Του Γεωργίου Ι. Σούρλα, πρ. υπουργού – αντιπροέδρου της Βουλής
Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, επιτακτική προβάλλει η ανάγκη να αναδείξουμε γεγονότα, που δόξασαν την Ελλάδα και προκάλεσαν τον παγκόσμιο θαυμασμό.
Γεγονότα, όπως είναι τα όσα διαδραματίστηκαν κατά το Έπος 1940 -41, στο θρυλικό Ύψωμα 731, τον Μάρτιο του 1940.
Πρόκειται για την τελευταία φάση του Ελληνο-ιταλικού πολέμου (9- 25 Μαρτίου) -την επονομαζόμενη εαρινή επίθεση- αποφασιστικής σημασίας για τα σχέδια του Χίτλερ και το γόητρο του Μουσολίνι, που χρειαζόταν μια στρατιωτική επιτυχία και μάλιστα εντυπωσιακή πριν επέμβει ο σύμμαχος του.
Σκοπός της ιταλικής επίθεσης, σύμφωνα με το σχέδιο του Καβαλλέρο, ήταν να δημιουργήσουν ρήγμα στην ελληνική γραμμή μεταξύ Τρεμπεσίνας και Μπούμπεσι, να προελάσουν μέσω της κοιλάδας του Αώου προς την Πρεμετή και από εκεί στο Λεσκοβίκι και τα Στενά της Μέρτζιανης (περιοχή Κόνιτσας), να διαχωρίσουν το βόρειο από το νότιο μέτωπο και να κατευθυνθούν προς τα Γιάννενα. Το πόσο σημαντική ήταν η επιχείρηση αυτής της αντεπίθεσης των Ιταλών προκύπτει και από το γεγονός ότι στις 2 Μαρτίου μετέβη ο Μουσολίνι, αεροπορικώς από το Μπάρι στα Τίρανα και ανέλαβε προσωπικά την διεύθυνση των επιχειρήσεων και επισκέφτηκε όλες τις μεραρχίες του Μετώπου. Ο Μουσολίνι από το πρωί της 9ης Μαρτίου 1941 εγκαταστάθηκε στο προκεχωρημένο παρατηρητήριο πάνω στο Ύψωμα Καμάριτ (Γκλάβα) απέναντι από το Ύψωμα 731, για να παρακολουθήσει από κοντά τις επιθέσεις. Πρέπει να σημειωθεί ότι για πρώτη φορά Αρχηγός Κράτους ή Κυβέρνησης, βρέθηκε τόσο κοντά στο μέτωπο των συρράξεων και επί τόσο χρονικό διάστημα. Το 2ο Τάγμα του 5ου Συντάγματος Πεζικού των Τρικάλων ανέλαβε την υπεράσπιση, ενόψει των επιθέσεων των Ιταλών στις 8 Μαρτίου, του Υψώματος 731, που είχε καταληφθεί από τις Ελληνικές Δυνάμεις στις 24 Ιανουαρίου 1941. Οι διοικητές και οι πολεμιστές ήταν κατά κύριο λόγο Θεσσαλοί. Διοικητής του 5ου Συντάγματος Πεζικού ήταν ο συνταγματάρχης Νικόλαος Γεωργούλας, καταγόμενος από την Ρεντίνα Καρδίτσας και μαζί με τη γυναίκα του, η οποία καταγόταν από τον Βόλο, εγκαταστάθηκαν εκεί οικογενειακώς. Στη Νέα Ιωνία Βόλου υπάρχει και το ομώνυμο στρατόπεδο (Νικόλαος Γεωργούλας), που στεγάζει την 32α Ταξ. Π.Ζ. Διοικητής του 2ου Τάγματος, που ανέλαβε την υπεράσπιση του υψώματος 731 μια ημέρα πριν από την επίθεση των Ιταλών, ήταν ο ταγματάρχης Δημήτρης Κασλάς, καταγόμενος από το Πουρί Πηλίου Μαγνησίας.
Στις 9 Μαρτίου, στις 6:30 το πρωί, ο Μουσολίνι έδωσε το σύνθημα της επίθεσης, σε ένα μέτωπο 5 χιλιομέτρων με 5 μεραρχίες, 1 λεγεώνα μελανοχιτώνων, 5 εφεδρικές μεραρχίες, 156 τηλεβόλα και 400 αεροπλάνα, που ήταν στη διάθεσή τους. Κατά την πρώτη μέρα της επίθεσης οι ιταλικές χερσαίες δυνάμεις υποστηρίζονταν από 190 αεροσκάφη, εκ των οποίων 70 ήταν βομβαρδιστικά.
Στο επίκεντρο των επιθέσεων το Ύψωμα 731, στο οποίο διεξήχθησαν μάχες σκληρές, με βομβαρδισμούς, με ξιφολόγχες, εκ του συστάδην. Στις πρώτες δυόμισι ώρες έπεσαν στις ελληνικές θέσεις 100.000 βλήματα. Οι Έλληνες απέκρουσαν 18 επιθέσεις με επιτυχία. Το Ύψωμα 731 έγινε «κρανίου τόπος», σκεπάστηκε από πτώματα.
Κατά την εαρινή επίθεση, στην αποκαλούμενη από τους Ιταλούς «ιερή ζώνη», Ύψωμα 731, Χάνι Μπαλαμπάνι – Κλεισούρα – Μπούμπεσι – Τρεμπεσίνα, οι απώλειες ανήλθαν σε 17.000 νεκρούς και τραυματίες (5.259 Έλληνες και 11.800 Ιταλοί). Στο θρυλικό Ύψωμα 731, οι απώλειες ανήλθαν σε 145 νεκρούς και 400 τραυματίες Έλληνες και 1.000 νεκροί και 3.000 Ιταλοί τραυματίες.
Ο πόλεμος αυτός δεν άφησε μόνο νεκρούς, αλλά και αποτυπώματα φρίκης, βαρβαρότητας των κατακτητών και μηνύματα αποδοκιμασίας-καταδίκης αυτών που τον προκάλεσαν.
Αυτό ήταν το Ύψωμα 731, που οι στρατιώτες εύστοχα το ονόμασαν Γολγοθά. Η νεώτερη ιστορία το ονομάζει νέες «Θερμοπύλες», που όμως δεν έπεσαν.
