάσματος ακόμα και με την προσημείωση υποθήκης, χωρίς να την έχουν τρέψει σε υποθήκη. Η διάταξη αυτή προνομιακής μεταχείρισης των Τραπεζών, σύμφωνα με την έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, «… θα προκληθεί απώλεια εσόδων του Δημοσίου και των φορέων κοινωνικής ασφάλισης, λόγω της αποδυνάμωσης των ισχυόντων σήμερα προνομίων τους στις διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης»! Τούτο ομολογούν δημόσια -κατά κυνικό τρόπο- και οι αρμόδιοι Υπουργοί Οικονομικών και Δικαιοσύνης: «Η εν λόγω απώλεια εσόδων θα αναπληρώνεται από άλλες πηγές εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού και των ανωτέρω φορέων κατά περίπτωση»! Δηλ. δίνουν προνόμια στις Τράπεζες και στη συνέχεια αναζητείται η κάλυψη αυτής της συνειδητής δημοσιονομικής απώλειας πάλι μέσω προδήλως νέων φορολογικών ρυθμίσεων σε βάρος του πολίτη αυτής της χώρας!
Συμπιέζονται οι χρόνοι προσβολής των πράξεων της αναγκαστικής εκτέλεσης, με ασφυκτικά χρονικά περιθώρια αντίδρασης στον οφειλέτη, για αντίκρουση των στοιχείων βασιμότητας του λογαριασμού με πιστωτικό ίδρυμα.
Όταν η εκτέλεση στηρίζεται σε δικαστική απόφαση ή διαταγή πληρωμής, κατά της απόφασης που εκδίδεται επί της ανακοπής επιτρέπεται μόνο άσκηση έφεσης, χωρίς δικαίωμα αναίρεσης. Στερείται επίσης ο οφειλέτης του δικαιώματος να ασκήσει αναίρεση κατά της απόφασης της ανακοπής του με την οποία προσβάλλει αναγγελία δανειστή, με συνέπεια τη διανομή του πλειστηριάσματος συντομότερα, διάταξη που ευνοεί τις τράπεζες.
Η αναγγελία πρέπει να επιδοθεί στον συμβολαιογράφο και μαζί να κατατεθούν τα έγγραφα που αποδεικνύουν την απαίτηση, το αργότερο πέντε (5) ημέρες πριν από τον πλειστηριασμό, σε αντίθεση με τα ισχύοντα που προβλέπεται δεκαπενθήμερη προθεσμία μετά τον πλειστηριασμό. Έτσι εξοβελίζονται οι απλοί δανειστές από τη διαδικασία, που ήδη πριν την διεξαγωγή του πλειστηριασμού, θα έχουν απωλέσει την προθεσμία αναγγελίας και εντεύθεν ικανοποίησής τους από το πλειστηρίασμα.
Η εκτίμηση της αξίας ακινήτου γίνεται στην εμπορική αξία κατά το χρόνο της κατάσχεσης και ορίζεται αυτή σαν τιμή πρώτης προσφοράς για τον πλειστηριασμό με αποτέλεσμα τις αυθαιρεσίες, αφού, στην παρούσα ρευστή οικονομική κατάσταση της οικονομικής κρίσης, είναι εύκολο για τις τράπεζες να προσδιορίζουν μικρές εμπορικές αξίες, σε βλάβη των συμφερόντων των οφειλετών. Ετσι θα αποσβένουν μικρότερο ποσό χρέους και το υπόλοιπο της οφειλής του δανειολήπτη θα εξακολουθεί να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, αφετέρου δε η τράπεζα θα πλειοδοτεί και θα αποκτά περιουσιακά στοιχεία των οφειλετών σε χαμηλές αξίες.
Σε μισθωμένο ακίνητο για άσκηση επιχείρησης, ο πλειοδότης έχει δικαίωμα να καταγγείλει τη μίσθωση, που λύεται μετά 2 μήνες, καταστροφικά για τον καλόπιστο μισθωτή – επαγγελματία, που ζημιούται οικονομικά από την απώλεια της επένδυσης στο πλειστηριασθέν.
Καταργείται η εμμάρτυρη απόδειξη, δηλαδή στην ουσία η ακροαματική διαδικασία, αναιρούμενης κάθε έννοιας δίκαιης δίκης. Υιοθετείται «πρότυπο δίκης» που στηρίζεται στην έγγραφη διαδικασία και έγγραφη διεξαγωγή αποδείξεων, «πρότυπο» που δομείται στη βάση ανελαστικών προθεσμιών δήθεν απλοποίησης της διαδικασίας. Η προφορική συζήτηση της υπόθεσης, η εξέταση μαρτύρων στο ακροατήριο καταργείται. Η «βουβή» συζήτηση μπορεί να διεξαχθεί χωρίς την παρουσία διαδίκων ή πληρεξουσίων δικηγόρων !!!. Καταργείται δηλαδή στην ουσία το ακροατήριο, η βάση του δικαιϊκού μας συστήματος από χιλιετίες. Προβλέπεται δυνατότητα επανάληψης της συζήτησης, δηλαδή κατ’ αντιδικία προφορική εξέταση μάρτυρα και σε περίπτωση Πολυμελούς Δικαστηρίου αυτή διεξάγεται μόνον ενώπιον του Εισηγητή και όχι της όλης σύνθεσης !!! Είναι ευνόητο ότι έτσι επιστρέφει εκ πλαγίου η παλιά «προδικαστική» απόφαση, που τόσο ταλάνισε τους πολίτες, τίθεται εκποδών η «ουσία» της διάσκεψης του Δικαστηρίου, προκειμένου να εκδοθεί απόφαση. Καταστρατηγείται ουσιαστικά η αρχή του φυσικού δικαστή. Έτσι αναιρούνται οι θεμελιώδεις αρχές της αμεσότητας και της προφορικότητας της πολιτικής δίκης που κρίνονται ως «επιβαρύνουσα τυπικότητα (!!!)».
Διατηρούνται υψηλά παράβολα και καταβολή του δικαστικού ενσήμου κατά τη συζήτηση της αγωγής, ακόμη κι αν το αίτημα είναι αναγνωριστικό, ενώ επαναφέρεται η επιβολή προσωπικής κράτησης κατά εμπόρων για εμπορικές απαιτήσεις.
Τα παραπάνω συνιστούν απρόκλητη επίθεση αποκλειστικά κατά της ελληνικής κοινωνίας. Ουσιαστική στόχευση των ρυθμίσεων δεν είναι ορθή και ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, αλλά εξυπηρέτηση συμφερόντων των Τραπεζών σε βάρος των πολιτών.
Τα παραπάνω είναι διατάξεις «ξένες», ξενόφερτες στο Ελληνικό δίκαιο. Δεν ταιριάζουν με το κοινό περί δικαίου αίσθημα του Έλληνα. Δεν αντικατοπτρίζουν το δίκαιο της Γόρτυνος, ούτε τη δημοσιότητα και την ακροαματική διαδικασία της δίκης του Σωκράτη, δεν αντιπροσωπεύουν τη σεισάχθεια του Σόλωνα. Είναι το δίκαιο των βαρβάρων. Εκείνοι με αυτό γαλουχήθηκαν. Να το έχουν και να το χαίρονται. Εμείς όμως όχι. Δεν το χρειαζόμαστε.
[1] Η Γόρτυνα ή Γόρτυν ή Γόρτυς ή Γορτύνη βρίσκεται στη Κρήτη, 45 χλμ. νότια του Ηρακλείου. Υπήρξε πρωτεύουσα της Κρήτης την Κυρηναϊκή και Ρωμαϊκή εποχή με ιδιαίτερη άνθηση κατά την Μινωϊκή περίοδο 1600-1100 πχ. Σώζονται εκεί, χρονολογούμενες περί το 480 π,χ, σαν παγκόσμιο μνημείο πνευματικού και κοινωνικού μεγαλείου, οι μαρμάρινες στήλες, με καταγραφή των κανόνων δικαίου που μπορούν ακόμη και σήμερα να ρυθμίσουν τις έννομες σχέσεις τις σύγχρονης ζωής. Είναι το πληρέστερο και αρχαιότερο Ελληνικό νομοθέτημα, με καταγραφή σύγχρονου τότε δικαίου, αλλά και κανόνων παραδοσιακού δικαίου και οριοθετεί αρχή δικαιϊκού συστήματος με βάση τεχνική αρτιότητα.
