Χίλια και πλέον χρόνια ζωής μετρούν τα φρούρια που υπάρχουν στην περιοχή μας
Αναπόσπαστο κομμάτι της μακρόχρονης πορείας και εξέλιξης της Μαγνησίας είναι τα φρούρια με τη χιλιόχρονη και πλέον ιστορία, που οριοθετούνται χρονικά κατά προσέγγιση μεταξύ των Βυζαντινών χρόνων και της Ενετοκρατίας. Τα κάστρα που βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα σημεία της περιοχής μας, με επίκεντρο την περιοχή των Παλαιών, έχουν γράψει τη δική τους ιστορία στο πέρασμα του χρόνου.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Το κάστρο της Σκιάθου υφίσταται κατά τα τέλη του 15ου αιώνα δεδομένου ότι υπάρχει γραπτό τεκμήριο σε χάρτη του 1485, ενώ εγκαταλείφθηκε το 1829 με την απελευθέρωση. Καταλαμβάνει έκταση 25 περίπου στρεμμάτων και σήμερα διατηρούνται τμήματα της οχύρωσης και συγκεκριμένα το βόρειο τείχος, η πύλη του κάστρου με την πρόσβασή της, οι εκκλησίες του Χριστού και του Αγίου Νικολάου, καθώς και οι εκκλησίες της Παναγίας Πρέκλας και της Παναγίας Μεγαλομάτας, το Τούρκικο τζαμί, ερείπια του κτιρίου της οθωμανικής διοίκησης, δεξαμενές, λουτρά και άλλα, εξίσου σημαντικά κτίρια. Υπάρχει μελέτη αναστήλωσης του μνημείου η οποία είναι εγκεκριμένη και απαιτείται η ένταξη του έργου σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα, προκειμένου να υλοποιηθεί.
Το κάστρο της Σκοπέλου, που περιβάλλει τη χώρα, είχε επίσης φρουριακό χαρακτήρα όπως το αντίστοιχο της Σκιάθου και σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα το βυζαντινό τείχος αντικατέστησε τον αρχαίο οχυρωματικό περίβολο, και στη συνέχεια δέχτηκε επισκευές κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας. Σε γενικές γραμμές ακολουθεί την πορεία του αρχαίου τείχους και εντοπίζεται στο βόρειο και υψηλότερο σημείο της πόλης, όπως και στα ανατολικά, κοντά στο ναό του Ευαγγελισμού. Το νησί γνώρισε εκτεταμένες καταστροφές και λεηλασίες, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να ζητούν προστασία ανά τους αιώνες, εντός του κάστρου.
Ο βυζαντινός πύργος του Πτελεού, ο οποίος είναι κηρυγμένο ιστορικό – διατηρητέο μνημείο με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα μνημεία της περιοχής μας. Το μνημείο βρίσκεται σε επαφή με τετράγωνη δεξαμενή και έχει εντοιχισμένα αρκετά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, τα οποία προέρχονται από την προχριστιανική πόλη. Δεσπόζει στην κορυφή του λόφου και είναι ορατό από μεγάλη απόσταση, ενώ στον ίδιο λόφο διατηρούνται επίσης υπολείμματα αρχαίας οχύρωσης και του περιβόλου του πύργου ο οποίος λειτουργούσε ως παρατηρητήριο και πιθανότατα υπήρχε εγκατεστημένη φρουρά που εξασφάλιζε το έλεγχο δια ξηράς και θαλάσσης.
Παράλληλα, υπάρχει και δεύτερος πύργος που βρίσκεται στην ακτή κάτω από το λόφο και είναι αρκετά κατεστραμμένος, διότι βρίσκεται κατά το ήμισυ μέσα στην θάλασσα.
Το περίφημο φρούριο της Νταμούχαρης καταλαμβάνει έκταση 5,5 περίπου στρεμμάτων και πιθανότατα εξασφάλιζε τον έλεγχο της περιοχής, προστατεύοντας το φυσικό λιμάνι. Παράλληλα, τα παράκτια οχυρά του ανατολικού Πηλίου, Κεραμίδι, Βένετο, Πουρί, Μπάνικας, Νταμούχαρη, Εβραιόκαστρο και άλλα, συνιστούν μια ιδιαίτερη ομάδα οχυρώσεων. Πρόκειται για φρούρια και οχυρά περιορισμένης έκτασης, εγκατεστημένα σε φύσει οχυρούς και απόκρημνους λόφους, που κατοπτεύουν το Αιγαίο και ελέγχουν τις θαλάσσιες επικοινωνίες.
Στην εποχή του Βυζαντίου
Ο πλούτος των κάστρων της Μαγνησίας προσφέρεται προς ευρύτερη διερεύνηση και στους στόχους των ιθυνόντων είναι η μελλοντική ανάδειξή τους, μέσω αντίστοιχων προγραμμάτων. Στο πλαίσιο αυτό καταγράφεται η Ακρόπολη βορείως του Κεραμιδίου, που δεσπόζει και κατοπτεύει τη θάλασσα, και εκτιμάται ότι χρησιμοποιήθηκε έως και τους υστερο-ρωμαϊκούς χρόνους, πιθανότατα και στα βυζαντινά χρόνια.
Η θέση Καστέλλι στο Βένετο, πιθανόν ταυτίζεται με τα ερείπια βυζαντινού φρουρίου κοντά στη μονή Φλαμουρίου. Το Παλιόκαστρο στη θέση Μπάνικας, στην Μακρυρράχη Ζαγοράς, όπου είναι ορατά τα ερείπια βυζαντινού οχυρού, πιθανότατα εντάσσεται στο δίκτυο των μικρών φρουρίων διατεταγμένων σε παραθαλάσσια υψώματα κατά μήκος της ανατολικής ακτογραμμής του Πηλίου, για τον έλεγχο των θαλασσίων οδών.
Στην Καραβοστασιά Νταμούχαρης, επισημάνθηκαν επίσης λείψανα βυζαντινού τείχους, ομοίως δε και στο Παλαιόκαστρο Σηπιάδας ακρας (Προμύρι) υπάρχουν λείψανα βυζαντινού φρουρίου.
Το Παλαιόκαστρο, το οποίο ταυτίζεται με την αρχαία Ολιζώνα, βρίσκεται σε λόφο που φυλάσσει τη διέλευση του ισθμού και των δύο λιμανιών προς βορρά και νότο. Στο Χορτόκαστρο που δεσπόζει πάνω από τον οικισμό του Χόρτου, ανασκάφηκαν αρχαιότητες ρωμαϊκών χρόνων, ενώ στην κορυφή διατηρούνται τα ερείπια ναού αφιερωμένου κατά παράδοση στον Αγ. Νικόλαο.
Στο Παλαιόκαστρο Λεχωνίων ή Αγίου Βλασίου, τέλος, πιθανολογείται ότι εγκαταστάθηκαν οι κάτοικοι της παραλιακής ρωμαϊκής και παλαιοχριστιανικής πόλης της Μεθώνης, τα σημερινά Πλατανίδια. Σήμερα διατηρούνται ορατά τμήματα της οχύρωσης (τείχος και πύργοι) καθώς και τα ερείπια τρίκλιτης βασιλικής, που χρονολογείται στη μέση βυζαντινή περίοδο, δηλαδή 10ος-11ος αιώνας μΧ.
